De Nieuwe Taalgids. Jaargang 17

Uit de tijdschriften. (September-Oktober).

De Gids. Okt. In het artikel De Sage bespreekt André Jolles het proefschrift van H.W. Rutgers: Märchen und Sage. - J. de Meester vat onder het opschrift Nieuwe Nederlandsche vertelling zijn opmerkingen samen over drie prozaïsten: H. de Man, Jaarsma en Toussaint van Boelaere. In de Bibliografie beoordeelt Bloem verzen van M. Albers, Mea Mees-Verwey, Marie Cremers, M. Uyldert èn Alb. Besnard, terwijl H.M. de bundel Ravijnen van M. Kemp bespreekt. - Knuttel kondigt waarderend Sterck's Hoofdstukken over Vondel aan.

De Nieuwe Gids. Okt. Waar het op aan komt noemt W. Kloos een artikel over Felix Timmermans en Hondius.

Groot-Nederland. Okt. Jan Walch vervolgt zijn beschouwingen over de Middelnederlandse Marialegenden (Mediaevalia) en bespreekt met ingenomenheid Kalff's Westeuropeesche Letterkunde.

[p. 316]

Onze Eeuw. Okt. Alb. Draayer-De Haas publiceert Opmerkingen naar aanleiding van de tentoonstelling voor letterkunde.

Elseviers Maandschrift. Okt. H. Robbers beschouwt het jongste prozawerk van de Vlaming Toussaint van Boelaere.

Vragen des tijds. Okt. G.W. Kernkamp wijdt een zeer waarderend woord van persoonlike herdenking aan Gerrit Kalff, die hij als mens en als geleerde schetst. - Daarop volgt een opstel van een oud-leerling, Ph. A. Lansberg, getiteld: Literatuur en leven. In memoriam Prof. Dr. G. Kalff. Hij toont aan hoe ‘piëteit voor de levende ziel de voornaamste eigenschap is, die zijn Geschiedenis dooradert’, hoe hij daarin steeds met genegenheid doet uitkomen de huweliksliefde, de verhouding tot gezin en vrienden, de vaderlandsliefde, de religieuse gedachte.

De Opbouw. Sept. Herman Poort schrijft een opstel over Onze literatuur van 1898-1923. Alleen in een jubileum-stemming, meent hij, kan men spreken van een eigenlik ‘bloeitijdperk’. In een kort bestek tracht hij de hoofdmannen van De Nieuwe Gids, de dichters en prozaïsten van het onmiddellik volgende geslacht te karakteriseeren. ‘De beperktheid van ons taalgebied is een belemmering voor den wezenlijk grootschen, wereldgrooten opbloei onzer literatuur, en evenzeer ligt er een belemmering in het feit, dat juist het allerbeste van ons zulk een typeerend Hollandsch karakter draagt dat het ook daarom voor den vreemdeling ontoegankelijk is.’

Opgang. Sept. G. van der Meulen geeft een opstel over Gorter's Mei onder het, voor dit onderwerp weinig passende opschrift Socialistische Kunst, maar de schr. zal de lijn doortrekken tot Pan.

Okt. J. Wille begint een studie over Heiman Dullaart met een inleiding over Rembrandt en Vondel en Rembrandt en andere dichters.

Opwaartsche Wegen. Sept. F. Bosman vervolgt zijn in 't Afrikaans geschreven artikel over Volk, Taal en Letterkunde van Suid-Afrika. - Van Ham beoordeelt de jongste bundel van Jan F.E. Celliers: Die Lewenstuin en andere gedigte; V.D. de bundel Zomervlammen van Pol de Mont.

Okt. V.D. oordeelt zeer ongunstig over De Belofte van G. van Hulzen.

Stemmen des tijds. Okt. Ph. A. Lansberg schrijft enige bladzijden met een waarderende herdenking van Prof. Dr. G. Kalff.

[p. 317]

De Beiaard. Aug.-Sept. Gerard Brom geeft de volledige tekst van de rede die hij op het jongste Antwerpse filologenkongres moest bekorten, onder het opschrift Onze stiefmoedertaal. Hij wijst op ‘de vloek van de tweeslachtigheid van onze moedertaal’, en wil een ‘Hollandse blik’ geven op ‘die rampzalige breuk’ tussen schrijftaal en spreektaal. Maar wij beleven een krisis: ‘Betovering van de papiertaal, waarin tegenwoordige taalkundigen wel de laatsten zijn om te geloven, is bezworen door realiteit van 't experiment, waardoor ons psychologies geslacht zich liet leiden. We leven anders en schrijven dus anders dan een periode, die met het volk minder kontakt hield.’ Tegen het einde slaat hij een blik op Vlaanderen: ‘We kunnen elkaar gelukwensen, dat de toenadering van Noord en Zuid gelijktijdig en evenwijdig is met het ineengroeien van spreek- en schrijftaal. Zo noodlottig de toestand een eeuw lang scheen, zo gelukkig beloven de verhoudingen te worden, nu de geschiedenis zich voelbaar zelf herstelt.’ - De Boekbespreking van B.H.M(olkenboer) is gewijd aan Sterck's Hoofdstukken over Vondel en zijn kring en het boekje van Lya Berger: Les Femmes-Poètes de la Hollande.

Oktober. Een uitvoerige beschouwing over Nieuwe litteratuur, van Bernard Verhoeven, is gewijd aan een lange reeks auteurs, voornamelik Zuid-Nederlanders, (o.a.C. Verschaeve, Karel van den Oever, Wies Moens, Hilarion Thans, Stijn Streuvels, Victor de Meyere), wier werk vaak uitstekend wordt gekarakteriseerd.

Studiën, tijdschrift voor godsdienst, wetenschap en letteren. Okt. J. van Mierlo besluit zijn studie: Is het ‘Boec vanden twalef dogheden’ een werk van Jan van Ruysbroeck? Een beslist antwoord op de vraag wie dan wel de schrijver was, is nog niet te geven. Van Mierlo is geneigd hem in de kringen van de Windesheimers te zoeken. Een slothoofdstukje is gewijd aan de verhouding tussen dit werk en de Institutiones van Tauler. De schr. komt tot het resultaat dat de Institutiones zeer waarschijnlik door de verzamelaar on bewerker Petrus (Canisius) van Nijmegen ten onrechte op Tauler's naam gesteld zijn, en dat hij een tekst van de ‘Twaalf Dogheden’ gebruikte en omwerkte.

Tijdschrift voor Taal en Letteren. Julie-Aug. Zeer uitvoerig bespreekt J. van Mierlo de twee nieuwe delen van Te Winkel's Ontwikkelingsgang der Nederlandsche Letterkunde. Hij ziet daarin een bedenkelik tekort aan objektiviteit, dat reeds uit de ver-

[p. 318]

houdingen blijkt: Hadewijch en Ruysbroeck worden achtergesteld bij Maerlant, Boendale en Potter. Vooral aan de geringschatting van Hadewijch neemt hij aanstoot. Onder de aangehaalde en geraadpleegde studieën ontbreken verscheidene Katholieke auteurs. Aan het slot volgen nog enkele kanttekeningen bij de algemene beschouwingen uit de Inleiding, waartegen de recensent ook ernstige bezwaren ontwikkelt. - Gerlach Royen vervolgt zijn opstel over Kontaminatie in de Spelling, toegelicht met tal van voorbeelden uit moderne schrijvers. - In Het slot van Elckerlijc wijst P.M. liturgiese invloed aan. - H.H. Knippenberg geeft een Duitse parallel Bij Staring's ‘De Tooverwijnstok’, en bespreekt het proefschrift van H.J.L. van Haselen over Willem van Haren's Gevallen van Friso.

Dietsche Warande en Belfort. Aug.-Sept. Een nieuwe Gezellebijdrage geeft Caesar Gezelle in een artikel: Guido Gezelle en Fransch- Vlaanderen. - J. Persijn behandelt uitvoerig de betrekkingen tussen Multatuli en de Vlamingen, met aanhaling van een reeks brieven, uit de bekende edities, die daarop licht kunnen werpen.

De Vlaamsche Gids XII, afl. 1. Julien Kuypers geeft een studie over De Vlaamsche Dichter Prosper van Langendonck en de Platonische Liefdesidee, die ‘voor een goed deel de centrale idee’ is in Van Langendonck's poëzie. Hij wil dus onderzoeken ‘langs welken weg Van Langendonck, de ziel vol heimwee naar het Absolute, dit Opperste Goed heeft benaderd’. - Fred, Lyna publiceert een drietal volksliedjes uit Het Liederboek van Petrus Snep, een zeventiende-eeuws handschrift van de Brusselse bibliotheek, dat aan Serrure heeft toebehoord, en waarvan nog weinig gebruik gemaakt is. - In de Tooneelkritiek wordt een ongunstig oordeel geveld over een boek van Karel Loos: Jan Fabricius en zijn werk.

Leuvensche Bijdragen XV. Bijblad, afl. 1. L. Grootaers geeft woordenlijsten voor het Zuid-Nederlandse dialekt-onderzoek. - F. Baur bespreekt in ongunstige zin het boek van A. Defresne: De Psychologie van ‘Van den Vos Reinaerde’.

Afl. 2. L. Grootaers ontvouwt zijn plannen voor Een Zuidnederlandsch Dialectwoordenboek, dat Schuermans' Idioticon zal moeten vervangen, en kondigt de oprichting aan van Een Vlaamsche Vereeniging voor Dialektonderzoek, die reeds tal van korres-

[p. 319]

pondenten telt. Ook een Nederlandsche Dialectbibliotheek is in wording, d.w.z. een reeks samenhangende dialektstudies, voornamelik de klankleer behandelend.

Verslagen en Mededeelingen der Kon. Vlaamsche Academie. Jan., Febr., Maart. J. Mansion stelt de vraag: Welke taal spraken de Merovingers? Zijn antwoord luidt: ‘In tegenstelling met de Karolingen, die Hoogduitschers van taal zijn, hebben de Merovingers Oud-Nederlandsch gesproken.’ De eerste Merovingers zijn zuivere Germanen die misschien enige kennis van het gesproken Latijn hadden. Bij hun opvolgers kan men de kennis van het Frankies, naast die van het Latijn, nagaan tot de kleinzonen van Clovis, Charibertus en Chilperik.

Jaarboek der Kon. Vlaamsche Academie, 1923. Een groot gedeelte van dit jaarboek bevat een biografie van de bekende verzamelaar van Vlaamse liederen, de priester Jan Bols (Dr. Jan Bols herdacht). De schrijver van deze bijdrage is Kan. Dr. J. Muyldermans.

Zeitschrift für deutsche Mundarten. Heft 3-4. Behalve de bijdrage van Kloeke, in onze vorige aflevering vermeld, bevat deze aflevering, bedoeld als ‘Festschrift’ voor Ferdinand Wrede, een Nederlands artikel van Jos. Schrijnen: Uit Nederlands Zuidoostelijk dialektgebied, met een isoglossenkaart. De in kaart gebrachte woorden zijn die voor broek en vest, waar men de strijd ziet tussen de woorden van de volkstaal en de indringende kultuurwoorden, en de termen voor nagras, als aardig voorbeeld van ‘begripsrepartitie’.

Germanisch-Romanische Monatsschrift XI. Heft 7-8. Leo Spitzer onderzoekt krities de taal van een modern Duits schrijver, Alfred Kerr, die hij een ‘philologischen Dilettant und Wortlyriker’ noemt. De uitkomst van zijn studie heet: Sprachmischung als Stilmittel und als Ausdruck der Klangphantasie.

Museum. Okt. A. Kluyver geeft, in een bespreking van Kossmann's proefschrift Nederlandsch Versrythme een beschouwing over de verskunst van Hooft, die zozeer van 's dichters eigen theorie afwijkt. - M. Schönfeld waardeert in Frings z'n Rheinische Sprachgeschichte vooral de voortreffelike methode en de verrassende nieuwe uitkomsten: ‘in plaats van de abstrakte

[p. 320]

klankwetten van de neogrammatici treedt het nauw verband van taal en leven.’

De Bibliotheekgids. Okt. Albert Verwey bespreekt In den Hof der Liefde van de Vlaming Edgar Gevaert.

C.d.V.