De Nieuwe Taalgids. Jaargang 13

[p. 220]

Boekbeoordelingen.

Bibliotheek van Nederl. Letterkunde IV (Potgieters Lief en Leed in het Gooi, door Dr. W.H. Staverman). Bij J.B. Wolters - Groningen en Den Haag - 1919. (Prijs ƒ1.35).

Dr. Staverman heeft de ‘Bibliotheek’ verrijkt met Potgieter's ‘Lief en Leed in het Gooi’, dat oorspronkelik in de Tesselschade van 1839 verscheen, en later door Huet in Proza 1837-1845 werd opgenomen, en sedert in de herdrukken van deze bundel zijn verdiende plaats heeft behouden. Ontegenzeggelik blijft het een van de moeilikste schetsen van deze, reeds niet zonder navraag of toelichting te lezen schrijver, en juist de voor ons liggende uitgaaf van Dr. Staverman maakt ons voelbaar, hoe veel er onder het volgen van het, vrij algemeen bekend geworden verhaal, nog door de gewone lezer over het hoofd is gezien. Daarom zijn de ‘ophelderingen’ en ‘aantekeningen’ reeds zoveel waard; aantekeningen die hier worden verstrekt door iemand, die zich blijkbaar met Potgieter vertrouwd heeft gemaakt. Van even hoge waarde blijkt de Inleiding te zijn. In een kort bestek wordt hier het wezen van de Romantiek, voor zover de richting van Potgieter hierop teruggaat, uiteengezet; een ogenblik gewezen op het tiepiese in de Romantiese beweging bij de Duitse en bij de Engelse geesten; wordt iets dieper dan gewoonlik geschiedt, maar juist zeer dienstig voor het verstaan van geesten als Potgieter, ingegaan op de ‘humor’ bij de Engelse romantici; en hieruit verder het sterk persoonlike van dergelijke ‘humoristiese’ auteurs en het beweeglik-ostentatieve van hun persoonlikheid op de voorgrond van hun taferelen, afgeleid. Op deze wijze heeft de auteur zijn lezers ingeleid tot de figuur van Potgieter, die in onze Romantiek, door zijn romanties idealisme, zijn veelzijdigheid, zijn werkkracht, en zijn hoge artistieke eisen de grootvorst van de Nederlandse Romantici is geworden. Hoe de golven der nieuwe beweging in het buitenland, hier slechts een lichte, en weinig diepgaande kabbeling hadden verwekt; hoe hier eindelik enige jonge geesten wakker worden, en - na de dood van Drost - Potgieter de talentvolle penvoerder

[p. 221]

wordt van de nieuwe aspiraties; hoe Potgieter zijn nationale dromen wil verwezenliken; in hoe verre de invloed van het buitenland, en in welke mate zijn eigen geest en aard hebben medegewerkt in de bouw, de stijl en strekking van zijn geschriften, - dit kan de lezer kort en zakelik in deze rijke Inleiding terugvinden. En daarop wordt de belangstelling geleid naar ‘Lief en Leed’ zelf, en aangetoond, waarom het stuk zo bij uitnemendheid Potgieteriaans is, en de eigenschappen van zijn persoon en zijn werk er zo trouw in zijn terug te vinden. Wij menen, dat Dr. Staverman met deze uitgaaf een goed werk heeft verricht, en hij een gelukkige keus heeft gedaan, met in ‘Lief en Leed’, geholpen door zijn leerzame Inleiding en zijn welkome aantekeningen, voor de studerenden de deuren aldus wagenwijd open te zetten voor een eerste en juiste kennismaking met deze even eigenaardige als hoogstmerkwaardige Nederlandse kritikus en auteur.

M.

J.L. Horsten: Vondels Leven en Streven, (Tilburg - R.-K. Jongensweeshuis - 1919). (Prijs ƒ1.50).

‘Dit werkje maakt in het geheel geen aanspraak op wetenschappelijkheid,’ zegt de schrijver. Het is geschreven voor Roomse ontwikkelde leken en voor studerenden, om liefde voor Vondel te wekken. Het eerste gedeelte (blz. 1-96) geeft een overzicht van Vondel's leven, waarbij de dichter zelf telkens aan het woord gelaten wordt. De tweede helft (blz. 98-198) heeft tot doel ‘de eenheid in Vondels werk’ aan te tonen. ‘Geheel het reusachtig levenswerk van Vondel had één doel en wel een moreel doel. Het was hem heilige ernst te werken voor de eer van Gods naam en voor den opbouw van zijn Kerk.’ Op verdienstelike wijze zijn langs deze lijn Vondel's gedichten gegroepeerd. Tal van aanhalingen zijn bijeengebracht tot verduideliking van Vondel's vredesidealen en liefde voor Kerk en Paus, ook uit gedichten die de gewone Vondel-lezer nauweliks kent. In zoverre is deze Roomse Vondelstudie ook voor niet-Roomse lezers zeer leerzaam. Intussen mag niet over het hoofd gezien worden dat een beschouwing die de eenheid in Vondel's werk uitsluitend zoekt in zijn strijd voor het geloof, uiteraard eenzijdig is: al huldigt de dichter niet de leuze ‘de kunst om de kunst’, als Dichter ligt zijn doel niet alleen op zedelik gebied.

De illustraties, in grove zinkografie, zijn niet bepaald een sieraad van dit boekje, waarvan druk en papier niets te wensen laten.

C.d.V.