De Nieuwe Taalgids. Jaargang 17

Uit de tijdschriften. (Januarie-Februarie.)

De Gids. Jan. André Jolles vervolgt zijn studie over Het Sprookje, in de Westerse, in 't biezonder de Franse letterkunde, bij Lafontaine, Perrault en Mad. d'Aulnoy (‘het rococo-sprookje’). Aan het slot wijst hij op het eigenaardige verschijnsel dat die van Perrault ‘van geschreven weer vertelde sprookjes zijn geworden, van het boek weer in den mond van het volk overgegaan’, een feit dat de onderzoekers van het sprookje in verre landen en tijden ‘tot groote voorzichtigheid maant’.

Febr. K.C. Boxman-Winkler bespreekt de prozaverhalen In de Engte van Ina Boudier Bakker.

De Nieuwe Gids. Jan. W. Kloos bespreekt de bundel literaire kritieken, die Frans Erens onder de titel Toppen en Hoogten uitgaf.

Groot-Nederland. Jan. De zesde afdeling van Frans Coenen's Studies van de Tachtiger Beweging heeft tot opschrift De Poëzie. Om tot ‘het wezen van het individualisme’ te komen, karakteriseert hij eerst de poëzie van de vóór-tachtiger dichters als

[p. 108]

‘de berijmde gedachte’. Beets en Ten Kate dienen als voorbeelden; Lovendaal en Winkler Prins vormen de overgang; met Perk en H. Swarth zijn wij al in de nieuwe beweging. - Jan Walch prijst de Verzen van M. Beversluis en de Gedichten van de jonggestorven J.G. Danser.

Febr. De Mediaevalia III van Jan Walch zijn gewijd aan Ruusbroec's traktaat Van den blinckenden steen, waarvan hij een verklarend overzicht geeft, en waarvoor hij waardering vraagt: ‘De diepe vroomheid, en de scherpe gedachtenkracht en de diepe bekoring zijner uitdrukkingen doen het betreuren, dat men hem zoo weinig leest’. - In het vervolg van zijn bovengenoemde Studies behandelt Coenen de poëzie van H. Swarth en J. Perk. Aan de laatste komt de verdienste toe ‘voor 't eerst en zo volkomen helder den zin der verwarrend veelstroomige Tachtiger beweging reeds aan haar ingang onthuld te hebben’. - Frans Coenen prijst de roman Het huis der Vreugden van Jo van Ammers-Küller.

De Stem. Jan. Met Twee Gestalten bedoelt Wies Moens de talentvolle uitgever van Broeckaert's geschriften: Antoon Jacob en de onlangs overleden Hugo Verriest. - Dirk Coster bespreekt Het dochterken van Rubens door Franz de Backer; Wies Moens Het Open Luik van Karel van den Oever.

Febr. Een uitvoerig opstel van Urbain van der Voorde over Rythme en Beeld is bedoeld als een tegenhanger van de denkbeelden die Wies Moens over het wezen van de poëzie ontwikkelde. - Onder het opschrift Twijfelachtige mystiek bespreekt Gabrielle van Loenen de roman Grenzen van E. d'Oliveira.

Elseviers Maandschrift. Jan. H. Robbers bespreekt In de Engte van Ina Boudier-Bakker; J. de Wit Solaes van J.W. de Boer, Jaarsma De legende van het juweel door P.H. Ritter Jr.

Febr. H. Robbers bespreekt de prozastukken Open Zee van Jo de Wit, waarin hij veel te prijzen vindt.

De Beiaard. Febr. In de rubriek Nieuwe Litteratuur karakteriseert Bernard Verhoeven vergelijkend het proza van Frans Erens, Faber en Marie Koenen. Daarna bespreekt hij o.a. de Vlamingen Karel van den Oever, Lode Opdebeek en Pol de Mont.

[p. 109]

Stemmen des tijds. Jan. Het Letterkundig Overzicht van J.C. van Dijk behandelt drie dichtbundels, van Geraert van Suylesteyn (Liederen van een Vinder), Willem de Mérode (Het heilig Licht) en Elisabeth Reitsma (Van Leven's Droom): de beide eerste worden matig geprezen; de laatste als onbeduidend ter zijde gelegd.

Febr. Ph. A. Lansberg geeft een beschouwing over De religieuse gedachte in Potgieter's ‘Poëzie’, d.w.z. in een aantal oorspronkelike en vertaalde gedichten tussen 1828 en 1845.

Den Gulden Winckel. Febr. Frans Hulleman herdenkt Willem Paap. - J. Eilkema de Roo beschuldigt Cyriel Buysse in zijn bundel Uit de bron van verregaande slordigheid in taal. Evenmin gunstig oordeelt hij over De comedie der liefde van Jeanne Reyneke van Stuwe. - Roel Houwink beoordeelt de Drie vertellingen van Jan Walch en de dichtbundel Het heilig licht van Willem de Mérode, die hij ver achterstelt bij vroeger werk.

Opgang. Febr. J. Hoogland schrijft Iets over Carry van Bruggen, naar aanleiding van ‘Het huisje aan de Sloot.’ Hij brengt dit boek vol fijne psychologie, waarmee hij zeer ingenomen is, in verband met haar vroeger werk.

Opwaartsche Wegen. Febr. Dit nieuwe Christelike maandblad, ontstaan door een splitsing van het bovengenoemde orgaan, brengt een beschouwing van Harmen van der Leek over Het Manco-vraagstuk, d.w.z. de vraag, waarom de afkeer van woordkunst in Calvinisties Christelike kringen zo groot is en hoe een Christelike kunst daarin verbetering zou moeten brengen.

De Vlaamsche Gids XI, No. 1. Dit tijdschrift, door de oorlog gestaakt, is herrezen in een Nieuwe Reeks. H. de Hoon bepleit, in een opstel over De Nederlandsche Rechtstaal, de noodzakelikheid van eenheid tussen de terminologie in Vlaanderen en die in Nederland. Hij wenst geen klakkeloze vertaling van Franse wetsteksten, maar een oorspronkelik Nederlandse tekst met hetzelfde gezag. - André de Ridder geeft een Inleiding tot de Geschiedenis van de Vlaamsche Romantiek, als fragment uit een groter geheel. Hij schetst de geest van de letterkunde, die na 1830 heerste en gaat dan de betekenis na van Gezelle en De Mont, de twee grote figuren van vóór ‘Van Nu en Straks’.

[p. 110]

No. 3. In de Vlaamsche Kroniek geeft Maurits Sabbe door een reeks beknopte beoordelingen en aankondigingen, een overzicht van de Vlaamse letterkunde uit de laatste tijd; zowel oudere als jongere schrijvers zijn daarin opgenomen.

Vlaamsche Arbeid. Des. Op Ons referendum over de huidige malaise en de Vlaamsche Letterkunde kwamen drie antwoorden in, die in deze aflevering afgedrukt worden, nl. van Wies Moens Jules Persijn en André de Ridder.

Jan. In de rubriek Bibliographie bespreekt K. van den Oever o.a. De Nederlandsche Litteratuur na 1880 van H. Robbers. Hij betreurt het, dat de schrijver ‘de Roomsch-Nederlandsche litteratuur niet, zooals het hoort, in zijn merkwaardig boekje tot haar recht doet komen’.

Dietsche Warande en Belfort. Jan. L. Reypens publiceert een lezing over De Geestelijke Physionomie van Ruusbroec, waarin hij zijn leven nagaat en de invloeden waaronder Ruusbroec zich ontwikkelde (de Kerkvaders de Parijse wetenschap, de speculatieve mystiek van Eckart), om te eindigen met een hooggestemde lof op den schrijver en mysticus, ‘een dier toppen, waar een volk zich blijvend kan naar heffen’.

Febr. In een opstel van J. Rombouts over Simon Stevin zijn enkele bladzijden gewijd aan de taalzuivering en de nationaliteitsgedachte bij deze Bruggeling.

De Bibliotheekgids. Febr. Jaak Lemmers schrijft een artikeltje over Victor de Meyere, dat behalve een overzicht van zijn werk, ook een uitvoerige bibliografie geeft.

Studiën, tijdschrift voor godsdienst, wetenschap en letteren. Jan. In een uitvoerig betoog, getiteld De ‘Bruloft’ van Ruysbroeck als voorbeeld der ‘Twaelf Dogheden’ gehandhaafd, bestrijdt J. van Mierlo grondig de opvatting van A.C. Bouman, als zou Ruusbroec omgekeerd in zijn ‘Bruloft’ een jeugdwerk tot grondslag genomen hebben. In een volgende studie zal de echtheid van de ‘Twaelf Dogheden’ getoetst worden.

Tijdschrift voor Ned. taal- en letterkunde, XLI, afl. 4. In een bijdrage Africana III stelt D.C. Hesseling zijn opvatting over Het Nederlands aan de Kaap tijdens Van Riebeek tegenover die van D.B. Bosman (N. Taalg. XVI, 113). Hij handhaaft zijn stelling dat ‘de tijd tussen 1658 en 1685 vermoedelik de

[p. 111]

periode geweest is waarin onze taal in Zuid-Africa het meest gevaar liep haar Nederlands karakter te verliezen’, door de konkurrentie van het Maleis-Portugees. - Bosman geeft in deze zelfde aflevering een Naschrift om ook zijn standpunt te handhaven. - C.B. van Haeringen bestudeerde uitvoerig, op fonetiese grondslag, de Invloed van r op klinkers in Germaanse talen, een studie die zowel voor het verleden als voor het heden van groot belang is. - J.W. Muller vergeleek Naar aanleiding van Hooft's ‘Galathea, siet den dach comt aen’ een Nieuw-Latijns gedicht van een Duits filoloog-dichter, Valens Acidalius (1566-95), getiteld Ad Venerillam en het afscheidstoneel in Shakespeare's ‘Romeo and Juliet’. Deze drie bewerkingen van hetzelfde motief blijken van elkaar onafhankelik te zijn. - D. Th. Enklaar bespreekt de overeenstemming tusschen Maerlant's Alexander en den Reinaert. Tegenover Kalff sluit hij zich bij Te Winkel aan, met zijn betoog, dat de Reinaert-dichter blijkbaar de Alexander parodieerde. - J.W. Muller doet een ‘kleine mededeling’ over Mr. Henric van Alcmaer.

Tijdschrift voor Taal en Letteren XI, afl. 1. Gerlach Royen besluit zijn uitvoerige studie over Intermutatie e: o in het Indogermaansch. - Gerard Knuvelder bespreekt opnieuw Kees Meekel's toneelwerk. - J. Endepols oordeelt ongunstig over Die Vision des irischen Ritters Tundalus, een vertaling van de Latijnse tekst, door Konrad Falke bewerkt, die vooral in de toelichting zijn taak onvoldoende vervulde.

Het Boek. Jan. M.E. Kronenberg publiceert en beschrijft een fragment van een Antwerps volksboek: Van den ghedinghe tusschen eenen coopman ende eenen iode (1515), een onlangs ontdekt unicum, naar een Duits verhaal, met het motief van de ‘Merchant of Venice’.

Verslagen en Mededeelingen der Kon. Vlaamsche Academie. Okt. J. Jacobs verzamelde gegevens Over de regeering der voorzetsels in Mnl. teksten. Daartoe vergeleek hij statisties enige Brugse, Antwerpse en Utrechtse teksten met een tussenruimte van een eeuw. - L. Simons vergeleek nauwkeurig het Petersburgse en het Oxfordse handschrift van Vondels Tasso-vertaling. Zijn konklusie is, dat het tweede een zorgvuldig herziene bewerking van het eerste bevat, en dat die verbetering het werk van de dichter zelf is. Hij hoopt dat zijn bijdrage ‘ten spoorslag

[p. 112]

zal strekken om het handschrift van Oxford in 't licht te geven; dit zal niet alleen eene aanwinst zijn voor onze letteren, maar ook een echte parel aan Vondel's kroon.’

Neophilologus VIII, afl. 2. Eduard Hermann behandelt de Assimilation, Dissimilation, Metathesis en Haplologie, en zet tegenover de mening van Meillet en Ernst Schopf (1919) de zijne uiteen. De eersten beweren dat ‘die Nahwirkung im wesentlichen von physiologischen und die Fernwirkung im wesentlichen von psychologischen Bedingungen abhängt’; Hermann besluit: ‘bei Nah- und Fernwirkung psychische Kräfte und physiologische Bedingungen.’ In hoofdzaak wif hij al deze verschijnselen uit het verspreken verklaren: zowel ongelijkheid als gelijkheid kunnen aan de spreekwerktuigen eisen stellen, die ze bij gehaast spreken niet kunnen vervullen.

Museum. Febr. J. Heinsius beoordeelt de Historiese Grammatika van het Nederlands van M. Schönfeld; J. Prinsen het proefschrift van H.J.L. van Haselen over Willem van Haren's Gevallen van Friso.

Volkskunde, XXVII, Afl. 4. Robert Foncke geeft folkloristiese biezonderheden en liedjes over Sinte Marten, Onnoozele-Kinderendag en Driekoningen te Mechelen. - C.G.N. de Vooys publiceert Amsterdamse spotliedjes uit het begin van de zeventiende eeuw, die met vrij grote zekerheid toe te schrijven zijn aan de Amsterdamse rector Reinier Telle. Het derde liedje geldt een Amsterdamse rederijker, waarschijnlik een lid van de kamer ‘In liefde bloeyende’. - De Vlaamsche humor en de Duitschers is het vervolg van een reeks anekdoten, ontstaan in oorlogstijd. - De aflevering besluit met een aantal kleine Boekbeoordeelingen.

Jahrbuch des Vereins für niederdeutsche Sprachforschung XLVIII (1922). Dit deel bevat een paar artikels, die ook onze taalstudie raken, nl. Die Nomina agentis auf -ster door Edward Schröder en Mittelniederländische Wörter in der Mark Brandenburg, een vervolg-artikel van Wilh. Seelmann. Bovendien publiceert C. Borchling Neue Bruchstücke des mnl. Romans der Lorreinen, waardoor 444 verzen aan de bekende fragmenten toegevoegd worden.

C. de V.