De Nieuwe Taalgids. Jaargang 12

Oorlogswinst der Nederlandse taal.
(Nalezing.)

De grote menigte weet de Regering van de Staat der Nederlanden voor al haar zorgen in deze dagen op geen waardiger wijze te danken dan door alle waren, die men wil aanduiden als van mindere of slechte hoedanigheid, te voorzien van het voorvoegsel: regerings ....

Dit kon nog wel eens lang het pejoratief bij uitstek blijven.

Sinds een of andere deskundige tegen hooi als vulsel van hooikisten gewaarschuwd heeft, hebben de fabrikanten kook-kisten vervaardigd; anderen prijzen hun hooi-zakken aan; wie van bakteriënvrees vrij is, kan met deze instrumenten zijn potje koken.

Kleibriketten, noodbrandpersen en eiken-stobben¹⁾ zijn tans een ieder bij name altans bekend.

1) De N.R.C. deed, in een advertentie uit Brabant, zijn lezers ook kennis maken met het woord eiken strobbels.

[p. 89]

Huisbrand en industriebrand, ook voedings-keuken zijn nieuwe voortbrengsels van administratief genie; dat ook uitgevonden heeft het niet met bonnetjes bedrukte gedeelte het lichaam der broodkaart te noemen.

Electricitis noemt een medewerker der N.R. Ct. de zenuwachtige haast waarmee de Hagenaar zijn wens te kennen geeft vooral eerder dan ieder ander zìjn woning aan het elektriese net aangesloten te krijgen, hij mocht eens tot de klasse der licht-loze gezinnen vervallen.

Het is niet een ziekte ten gevolge van elektrisiteit, zoals draadversperringsziekte het geestelik en zedelik verval heet van geïnterneerden.

Prikverlof noemen soldaten het verlof, dat door sommige kapiteins gegeven is nadat de manschappen met een serum ingespoten zijn; zij mogen dan tuis ‘de gevolgen uitzieken’.

Eindelik: hamsteren, voorraad opdoen, een zuiver Duits woord¹⁾, misschien daar ook pas uitgevonden, maar nu druk gebruikt, Amsterdam-Hamsterdam in het Alg. Handelsblad - nog tussen welletjes in het Utr. Dagblad van 30 Sept. Tweede Blad in Brieven uit Rotterdam.

Men had het ook mieren kunnen noemen! Maar dit werkwoord is reeds in beslag genomen!

Utrecht.

E. Slijper

Toevoegsel: Strandboter - vertelden de dagbladen - is ‘een variëteit van de gewone roomboter, en het merkwaardige is dat ze door de zee op het strand geworpen wordt.’

Kettinghandel (-handelaar) is de handel waarbij opgeslagen goederen met spekulatieve bedoelingen telkens van de ene hand in de andere hand overgaan.

Een dagrantsoenbon wordt verstrekt aan soldaten die met verlof gaan.

Een noodkachel is een tot koken geschikt gemaakte kachel; eenheidsworst bestaat volgens regeringsvoorschrift uit 10 % varkensvlees en 90 % rundvlees; een scheurpremie wordt door de regering verleend aan boeren die hun weiland ‘scheuren.’

Andere vroeger onbekende samenstellingen zijn: verdedigingsbelasting, schepenvorderingswet, een kapverbod dat op bomen gelegd wordt, gaspolitiek in de gemeenteraden, licht-, warmte- en ontspanningsavonden, te Utrecht georganiseerd om de bevolking van kleine woningen nuttig en aangenaam bezig te houden.

Distributie krijgt voor velen in deze krisistijd de betekenis van: rantsoenering, beperking, gelijk bleek uit de vraag van een gymnasiast: ‘Wanneer krijgen we nu distributie van huiswerk’. C.d.V.

1) De diernaam hamster komt wel in Nederland voor, maar het werkwoord hamsteren was rechtstreeks Duits import.