De Nieuwe Taalgids. Jaargang 8

[p. 132]

De datering van ‘De Vlaamse Leeuw’.

Algemeen wordt het ontstaan van het nationale lied van de Vlamingen geplaatst in het jaar 1845: Coopman en Dela Montagne in de bekende bloemlezing ‘Onze dichters. Eene halve eeuw Vlaamsche poëzie’ (1880-'81), Frederiks en van den Branden in hun biografies woordeboek (1892), de Potter in zijn ‘Vlaamsche bibliographie van 1830 tot 1890’ (1894), L. Willems in zijn artikel over van Peene in de ‘Biographie nationale’ (1901), de Seyn in zijn bloemlezing ‘Onze Vlaamsche dichters van 1830 tot 1905’ (1905), Fredericq in zijn ‘Schets eener Geschiedenis der Vlaamsche Beweging’ (1906) en van Hauwaert in ‘Hulde aan H. van Peene bij de herdenking van zijn honderdsten geboortedag’ (1911), hebben allen deze datering. Allen gaan ze hierin terug op Snellaert's opgave in de ‘Vlaemsche Bibliographie’ uit 1851 of 1857.

Toch kan men deze datering niet zonder meer aanvaarden. Reeds in Snellaert's ‘Oude en nieuwe liedjes’ (1852) treft men, onder de Vlaamse Leeuw, het jaartal 1848 aan, en ook in de tweede uitgaaf, uit 1864, is dat het geval. Uit 1848 dateert het lied ook volgens het in 1887 verschenen ‘Gedenkboek’ van de Gentse tonelist Frans Edmond Lauwers, die in de tweede helft van de jaren veertig tot de kring van van Peene behoorde. Over het ontstaan van het lied vermeldt Lauwers de volgende aardige bizonderheden: ‘In de eerste dagen van Augusti 1848, bevond ik mij - zoo als 't dikwijls gebeurde - ten huize van Van Peene. Onder vriendelijken kout spraken wij over Marseillaise, Brabançonne, God save the Queen, Wien Neêrlandsch bloed, enz. Toen eensklaps Paul van Loo, schoonbroeder van den onsterfelijken Van Peene, uitriep: “Wat jammer dat wij, Vlamingen, nog geenen nationalen zang hebben!....” Van Peene luisterde met aandacht terwijl hij gedurig - zoo als 't zijne gewoonte was - zijn bokkenbaardje streelde. Drie dagen nadien kwam hij naar 't lokaal van “Broedermin en Taalijver”, nam K. Ondereet - die alsdan nog eene schoone barytonstem bezat - ter zijde, en beide trokken naar boven in de repetitie-kamer. Eenige oogenblikken later

[p. 133]

hoorden wij bovengenoemde, onder de begeleiding van Van Peene die op zijne viool aan “'t krabbelen” was, zoo als hij het zeide, het lied beproeven. Wij luisterden naar dien in den beginne onverstaanbaren zang - Van Peene speelde de viool, ja, maar niet zoo als Vieuxtemps of Paganini - die ons al langs om meer begon te bevallen. Door nieuwsgierigheid aangedreven, trokken wij met eenige leden naar boven: “Is er geen belet?” vroeg de oude P. Erfelinck. Binnen, antwoordde men. “Wat is hier gaande?” sprak vriend Gustaaf Verhaeghe. - Hier is gaande, antwoordde K. Ondereet, dat Van Peene eenen volkszang gedicht heeft met muziek van zijnen neef Karel Miry, een lied dat binnen eeuwen nog de Vlamingen in geestdrift brengen zal!.... Een uur later deden wij met ongeveer twintig leden, en voor de eerste maal, “De Vlaamsche Leeuw” met volle stemmen in de lucht weergalmen. - Den 13 derzelfder maand, was het Van Peene's naamdag - St. Hippoliet. - “Broedermin en Taalijver” ging 's avonds naar de Wijngaardstraat, 14, haren sekretarisopgever (Van Peene nl.), te dier gelegenheid, met eene serenade vereeren. Men zong onder anderen “De Vlaamsche Leeuw” die door de toegeloopene menigte met eenen onbeschrijfelijken geestdrift, onder donderend handgeklap herhaalde malen werd toegejuicht en gebisseerd. Van Peene en Miry verklaarden zich gelukkig, zij hadden - en 't publiek had zulks bekrachtigd - een vlaamsch nationaal gezang voor de Vlamingen alléén, geschapen, - 't is te zeggen: een gezang noch voor katholieken, noch voor liberalen, maar een gezang buiten alle politieke denkwijze.... een gezang voor de Vlamingen in 't algemeen!.... Eer aan Van Peene!.... Eer aan Miry!....’

De afwijking in de datering bij Lauwers heeft reeds Prof. Fredericq getroffen in zijn ‘Schets eener Gesch. van de VI. Bew.’ Maar ten onrechte ziet de hoogleraar in 1848 een drukfout voor 1845. Lauwers volgt in zijn autobiografie de chronologiese orde; had hij het hier over een gebeurtenis uit 1845, dan zou zijn verhaal ook meer vooraan in het boek staan. Zeker is trouwens dat ‘De Vlaamse Leeuw’ eerst in 1848 verscheen: op 26 Maart '48 maakt het Gentse veertiendaagse letterkundig blad ‘De Eendragt’ van de verschijning melding. Er ia dus wel degelik een drukfout in 't spel, maar een drukfout voor 1848, in Snellaert's bibliografie, de bron van de algemeen opgegeven foutieve datering.

Wat moeten we nu denken van de mededeling van Lauwers, die het ontstaan van het lied eerst in Augustus 1848 plaatst? Door een gelukkig toeval is van Peene's klad bewaard gebleven: het berust tans op de Gentse Universiteitsbibliotheek en werd, blijkens de da-

[p. 134]

tering onderaan, op 22 Julie 1847 geschreven. Mogen we nu bij Lauwers lezen Augustus 1847 in plaats van 1848 - heeft dus Lauwers zich één jaar vergist - dan ligt de genesis van van Peene's en Miry's lied klaarblijkelik open vóór ons.

Vooreerst echter bleef het lied slechts in engere kring bekend. Maar in het volgende jaar zouden de Februari-gebeurtenissen te Parijs, die ook in België grote onrust wekten en talrijke krijgshaftig gestemde vaderlandse liederen deden ontstaan, ook ‘De Vlaamse Leeuw’ meer naar voren in de openbare belangstelling dringen. Dit gebeurt op 27 Februarie te Gent, op een toneelopvoering door van Peene's gezelschap ‘Taelyver en Broedermin’: ‘Uit Gent meldt men,’ schreef het Antwerpse ‘Vaderland’ van 5 Maart, ‘dat de geesten in de stad van Artevelde goed gestemd zyn voor de verdediging des vaderlands en het behouden der openbare rust. Volgens berigten zouden aldaer de jonge lieden voornemens zyn, de blauwe kaproen of rouwmuts aen te nemen, als een teeken hunner vaderlandsche gezindheid. Men weet, dat de witte kaproenen eertyds in Gent de moedigste verdedigers van land en vryheid zyn geweest. In de vlaemsche schouwburg heeft het publiek het gezang de Vlaemsche Leeuw gevraegd; maer de politie, den inhoud van dit schoon nationael volkslied niet kennende, heeft verzocht dat men er voor dit mael zou van afzien; waeraen alsdan ook zonder tegenstreving is gehoorzaemd. Het lied de Vlaemsche Leeuw is opgesteld door onzen hooggeschatten tooneelist en schryver Karel Ondereet; door hem gezongen, heeft het eene wonderbare kracht op de gemoederen, en doet zelfs in gewoone tyden de herten der aenhoorders van vaderlandschen hoogmoed opzwellen. Wy hopen dat het welhaest in Gent algemeen bekend en gezongen zal worden.’ De publicatie van het lied, met de muziek van Miry, volgde, zoals we reeds opmerkten, einde Maart.

A. Jacob.