De Nieuwe Taalgids. Jaargang 14

[p. 99]

Aankondigingen en mededelingen.

De dezer dagen verschenen Handelingen van het negende Philologencongres, gehouden te Amsterdam (Groningen - J.B. Wolters - 1919) zijn wegens de tijdsomstandigheden beknopt van vorm. De sprekers geven grotendeels een min of meer breed verslag van het gesprokene. Ten dele zijn de voordrachten reeds in boek of tijdschrift uitgewerkt (o.a. die van Dr. Riemens in zijn proefschrift; van pater Molkenboer, over Het Italiaansch bij Hooft en zijn kring in De Beiaard). Zeer beknopt is het verslag van Dr. Verschuur's voordracht Van taal-magie tot taal-skepsis; uitvoeriger dat van Th. de Jager's voordracht over De miskenning der Rhethorijkers. Deze spreker ontkomt m.i. niet aan het gevaar van overschatting, dat als reaktie bij een dergelik ‘eerherstel’ begrijpelik is. Ook zijn onderstelling dat er zoveel belangrijke geschriften op dit gebied verloren gegaan zouden zijn, doordat ons slechts ‘'n handvol kruimels van hun ontzaglike productie bewaard gebleven is’, lijkt mij overdreven. Verder wijzen wij op de taalkundigpedagogiese voordrachten van J.G.M. Moormann (Genetisch moedertaal-onderwijs in de praktijk) en van Dr. J. Endepols (Dialect en Onderwijs).

C.d.V.

Bij de beide deeltjes van de Documenten en Kleine Teksten, die onlangs verschenen, is een kort woord van toelichting niet misplaatst. Dr. C.H. Ebbinge Wubben, de kenner van onze Mnl. bijbelvertalingen, koos enige fragmenten ter inleiding tot de studie van deze, taalkundig zo belangrijke teksten. Voorop gaat de Jozef-geschiedenis uit Genesis, naar een Haags handschrift, met een ruime keuze uit de varianten. De belangrijke Belgiese handschriften konden slechts ten dele gebruikt worden, maar voor Hs. 1 (Gent) kan men grotendeels de lezingen vinden in de bijlagen achter Dr. E.W.'s proefschrift. Wie gelegenheid heeft om handschriften te raadplegen, wijzen wij op het nut van de vergelijking met het overeenkomstige verhaal in de zogenaamde Eerste Historiebijbel, van Noord-Nederlandse oorsprong. Daarop volgen enige gelijkenissen uit het Nieuwe Testament. Ook hier kan men er de overeenkomstige teksten uit de evangelieënharmonie in Bergsma's uitgave (De Levens van Jezus) naast leggen,

[p. 100]

terwijl ook een vergelijking met de reeks van Protestantse vertalingen, die sedert 1522 verschenen, voor de taalgeschiedenis van groot belang is. De Brief van Paulus aan de Romeinen behoort waarschijnlik tot de zeer vroeg vertaalde gedeelten van het N.T. De fragmenten uit de Openbaring, naar twee zelfstandige vertalingen parallel afgedrukt, stellen onmiddellik in staat tot vergelijking.

Als N^o. 5 van deze reeks verschenen Fragmenten uit den ‘Nederduytschen Helicon’ (1610) met Franse parallellen. Van Mander, als middelpunt van deze kring, is het eerst vertegenwoordigd door zijn Boere-klacht. Dan komen de zes Klinckdichten van Petrarcha, waarin de rederijker Maerten Beheyt worstelt met de taal: dat hij naar Marot vertaalde, blijkt uit de parallel-tekst. Belangwekkend is de vertaalkunst van Jacob van der Schuere, waarschijnlik de samensteller van de gehele bundel. Een drietal gedichten tonen aan hoe hij Ronsard en Desportes in vroege renaissancetaal bevallig vertolkte. Geheel is opgenomen Bauw-heers wel-leven, als werk van een Noord-Nederlander een pendant van de voorafgaande Brabants-Vlaamse dichtertaal. Nu deze tekst gemakkelik toegankelik gemaakt is, kan ook eens, op grond van taal en stijl, onderzocht worden of dit gedicht met recht aan Spieghel toegeschreven is. De Chanson van Desportes, die er naast staat, is meer als kontrast dan als voorbeeld aangehaald. Het is zeer belangwekkend, te zien wat de Fransman en wat de Hollander van dit motief maakt. Studerende lezers kunnen verder de uitwerking van dit motief door Coornhert (Wercken I, fol 488 v.) en Van Borsselen (Den Binckhorst) er naast leggen. De ruimte, die in dit deeltje van twee vel druks overbleef, werd verder gevuld met verzen van twee Noord-Nederlanders, Vrede twyfeligh Klinck-dicht van Dirck Woutersen en een brief Aen Daniel Heyns van Johan van der Does. Voor het pendant, het antwoord van Daniel Heyns, was geen plaats meer beschikbaar. Trouwens, ook dit deeltje is niet meer dan een eerste proeve van vroege renaissance taalkunst, bestemd om tot verdere studie uit te lokken.

C.d.V.

Klankleer. Bremer, Deutsche Lautlehre (Leipzig 1918) verdient, hoewel speciaal met 't oog op 't Duits geschreven, een korte aankondiging in dit tijdschrift. Niet zozeer, omdat de schrijver wel eens het Nederlandse taalgebied in zijn besprekingen betrekt, dan wel omdat hij van dezelfde beginselen uitgaat, waarvoor de N.T. strijdt: ‘[die] Befreiung der Lautlehre von den Fesseln der Buchstaben, [die] grundsätzliche Scheidung dessen, was das Ohr, von dem, was das Auge wahrnimmt.’ En ook het doel is hetzelfde: ‘den deutschen Sprach-

[p. 101]

unterricht auf der Schule erlösend [zu] befruchten’, zodat ‘totes Wissen einer lebendigen Erkenntnis weichen soll.’

In het vlot geschreven boekje bespreekt B. achtereenvolgens alle hgd. klanken; eerst beschrijft hij de uitspraak, dan de oorsprong en ten slotte de spelling. Deze moet het nog al eens ontgelden; ik geloof dat B. er zelfs te veel invloed ten kwade aan toekent, als hij b.v. de samenval van ogm. ai en ï tot hgd. ei voor een door de gebrekkige spelling veroorzaakte ‘Verarmung des früheren Vokalreichtums’ verklaart (blz. 32); in het ndl., dat helaas nog altijd twee tekens voor de ene klank bezit, zijn ze immers ook veelal samengevallen. Een ander bezwaar, dat niet te vermijden is, als men van de nhd. klank uitgaat, is, dat een beginneling een onzuivere indruk van de kronologiese gang der taalontwikkeling krijgt.

M.S.