De Nieuwe Taalgids. Jaargang 9

[p. 296]

De ondergang van het voornaamwoord du.
(Naschrift).¹⁾

Het artikel De ondergang van het voornaamwoord du in de vorige aflevering van dit tijdschrift verschenen, werd reeds geruime tijd geleden geschreven. Een aanvulling - waarvan ik de aanwijzing aan de vriendelikheid van Dr. J. van der Valk dank - is daardoor nodig geworden. In het proefschrift van Dr. H. Kaajan: De proacta der Dordtsche synode in 1618 (Rott. 1914), wordt over de bijbelvertaling en ook over de du-ghy-kwestie daarbij, gehandeld.

Nieuwe, verrassende feiten brengt dit werk aangaande deze aangelegenheid niet, maar men vindt hier de uit authentieke stukken opgespoorde deliberaties die geleid hebben tot de beknopte conclusie in de Acta ofte Handelinghen (zie, hiervoor, blz. 247): ‘van weder syden verscheyden argumenten bygebrocht zijnde, is met meerderheyt van stemmen geoordeelt beter te zijn dat... het woordeken ghy... behouden worde.’

In haar geheel behoeft die pro en contra-du-kwestie hier niet te worden herhaald: men kan ze in Dr. Kaajan's werk (blz. 115-119) nalezen, ook in het Latijn van de bronnen, door de schrijver altijd zeer nauwgezet in voetnoten geciteerd. Maar op een enkele mededeling van tijdgenoten over 't toenmalig gebruik der beide pronomina moge nog de aandacht gevestigd worden.

De voorstanders van ghy zijn met de volgende argumenten gekomen (Kaajan, a.w., blz. 117): In de oren van de Nederlanders is het woordje du reeds verouderd, klinkt 't onbeschaafd, hard en lelik; 't kwetst het gehoor van het volk. Iemand die een ander bestraft gebruikt 't. Alleen in minachtende zin wordt het woord du nog door het volk gebezigd, vooral in verbinding met de woorden salst, hebst, bist, enz. Niemand zal van mening zijn dat het in strijd is met de majesteit van God of met de eenheid van Zijn wezen, als wij ghy als aanspraak behouden. Het is ook beter dezelfde taal te

1) Zie de vorige aflevering, blz. 241 vlg.

[p. 297]

spreken als het volk, opdat aan deze vertaling niet overkome wat aan de vertaling van de psalmen van Marnix overkomen is, die wegens het aanhoudend gebruik van du tot dusver impopulair zijn gebleven en het niet tot kerkelike invoering en gebruik hebben kunnen brengen. Zelfs in Emden en Westfalen heeft men 't du niet kunnen invoeren. Ook onder de predikanten zou verwarring komen: zij zijn immers aan ghy gewoon en 't gebruik daarvan zouden zij zich niet meer kunnen afwennen. Met 't decorum zou het bovendien in strijd zijn een ander woord te hebben in de tekst dan in de preek.

De argumenten van Marnix voor 't behoud van du waren ook die van de voorstanders van het enkelvoudspronomen ter Synode. Door redenering is men niet tot overeenstemming gekomen, door stemming is de kwestie ten slotte uitgemaakt moeten worden. Zelfs 't gezag van de Engelsen - want ook de buitenlandse afgevaardigden zijn in deze kwestie gehoord - dat in deze Kerkvergadering toch anders wel groot was, kon du niet redden. Zìj waren sterk voor 't behoud van 't enkelvoudsvoornaamwoord.

Gomarus was voor ghy. Du hebst, du solst, e.d. zijn buiten gebruik geraakt, zei hij. Sibrandus schijnt voor du geweest te zijn, Polyander, Thysius en Walaeus voor ghy. De Friezen waren voor du, de Hollanders (op één uitzondering na), de Zeeuwen, de Utrechters en Geldersen voor ghy.

Sommigen ter vergadering moesten om de breed opgezette diskussie over deze aangelegenheid lachen, en de Gelderse raadsheer Gregorius zeide dat in een zaak van zo weinig gewicht zulke wijdlopige redevoeringen niet nodig waren.

Wat met meerderheid van stemmen ten slotte besloten werd is bekend.

Maar heel deze geschiedenis, al de gevoerde diskussies komen wel zeer overtuigend staven wat hiervoor (blz. 247/248) gezegd werd: dat 't veel langer dan. Marnix voorgeeft geleden moet zijn dat de enkelvoudspronomina, en meer in 't biezonder de nominatief du, nog een levend bestanddeel waren van de Brabants-Vlaamse-Hollandse taal, dat voor de 16^de-eeuwse Vlaming, Hollander en Brabander die vormen vreemde, dode vormen zijn geweest.

J.A. Vor der Hake.