De Nieuwe Taalgids. Jaargang 13

[p. 256]

Aankondigingen en mededelingen.

De wereldoorlog heeft alom het nationalisme aangewakkerd, en daarmee de zogenaamde ‘taalzuivering’ in de hand gewerkt. Maar elke sterke overdrijving veroorzaakt een krachtige tegenstroming. De Wener privaat-docent Leo Spitzer schreef het vorige jaar een ‘Streitschrift gegen die Sprachreinigung’, getiteld Fremdwörterhatz und Fremdvölkerhasz (Wien - 1918) zich aansluitend bij een geschrift van Georg Landauer: Des Verruf des Fremden (Wien - 1918). Hij beklaagt zich dat de puristen niet streven naar ‘ruhige Ausscheidung des Wesensfremden’, maar naar ‘Verketzerung des Fremdnationalen’, dat hun argumenten niet voortkomen uit helder wetenschappelik inzicht, maar ‘aus dem irrationalen, triebhaften Grunde der Persönlichkeit.’ De taalzuivering van de ‘Sprachverein’ is dan ook z.i. ‘Ausdruck einer Weltanschauung und einer politischen Richtung.’ Tegen deze beschouwingen wordt verzet aangetekend door H. Schuchardt in een zeer belangwekkende, uitvoerige bespreking (Literaturblätt für germ. und rom. Phil. 1919 N^o 1-2, kol. 5-20), die aan tracht te tonen dat ook Spitzer weer eenzijdig wordt. Ook hij kant zich tegen het uiterste purisme, maar verdedigt zijn lidmaatschap van de ‘Sprachverein’.

Het vorige jaar verscheen bij de firma Martinus Nijhoff een Verslag van een onderzoek betreffende de betrekkingen tusschen de Nederlandsche en de Spaansche letterkunde in de 16^e - 18^e eeuw door William Davids. De titel duidt reeds aan, dat dit boek meer een vóórstudie dan een studie over het onderwerp is, maar juist zulke materiaal verzamelingen hebben we allereerst nodig om op vaste bodem te staan. In zijn inleiding wijst de schrijver op het belang van het vertaalde proza in de schelmenromans voor de studie van de volkstaal. Ook de herderroman De Spaansche Diana verdient z.i. een herdruk. Het toneel liet hij buiten beschouwing, omdat daarover, na Te Winkel's onderzoek. (Ts. v. Ned. taal- en lett. I) niet veel nieuws te zeggen viel. Wel kwam hij tot de negatieve uitkomst ‘dat in de zuidelijke Nederlanden op het gebied van Spaansche tooneel-vertalingen vermoedelijk niets belangrijks meer te vinden zal zijn.’ Achtereenvolgens behandelt de

[p. 257]

schr. dan de Historisch-Taalkundige Betrekkingen, Amadis, Schelmenromans, L. van den Bos' vertaling van Don Quijote, Novellistische Letterkunde, Herderroman (De Spaansche Diana), Didactisch-moraliseerende werken, Theologische werken en geschriften, Reisbeschrijvingen, Technische werken. Om de lezer in staat te stellen de vertaling of bewerking enigszins te beoordelen, zijn telkens tekstproeven vaak, Spaans en Nederlands naast elkaar, afgedrukt.

In het zeventiende Jaarboek Amstelodamum (1919) publiceert Corn. J. Gimpel een studie over Jan van Gijsen, de Amsterdamsche volkspoëet. Daaruit leren we deze beroepsrijmer kennen als een eigenaardig type uit de onderste lagen van de letterkundige samenleving. Aan het belang van deze rijmelarijen voor de kennis van de volkstaal, is in dit opstel geen aandacht geschonken.

Bij de firma J.B. Wolters verscheen het eerste deel van een Letterkundig Leesboek door J.H. van den Bosch en C.G.N. de Vooys. Aan de Voorrede ontlenen wij het volgende:

Niet een ‘Bloemlezing’ bedoelden de bewerkers van dit boek (al geeft het ook veel ‘bloemen’) maar een verzameling Litteratuur, dienstig èn ter illustratie van de Geschiedenis der Letterkunde, èn om aan te brengen letterkundig begrip. In de eerste plaats zijn wij bedacht geweest, den leerling die in voorgaand onderwijs (Kl. I-III) gemeenzaam is geworden met het denkbeeld, dat de bladzijden van zijn leesboek geenszins de Taal te aanschouwen geven, er van te doordringen dat dit geldt van al wat Boek is; want de Eerste waarheid dat Taal psyche is in klanksymbolen, waartoe we eindelijk weer gekomen zijn, is natuurlijk voor 't begrijpen van Litteratuur van groote beteekenis. Hiermee is toegelicht, waarom wij het hoofdstuk Het Nederlandsch van de Middeleeuwen als Inleiding tot het gansche boek betitelden. Dan waren wij van meening, dat veel meer en anders dan bij òns althans geschiedt, de Taalgeschiedenis, en de Taal- en Stijlbegrippen der verschillende Tijden in de Historia Litteraria ter sprake moeten komen, - ook bij het Onderwijs, zoowel van het Verleden als van het Heden. Vandaar hoofdstukken als 't Nederlandsch van den Renaissance-tijd. 't Opgemerkte geldt ook van de Geschiedenis van het Ritme en der litteraire genre's. Van dit alles gaven wij slechts een proeve. 't Zou ons verheugen zoo wij eenmaal in de gelegenheid kwamen onze opvatting breeder uit te werken. Wat de praktijk betreft gelooven wij dat in het Onderwijs

[p. 258]

tot het allernuttigste behoort het letterkundig vergelijken. De Bloeiende Bongerd is met z'n stel Voorjaarsgedichten daarin op gelukkige wijze voorgegaan. Ook ons boek biedt stof daartoe maar in dit deel komt het van zelf meer ten goede aan het Gymnasium.