De Nieuwe Taalgids. Jaargang 9

[p. 313]

Kroniek en kritiek.

Tekstherstel in de ‘Sara Burgerhart’.

In de vierde jaargang van ons tijdschrift (blz. 178) beklaagden we ons over ‘tekstverknoeiing’ in de W.B.-uitgave van Sara Burgerhart. Met genoegen lazen we als toevoeging ‘bij de zesde druk’ (1915) de volgende mededeling van prof. Knappert: Wat De Nieuwe Taalgids schreef ‘was onwedersprekelijk en nog niet streng genoeg. Want “overbrengen in de hedendaagsche spelling” is waarlijk iets anders dan oude, bij den tijd behoorende, uitdrukkingen te moderniseeren, het zoogenaamde platte te fatsoeneeren, de toenmaals veelvuldig gebruikte Fransche woorden te vertalen. Toch geschiedde dit alles (buiten mijn weten) tot groote schade van het origineel, terwijl ook de drukfouten legio waren. De ontdekking was pijnlijk, maar thans heb ik zelf den tekst van woord tot woord met het oorspronkelijke vergeleken en grondig verbeterd.’

Met voldoening vestigen wij er de aandacht op, dat deze terecht gewaardeerde uitgave nu innerlik even goed verzorgd is als uiterlik: onze kritiek had geen ander doel dan dit te bereiken. Tevens zien we daarin een erkenning, ook van de zijde der Redaktie, dat de schrijver van inleiding en aantekeningen de volle verantwoordelikheid dient te dragen voor de tekstbehandeling, en dat een zuivere tekst, bij een zo verdienstelike onderneming als de Wereld-bibliotheek, met het volste recht verwacht mag worden.

Noodzakelike berusting?

De Leerlingen-spraakkunst van B.M. Noach en Dr. M.A. van Weel, anno 1915 (!) verschenen, is niet beter te karakteriseren dan als: een Terwey in een notedop. Ieder prakties aangelegd en ‘welonderwezen’ onderwijzer zou dit excerpt in een paar weken kunnen maken. Wij zouden dit boekje dan ook met de eindeloos herdrukte ouderwetse spraakkunsten onbesproken ter zijde gelegd hebben, als niet de schrijvers hun berusting in het oude taalonderwijs tot een deugd verhieven, en in hun Voorbericht zelfbewust schreven: ‘Op beoordeelingen, die van het standpunt der Kollewijnsche spelling uitgaan, kunnen en zullen wij dan ook niet acht geven. Evenmin zullen wij ons verweren tegen kritieken, die vooropstellen, dat het heele spraakkunstonderwijs op en na de lagere school eigenlijk een voor leeraren en leerlingen meer of minder vervelende, maar in elk geval onnoodige tijdverknoeiïng is.’

Wat een begripsverwarring in die weinige regels! Wat betekent: ‘van het standpunt der Kollewijnsche spelling uitgaan’? De schrijvers weten toch ook wel dat de Kollewijnse spelling - in 't biezonder

[p. 314]

de negende regel - geen uitgangspunt is voor een andere spraakkunstbeschouwing, maar omgekeerd een uitvloeisel van een verhelderd inzicht wat spraakkunst eigenlik is, en ook in ons onderwijs behoort te zijn. Waarschijnlik bedoelen ze dan ook: door de verplichting om de oude spelling te onderwijzen zijn wij ook verplicht de oude klassicistiese spraakkunst met huid en haar te slikken en voor de zwakke magen van onze leerlingen ter verduwing gereed te maken. Maar hebben ze dan nooit opgemerkt hoe b.v. Van den Bosch in zijn Lees- en Taalboek - men bestudere het grammatiese Aanhangsel - en Van Wijk in zijn Nederlandsche Taal getoond hebben hoe ook met behoud van de oude spelling een krities en vormend spraakkunstonderwijs mogelik is, dat ons taalinzicht geen geweld aandoet?

Een kritiek van louter negatie - waarop de schrijvers doelen - is ook van onze zijde steeds verworpen. Maar dat een onderwijs als door dit boekje aangeprezen en beoefend wordt, in diepere zin tot ‘onnodige tijdverknoeiïng’ en in elk geval tot taalverknoeiïng leidt, staat bij ons vast. Ziedaar een ‘onwelwillende’ opmerking, die, naar wij vrezen, een ‘gebeurlijke herdruk’ nòch zal verbeteren nòch kan verhinderen. Wat niet verhindert dat dit boekje, als een anachronisme, vooral de akademies-gevormde docent tot oneer strekt.

C.d.V.