De Nieuwe Taalgids. Jaargang 17

Uit de tijdschriften. (Mei-Junie).

De Gids. Mei. Deze aflevering brengt het slot van Mej. H.C.M. Ghijsen's studie over Wolff en Deken's romans uit haar bloeitijd, behandelende: De wisselwerking van strekking en karakteristiek in haar werk en dat van Richardson. Opnieuw maakt de schrijfster menige fijne opmerking over het talent en de mensenkennis van de Nederlandse auteurs. Vooral wordt de figuur van Lotje Roulin geprezen, waarin ‘een tragische zielestrijd volkomen werkelijk uitgebeeld is’, en de voortreffelik geslaagde tekening van Daatje Leevend. Beter dan Richardson ‘reiken zij tot een innerlijke werkelijkheid die in zichzelf volledig en die van alle tijden is.’

Junie. K.C. Boxman-Winkler bespreekt het laatste werk van Jo de Wit, de bundel Open Zee.

[p. 221]

De Nieuwe Gids. Mei. K.H. de Raaf vervolgt zijn opstel Over Pieter Corneliszoon Hooft, waarin hij ‘eenige onbillijkheden en onjuiste voorstellingen’ in Prinsen's boekje aanwijst. Hij voelt in deze biografie ‘niet genoeg de bewondering en het meevoelen, waartoe een diep indringen van zelve leiden moet.’ Hooft was niet zo Stoïcijns en onvaderlandslievend als Prinsen meent. In 't biezonder neemt hij de Granida tegenover deze beoordelaar in bescherming. - W. Kloos acht zich verongelijkt door de beschouwingen van Frans Coenen in Groot-Nederland. Hij verdedigt zich in een artikel, dat minder juist betiteld is met Frans Coenen tegen de Hollandsche literatuur van '80, waarin hij aan de studie van Coenen alle waarde ontzegt.

Groot-Nederland. Junie. Frans Coenen vervolgt zijn Studies van de Tachtiger Beweging met een hoofdstukje, getiteld: Levensonlust en zedelijke ontevredenheid. Deze verschijnselen openbaren zich vooral in het werk van Aletrino en Frederik van Eeden, maar reeds te voren vindt men pessimistiese karaktertrekken bij Emants en Couperus. Bij Emants is het pessimisme nog meer ethisch en zelfs verstandelijk gekleurd, met Louis Couperus is men ‘wel onmiskenbaar op Tachtiger bodem.’ Zijn fatalisme was ‘van individualistischen huize.’ De typiese vertegenwoordiger van het Tachtiger pessimisme is in de eerste plaats Aletrino, wiens wezen de schr. tracht te benaderen. De ‘zonderlinge tegenstrijdigheid’ dat men ‘zoo voortdurend en intens bezig kan zijn met iets, dat men zoo verwerpt en verafschuwt’, wordt door Coenen - die op dit gebied uit eigen ervaring kan spreken - met fijne opmerking toegelicht en verklaard. ‘Aletrino is nooit boven zijn eigen onmiddelijk lyrisme uitgestegen: de fijne, innige vertolking van zijn stemmingen. Zijn gansche kunstenaarsleven heeft hij besteed om zijn melancholie in telkens verschillende vormen to beelden. En zelfs zijn romans behelzen niets “objectiefs”, niets episch, doch enkel Aletrino-stemmingen opeen getast en in lengte van tijd voorgezet.’ Zo werd hij de antipode van Jae. van Looy.

Elseviers Maandschrift. Mei. Herman Robbers schrijft met veel lof over Het Huis der Vreugden van J. van Ammers-Küller. - Jo do Wit beoordeelt bet werk van twee Vlamingen: Karel van den Oever (Het Rood Paard) en WiesMoens (Opgangen).

[p. 222]

Junie. Herman Robbers bespreekt Het Zwevende Schaakbord van Louis Couperus; Jo de Wit bespreekt De late Dorst van Gerard van Eckeren.

Opgang. Mei-Junie. Joh. Luijkenaar Francken vervolgt zijn uitvoerige bespreking van Genoveva van Brabant door Streuvels. - G. van der Meulen geeft een opstel over Socialistische Kunst, waarin hij achtereenvolgens Adama van Scheltema en H. Roland Holst behandelt.

Opwaartsche wegen. Mei. Harmen van der Leek besluit zijn beschouwingen over Het Manco-Vraagstuk. Ook in de Christelike litteraire kritiek ‘beseft hij smartelijk het heerschende tekort’, dat moet ‘nopen tot een levendige medewerking van velen, die krachtens hun positie daartoe zijn aangewezen.’ - Dezelfde schrijver beoordeelt, scherp afkeurend, Phil's Amoureuze, Perikelen van Emmy van Lokhorst.

Junnie. J. Haantjes beoordeelt het werk van Wilma, die met enige schetsen in ‘Opgang’ debuteerde.

De Stem. Junie. Iu een beschouwing over Nederlandsche Litteratuur beoordeelt Dirk Coster het laatste work van Elisabeth Zernike en van Jo de Wit.

Stemmen des tijds. Junie. J.C. van Dijk schrijft, van Christelik standpunt, een opstel Over kunst en kunstgenot.

De Beiaard. Mei. Jozef Simons vervolgt zijn artikel Wat zong Oud-Kempenland?, waarin opnieuw een aantal volksliederen meegedeeld en besproken worden.

Junie. Jos. Cools, O.P. stelt, naar aanleiding van een artikel in de vorige jaargang, de vraag Was Vondel Thomist? en geeft daarop een in hoofzaak ontkennend antwoord. Al vertoont zijn werk overeenkomst met de Summa contra Gentiles, ‘zijn onmiddellijke bestudeering van St. Thomas' eigen werk is alles behalve zeker.’ - Jozef Simons besluit zijn bovengenoemd artikel.

De Vlaamsche Gids, No. 5. In de rubriek Hollandsche Letteren schrijft Franz de Backer o.a. over Het Zwevende Schaakbord van Louis Couperus.

[p. 223]

Vlaamsche Arbeid. Mei-Junie. Filip de Pillecyn bespreekt in een Toneelkroniek het ‘spel ter verheerlijking van Zuster Beatrijs’, dat Herman Teirlinck schreef met de titel Ik dien. Z.i. staat het nog ver van de bedoelde gemeenschapskunst af.

Dietsche Warande en Belfort. Mei. In een betoog over Westvlaamsch-Hollandsch kiest Caesar Gezelle partij tegen de taalpartikularisten en bepleit hij aansluiting bij de Noord-Nederlandse taaleenheid in schrijven en spreken. Ook elders maken dialektschrijvers ‘hunne gewesttaal tot een allerkleurigst palet voor hunne kunstverbeelding’, maar tegelijk zijn ze ‘de algemeene voertaal van hun land machtig.’ Waarom is West-Vlaanderen daarin ten achter? ‘Omdat in den algemeenen stroom, De Bo en Gezelle liggen als twee zwaar belemmerende blokken uit wie veel Vlamingen ten onrechte eene reden en een steun gaan zoeken om achter te blijven.’

Studiën, Tijdschrift voor godsdienst, wetenschap en letteren. Mei. Ter beantwoording van de vraag Is het ‘Boec vanden twalef dogheden’ een werk van Jan van Ruysbroeck? onderzoekt J. van Mierlo ‘het getuigenis van handschrift D.’ Zijn slotsom is, dat dit handschrift geen bewijskracht bezit, omdat het niet vervaardigd werd te Groenendael of volgens Groenendaelse voorbeelden, maar buiten Brabant, in Holland, terwijl zelfs daarin dit werk niet aan Ruysbroec toegeschreven wordt.

Den Gulden Winekel. Junie. J. Greshoff schrijft een waarderende bladzijde over de zestigjarige Louis Couperus. - Martin Permys beoordeelt Antwerpsch Tooneelwerk.

Tijdschrift voor Ned. taal- en letterkunde XLII, afl. 1. E. Blancquaert deelt de uitkomsten mede van Een paar lengtemetingen, nl. van silben en vokalen, door middel van instrumenten. Deze metingen vergeleek hij met die van zijn voorgangers. De slotsom luidt: ‘De meest beklemtoonde lettergreep van een woord is daarom niet de langste; er bestaat, naast het verschil in timbre, ook nog een lengteverschil tusschen de Nederlandsche a's, e's, o's van lat, laat; bek, beek; rok, rook en dgl.’ - H.W.J. Kroes bespreekt de etymologie van Ndl. den - nhd. Tenne (dorsvloer) in verband met folkloristiese eigenaardigheden. - L. Reypens geeft op zeer nauwkeurig onderzoek

[p. 224]

berustende bibliografiese Ruusbroec-bijdragen betreffende het belangrijke handschrift A, dat een overblijfsel blijkt te zijn van het cerste groote standaardhandschrift van Groenendael. - H.J. Eymael publiceert Eenige noodzakelyke verbeteringen en toelichtingen in myn tweede uitgave van Hofwyck. - W. de Vries gist dat het Zuidlimb. participium loopentéere = al lopend, ontstaan zou zijn uit *loopender tiere (vgl. spelenderwijs). - N. van der Laan toont aan, dat Roemer Visschers versje in Qu. VI, 3 een antwoord is op een elegie van Dousa.

Tijdschrift voor Taal en Letteren XI, afl. 3. Gerl. Royen wijst op merkwaardige gevallen van Kontaminatíe in de spelling (uitweiden, weidsch, in 't gevlei komen, vlijen, weifelen, steigeren, rei-rij). - H. Linnebank behandelt enige Staande uitdrukkingen. - L.C. Michels bespreekt, met aanvullende kritiek, de nieuwe uitgave van Ogier's De Gulsigheydt en het proefschrift van P. Sergius Emonds over De Legende van Sinte Kunera. - P. Maximilianus beoordeelt de studie over Moderne romankunst van C. Tazelaar.

Leuvensche Bijdragen XIV afl. 4. Bijblad. J. Gessler verklaart Maars naast Aars uit de zin: ‘lek mich om aars.’ - Onder de Boekbeoordelingen bespreekt Frank Baur o.a. Hoogewerff's bloemlezing uit Stalpart van der Wielen, Thomson's Religieuse Poëzie en Rijpma's Beknopte Geschiedenis der Nederlandsche Letteren.

Germanisch-Romanische Monatsschrift. XI, Heft 3-4. De spreekwoordenkenner Friedrich Seiler schrijft een artikel Sprichwörtliche Lebensbeobachtungen und Lebensregeln, alfabeties gerangschikt naar de deugden, ondeugden en verschijnselen.

C. de V.