De Nieuwe Taalgids. Jaargang 18

[p. 220]

Uit de tijdschriften. (Mei-Junie).

De Gids. Junie. In de rubriek Nederlandsche Poëzie bespreekt P.N. van Eyck de Verzen van H. Marsman: de beide eerste afdelingen bevatten een aantal goede gedichten, maar de derde is mislukt, doordat hij de waarheid uit het oog verloor dat ‘een opeenvolging van interpretatieve indrukken’ geen gedicht is. ‘De geestesbeweging der verbeelding heeft, wat de taal betreft, haar uitdrukkingsmiddel in het organisme dat de volzin is. Er bestaat geen ander.’

De Nieuwe Gids. Mei. W. Kloos schrijft over de laatst verschenen bundel van L. van Deyssel.

Junie. J.B. Schepers bestrijdt in een artikel De twaalf sonnetten van de Schoonheyt het betoog in de vorige Taalgids-aflevering, dat deze sonnetten ten onrechte aan Bredero toegeschreven zijn. Hij begint met een groot aantal voorbeelden aan te halen, waaruit blijkt dat de genoemde Zuid-Nederlandse eigenaardigheden ook in ander werk van Bredero voorkomen; en dat hij de Zuid-Nederlandse mode-taal bij Van Mander's kring geleerd kan hebben. Dit feit was mij natuurlik bekend: ik wilde slechts betogen dat de taal van de sonnetten vrijwel zuiver Zuid-Nederlands is, terwijl de enigszins slordige Bredero steeds inkonsekwent is, en bij hem begrijpelikerwijze de Amsterdamse schering steeds tussen de Zuidelike inslag merkbaar blijft. Dat de Amsterdamse elementen in de echte gedichten overwegen, zou gemakkelik statisties aan te tonen zijn. Schepers geeft toe, dat aan Van der Plasse ‘noch ter ene, noch ter andere zijde gezag ontleend kan worden’, m.a.w. dat aan de ondertekening die Van der Plasse onder het eerste sonnet plaatste, weinig waarde gehecht mag worden. Dan zou dus het bewijs dat deze twaalf sonnetten van Bredero zijn, alleen op innerlike gronden moeten berusten. Tenzij men iets voelt voor Schepers' bewijs uit het ongerijmde: ‘Gesteld dat het eerste sonnet niet van Bredero was, welk Nederlands dichter buiten Hooft was dan toen tot zo'n schitterend sonnet in staat?’

Groot-Nederland. Junie. D. Th. Enklaar schreef een opstel, getiteld Van zwervende dichters en reizende meesters, waarin met een reeks van aardige voorbeelden aangetoond wordt, dat

[p. 221]

de laat-Middeleeuwse letterkunde ons in de kringen van de ‘Aernoutsbroeders’ een geleerden-proletariaat vertoont, waarin naast de zwervende dichters ook de beoefenaars van populaire geneeskunde aangetroffen worden, want de grens tussen de geneesheer en de kwakzalver is in die vroege tijden nog niet te trekken. - Onder de boekbeoordelingen vindt men er een van Jan Walch over Robbers' roman Op Hooge Golven.

De Stem. Junie. Stijn Streuvels geeft een persoonlik gekleurde beschouwing over Kinderlectuur. - P.M. beoordeelt De Mythe van een Jeugd door Aart van der Leeuw.

Elseviers Maandschrift. Mei. Jo de Wit bespreekt de gedichten van twee jongeren: Johan Theuniss en Ben van Eysselstein.

Junie. H. Robbers bespreekt Het Demonise Eiland van P.H. van Moerkerken; D. Th. Jaarsma De Droomer van Antoon Thiry.

Oud-Holland XLI, afl. 4. Fr. Kossmann publiceert de Onuitgegeven gedichten van Anna Roemers Visischer, waarop hij in de vorige aflevering een inleiding schreef. Ze zijn in twee afdelingen ondergebracht: de aanvullingen op de Christelijke zinnebeelden en Emblemata amatoria en de Kleine Gedichten. Uitvoerige voetnoten geven zakelike en taalkundige toelichting. - In aansluiting geeft Ferrand Hudig een geïllustreerd artikel over het Graveerwerk van Anna Roemers Visscher.

Stemmen des Tijds. Junie. C. Tazelaar herdenkt Adama van Scheltema door een beknopt overzicht van zijn leven, zijn krities werk en zijn poëzie.

Opwaartsche Wegen. Mei. De Gossaert-studieën van J. Haantjes berusten op een nauwkeurige studie van Gossaert's gedichten, van beschouwingen over de dichter en op gegevens uit partikuliere korrespondentie.

Junie. A.J. van Dijk wijdt een waarderende beschouwing aan de nagedachtenis van Adama van Scheltema.

Opgang. Febr.-Maart. In deze laat verschenen slotaflevering van de jaargang besluit J. Wille zijn uitvoerige en degelike studie over Heiman Dullaert, waarin hij achtereenvolgens behandelt: de Mengeldichten, voor een groot deel gelegenheids-gedichten, maar geen maakwerk, meer Vondeliaans dan Catsiaans

[p. 222]

van toon; Het Nederlandsche Israel, waarin o.a. een uitbreiding van enige psalmen, waarvoor de schr. matige lof heeft; de Hoogste Bloei, d.i. de periode waarin hij o.a. de bekende Christus-sonnetten schreef: en De Waardeering door de beoefenaars van onze letterkunde.

Opgang VIII, afl. 1-2. April-Mei. Een artikel van J.F. handelt over Zintuigelijke reproductie en aanschouwelijkheid der taal.

Studiën, tijdschrift voor godsdienst, wetenschap en letteren. Mei. H. Padberg vervolgt zijn studie over Frederik van Eeden met een beschouwing over De literaire criticus. Zijn konklusie luidt: Van Eeden maakte zich verdienstelik ‘1^o. door zijn aanvankelijke Tachtiger critiek; 2^o. door zijn daarop volgende anti-Tachtiger critiek, die niet ophield op de voosheid der moderne lettervruchten te wijzen en aan volkomen schoonheid ethische wijsheid tot eisch te stellen.’

Junie. G.F. Bouman geeft het tweede deel van zijn opstel over Louis Couperus, waarin hij de romans, te beginnen met Eline Vere, beknopt bespreekt.

De Vlaamsche Gids XII, No. 5. In de Vlaamsche Kroniek bespreekt Lode Monteyne een lange reeks werken, o.a. het overzicht La Littérature flamande contemporaine van André de Ridder, dat zeer geprezen wordt, en Vermeylen's boek Van Gezelle tot Timmermans, dat de schr. minder bevredigt. Enigszins uitvoeriger wordt het laatste werk van Toussaint van Boelaere beschouwd (Het Gesprek in Tractoria) als een poging om te ontkomen aan de neiging om ‘te pallieteren of Streuveliaansch te doen.’ Intussen ziet hij in dit werk ‘een zekere onevenwichtigheid tusschen inhoud en vorm.’

Den Gulden Winekel. Mei. G. van Eckeren herdenkt Adama van Scheltema en beoordeelt de bundel Zomerwolken van P.C. Boutens.

Junie. Een ‘Winckel-bediende’ schrijft over het eerherstel van Heiman Dullaert in de 19^de en 20^ste eeuw.

De Bibliotheekgids. Mei. Albert Verwey bespreekt met veel waardering de nieuwe uitgave van Hadewijch's Visioenen door J. van Mierlo. - G.W. Spitzen herdenkt Willem Levinus Penning.

[p. 223]

Junie. Een artikel van de redakteur kondigt de Jubileum-uitgave van Stijn Streuvels' Lenteleven aan.

De Gulden Passer, II. No. 1. Ferd. Donnet brengt nieuwe gegevens te voorschijn uit Un manuscrit de la chambre de rhétorique anversoise ‘De goudtbloemen’. - A. van Schevensteen schrijft Over kwakzalvers-strooibriefjes in de zestiende eeuw, een opstel dat ook uit taalkunig oogpunt van belang is.

Museum. Mei. A. Kluyver bespreekt de Einführung in die wissenschaftliche Betrachtung der Sprache van Noreen. - J.F.M. Sterck prijst de uitgave van Roemer Visscher's Brabbeling door N. van der Laan. - G. Kalff Jr. bespreekt Vermeylen's boekje Van Gezelle tot Timmermans.

Tijdschrift voor Ned. Taal en Letterkunde, XLIII, afl. 1. A.A. Verdenius spreekt, naar aanleiding van Oostmiddelnederlandse vormen als gaedet, regendet: Over de inclinatie in het Middelnederlandsch. Hij stelt deze verzachting van t tot d op één lijn met die in vormen als gaedi < gaetji. De moeielikheid is, dat men in onzekerheid verkeert of de geïnklineerde vorm luidde et of het, want in het laatste geval kon de h de verzachting verhinderen. De schr. neemt het eerste aan, en onderstelt dus ook voor het Frankies een ondere inklinatie gaedet, maar terwijl gaedi een moeielik oplosbare vorm geworden was, bleef een zelfstandig et bestaan, zodat een nieuw inklinatie-type gaetet mogelik werd, dat de verbaalvorm vertoonde zoals die ook buiten enklise voorkwam. - M.J. van der Meer behandelt, ter aanvulling van Salverda de Grave's boek de Scherpkorte en zachtkorte o in Nederlandse woorden van Franse afkomst. Hij meent als regel gevonden te hebben ‘dat aan de scherpkorte o een Franse en aan de zachtkorte o een Franse ou beantwoordt.’ - M.E. Kronenberg publiceert een fragment van een onuitgegeven Middelnederlands gedicht Van den here van Valckenborch, bewaard in een waarschijnlik Antwerpse druk van ± 1510. - M. Boas vertelt biezonderheden over C.A. Boomgaert, een vriend van Coornhert en Spieghel, wiens vertaling uit Plutarchus vóór 1612 geschreven moet zijn, en die ook behalve Cato's Disticha een bundel Meditatiën (1618) uitgaf. De schrijver acht het waarschijnlik dat wij aan deze Boogaert, die het eerste deel van Coornhert's werken verzamelde en inleidde (1612), ook

[p. 224]

de uitgave van Coornhert's Brievenboek (1628) te danken hebben. - De Vondelstudies van H. Moller betreffen: 1^o. Vondel's oudste gedichten, die hij anders wil dateren dan Sterck: hij stelt nl. de Jaght van Cupido en de Dedicatie op 1608; 2^o. Vondel's Geusevesper, waarvan hij de titel verklaart als ‘'t uitvaartluien van de Geuzen, de 24 Contra-remonstrantse rechters.’ Met de vesper of vigilie wordt nl. herhaaldelik bedoeld: (het begin van) de uitvaartdienst, terwijl ‘geus’ als schimpwoord van de contra-Remonstrant gewoon was; 3^o. De huldiging van Vondel op 't St.-Lukasfeest, die hij op 1653 blijft stellen, en dus niet, met Sterck, op 1654. - D. Th. Enklaar onderstelt dat de Reinaert-dichter met ‘dame Hawy’ een onvriendelike zinspeling zou gemaakt hebben op zijn tijdgenote, de dichteres Hadewijch. - J.W. Muller geeft enkele aanvullingen bij Het esbatement van den appelboom.

Tijdschrift voor Taal en Letteren. Mei. Zr. F. maakt enkele kanttekeningen bij Eymael's uitgave van Hofwijck. - H. Moller bespreekt krities de Hoofdstukken over Vondel en zijn Kring van J.F.M. Sterck. - D.A. Stracke onderzoekt de betekenis van de plaatsnaam in De pape van Boloys (blois?), uit de Reinaert bekend. - H. Linnebank oordeelt zeer ongunstig over Alois Walgrave's Leven van Guido Gezelle, dat hij bij het werk van Caesar Gezelle achterstelt: ‘bij de vergelijking kruipen telkens dezelfde twee woorden tussen de regels uit: kopie en fantasie.’

Leuvensche Bijdragen XVI, afl. 1. Bijblad. L. Grootaers publiceert mededelingen over Zuidnederlandsch Dialect-onderzoek, waarin o.a. een nieuwe vragenlijst opgenomen is. Onder Boekbeoordeelingen bespreekt hij Schrijnen's Nederlandsche Volkskunde.

Ons eigen blad. Junie. Gerlach Royen O.F.M. geeft in een artikel Onze litteraire taal een degelike en uitvoerige bespreking van Padberg's boek De mooie taal. Bij alle waardering wordt toch met nadruk op sommige tekortkomingen gewezen. ‘Voor de school durf ik 't boek niet zonder meer aanbevelen, om de eigenaardige moeilikheden aan stof en bewerking verbonden. Maar voor eigen gebruik heeft 't mijn onverdeelde sympathie.’

C.d.V.