Daar loopt iets van St. Anna onder.
Bij hetgeen Dr. F.A. Stoett in zijn bekende verzameling ‘Nederlandsche Spreekwoorden, Spreekwijzen, Uitdrukkingen en Gezegden’ over het ontstaan en de verklaring dezer zegswijze meedeelt, mis ik de inhoud enor legende, die m.i. ook wel aanleiding tot het ontstaan geweest kan zijn. De bedoelde legende houdt verband met de zwanenverhalen, gelijk die veelvuldig voorkomen in de oude west-europese literatuur.
Baron de Reiffenberg publiceerde in 1846 onder de auspiciën der Belgiese regering een uitvoerig epies gedicht over de ‘Chevalier au Cygne et Godefroid de Bouillon’. Ik heb het werk niet tot mijn beschikking, maar in het bekende boek van Maurice Kufferath over ‘Lohengrin’ (uitgave van 1895), dat deel uitmaakt van de verzameling ‘Le Théatre de R. Wagner de Tannhäuser à Parsifal’, vond ik over bedoelde legende toch een mededeling die voldoende inlichtingen verschaft.
Kufferath schrijft t.a.p. in een aantekening op blz. 33: ‘De Reiffenberg signale aussi une légende relative à sainte Anne qui n'est pas sans rapport avec ce même thème. Sainte Anne naît de la cuisse de l'empereur Fanouel, qui, honteux de cette naissance, ordonne qu'on portel'enfant au fond des bois et qu'on la tue. Une colombe descend du ciel. Anne est épargnée; elle est déposée dans un nid de jeunes cygnes et nourrie par un cerf. En allant à la chasse, son père la retrouve’.
Zulk volksvertelsel van oude oorsprong kan gemakkelik op de taal ingewerkt en onze uitdrukking in het leven geroepen hebben. De zwanensagen zijn van germaanse afkomst en staan in nauw verband met de noorse mythologie, waar aan de Valkyren vele eigenschappen worden toegedicht dio we terugvinden bij de latere zwanenjonkvrouwen. Die treden trouwens ook al zeer vroeg in de verhalen op. Dan zou de uitdrukking heel oud kunnen wezen. In de verklaring van Dr. A. Beets, gepubliceerd in ‘Taal en Letteren’ IV, zit iets gewrongens, dat mij niet bevredigen kan. De uitdrukking in verband te brengen met deze St. Anna-legende lijkt me natuurliker.
Dr. H.H. Knippenberg.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd