De Nieuwe Taalgids. Jaargang 17

[p. 24]

Bij Staring's ‘Het bezoek van Fohi’.

Staring vertelt in zijne aantekeningen bij het gedicht ‘Het bezoek van Fohi’, dat aan het verhaal te grondslag ligt een Sjinese legende, voorkomende in de ‘Volksmärchen der Frau Naubert’, hem bij de vervaardiging van het stukje onbekend door onvolledige aanhaling uit het derde deel van de ‘Kinderund Hansmärchen’ van de Gebroeders Grimm. Later bevond hij, dat een soortgelijke vertelling staat in ‘Horace Walpole's Sketches’, waar, zoals Staring zegt, ‘Fohi een Protestantsche Heilig is, en het Wonder gebeurt in Engeland’.

Door mijne studie van sagen en legenden bij onderscheiden volkeren ben ik tans in staat te wijzen op een Javaans verhaal van dezelfde strekking, waarin ook de hebzucht zichzelf bedroog, terwijl er ook twee weduwen in optreden en Fohi veralgemeend is in de figuur van de boeta, een Indiese demon. De inhoud van het Javaans verhaal is als volgt.

Een weduwe van Dadapan had een dochter, die bij het spelen aan de rivier haar pop verloor. Het speelgoed werd meegevoerd door de stroom. Het kind, verlangend het verlorene te herkrijgen, verwijderde zich te ver van huis en verdwaalde. Een boeta, die verderop in de rivier baadde, bezorgde haar het speelgoed terug. Hu bleef zij als pleegkind bij haar weldoener geruime tijd, totdat zij een schone jonkvrouw geworden was. De boeta hield veel van haar, want zij was werkzaam en verzorgde hem uitstekend. Maar op zekere dag greep heimwee haar aan en zij vroeg de boeta naar haar moeder te mogen terugkeren. Deze willigde haar wens in. Vóór haar vertrek mocht zij een kist uitkiezen om mee te nemen. Bescheiden nam zij de kleinste en lichtste van die er stonden. De boeta vermaande haar de kist niet te openen voordat zij tuis was. Zij vertrok. Langs een sitroenboompje op het erf van de boeta komend, plukte zij nog even een van de kleinste vruchten, die zij in haar draagmandje deed om onderweg haar dorst te stillen. Maar onderweg viel de sitroen, en een buitengewoon mooie jongeling stond plotseling voor het verrukte meisje. Hij vroeg haar tot vrouw en zij stemde hierin toe. Het gelukkige paartje bereikte voorspoedig de woning van de moeder, vermagerd door verdriet over het

[p. 25]

verlies harer dochter. Na de herkenning ging men ter ruste, want het was reeds laat. De volgende morgen opende de schoonzoon de meegebrachte kist. Hoe stonden allen verbaasd, toen daaruit te voorschijn kwamen: twee mooie huizen, allerhande meubelen, een tjikar, een rijtuig met paarden en een ploeg met koeien en karbouwen. Welvaart en geluk waren voortaan hun deel.

Nu woonde in dezelfde dessa een andere weduwe, die, het geval vernemend, jaloers, voor haar enigst kind ook zulke schatten begeerde. Zij maakte voor haar dochtertje ook een pop. Tegen den avond verloor het kind dat speelgoed bij de rivier, en de moeder gelastte haar het stroomafwaarts te gaan zoeken, terwijl zijzelf harteloos huiswaarts keerde. Wel huichelde zij smart over het wegblijven van haar kind, maar in de grond van haar hart verblijdde zij zich daarover, want haar dochter, zoo hoopte zij, zon eenmaal met schatten terugkeren. Ook dit meisje kwam bij de boeta terecht en bleef er een poos. Maar deze bemerkte spoedig dat zij hebzuchtig was, sjagrijnig en lui. Zij verzorgde zijn eten maar half, en de zindelikheid in huis liet veel te wensen over. Na enige jaren vroeg ook zij de boeta naar haar moeder te mogen terugkeren, hetgeen toegestaan werd. Zij mocht ook een kist uitkiezen om als geschenk mee te nemen en koos de zwaarste die er stond. En van een sitroenboom op het erf plukte zij de grootste vrucht, die zij in haar mandje deed. Toen zij een eindweegs gegaan was, viel de sitroen en veranderde in een zeer lelike jongeling die bovendien kreupel liep. Hij vroeg haar te huwen, maar zij weigerde kortaf, waarop hij verdween en zij alleen met haar kist voortsukkelde. Mat en uitgeput bereikte zij de woning harer moeder. Aanstonds moest de kist geopend worden. Maar hoe schrokken beiden, toen, in plaats van de begeerde schatten, een menigte duizendpoten, schorpioenen en slangen eruit te voorschijn kwamen. Het ongedierte stortte zich op moeder en dochter, die beiden bezweken onder de steken en beten der monsters.

De kern van dit Indies myties verhaal is eender als die van het Sjinese Fohi-vertelsel. Ook de vorm vertoont merkwaardige trekken van overeenkomst, zoals ik boven aangaf. Mij lijkt het waarschijnlik, dat beide verhalen jongere vervormingen zijn van eenzelfde myte.

Dr. H.H. Knippenberg.