De Nieuwe Taalgids. Jaargang 6

Uit de tijdschriften. (November - Desember).

De Gids. Nov. De Bibliographie bevat twee korte recensies: Van Hall bespreekt Dyserinck's biografie van Mevr. Bosboom-Toussaint; Prinsen bespreekt Ten Bruggencate's proefschrift over Rhijnvis Feith.

Des. J.d. M(eester) ziet in Meerkerk's boek over Conrad Busken Huet niets meer dan ‘boos gebabbel’.

De Beweging. Nov. J. Koopmans vervolgt zijn studie Van Kist tot Daalberg. De verlichtings-propaganda van Kist maakt van tiepen karikaturen; op 't onverwachtst verplaatst zich het zwaartepunt van hun bestaan, en komen ze te buitelen. ‘De werkzaamheid van Kist gaat over in de sceptieser voortzetting van Daalberg’. ‘Hij is de Dolleman van zijn eeuw, de onovertroffen burleske.’ In 't biezonder wordt dat verduidelikt door een ontleding van Jan Perfect, een roman waarin het verlichtingsgeloof aan de menselike volmaking gepersifleerd is. - In de tweede afdeling van een artikel Revolutionaire stromingen in de opvoedkunde van het jonge Duitsland behandelt C.G.N. de Vooys het streven en het werk van Berthold Otto, die in Duitsland de voorvechter geworden is voor de waardering van kindertaal (Kindesmundart) en voor een beter moedertaalonderwijs. In zijn weekblad, Der Hauslehrer, Wochenschrift für den geistigen Verkehr mit Kindern, worden sedert 1900 zijn denkbeelden verkondigd en in praktijk gebracht.

Des. In het slot van zijn studie laat J. Koopmans ook in andere werken Daalberg zien als de auteur die ‘met de illusies en de zwakheden der mensen speelt’, maar in het biezonder als de verdienstelike bestrijder van ‘een eenzijdig-schools Rationalisme in zijn verstandelike zelfgenoegzaamheid, dat ten algemenen nutte, het ganse geschapendom de maatstaf van het klein-burgerlik-redelike en -zedelike

[p. 62]

zoekt aan te leggen.’ - Albert Verwey behandelt uitvoerig de bundel Verzen van A. Roland Holst, als tweede van de reeks ‘Hedendaagsche Dichters’. Hij karakteriseert dit nieuwe talent als ‘de dichter van de ruimte.’

De Nieuwe Gids. Nov. Een artikel van H. van Leeuwen, De Post van den Helicon, geeft van Kinker's werk een beknopt overzicht, dat weinig nieuws brengt. - In de Literaire Kroniek prijst Kloos Uit het Leven van Frank Rozelaar, door L. van Deyssel: ‘Dit boek verhoudt zich tot Van Deyssel's vroegere als de man tot den jongeling, als de bereikte zekerheid tot den prachtigen eersten opzwaai doet.’ - A. Aletrino geeft een reeks Boekbeoordelingen: hij oordeelt zeer ongunstig over Het rollende leven van G. Vermeersch, Getijden van Anna van Gogh-Kaulbach, Engagementen van Albertine de Haas, vrij ongunstig over Schemeringen na den dood van Felix Timmermans, en iets gunstiger over Kleine Prozastukken van Rudolf Atele.

Des. Kloos schrijft een Literaire Kronick over het laatste werk van Adriaan van Oordt.

Groot-Nederland. Nov. Van Nouhuys beoordeelt Van Looy's Wonderlijke avonturen van Zebedeus. In dit boek vond bij ‘een amalgama van schrijvers-qualiteiten en -gebreken.’ Zijn hoofdbezwaar is: ‘Zebedeus is geen realiteit. Wij gelooven niet in hem als een buiten de schrijver vrijuit-levende persoonlijkheid’. Dit is een spel vol zinnebeeldigheden, die voor de lezer soms zinledig worden. Daarnaast wijst hij op uitmuntende hoedanigheden en passages, en op de verschillende litteraire invloeden die hij in dit werk vond.

Des. In de rubriek Dramatische Kunst oordeelt Frans Coenen ongunstig over het onlangs opgevoerde Judas Ish Kariot van Jan Walch; de auteur schiet z.i. te kort in de taal, en bleek de beelding der figuren niet aan te kunnen.

De Tijdspiegel. Nov. A.T.A. Heyting trekt in een artikel Shelley en Vondel een parallel tussen deze beide dichters. Door zulke vergelijkingen, meent hij, kan Vondel's waarde nauwkeuriger bepaald en de belangstelling voor zijn werk opgewekt worden.

Des. J. Greshoff schrijft een artikel Over Stijn Streuvels' laatste werken, waarin hij o.a. de aard van het realisme bij deze schrijver verduidelikt door een vergelijking met de schilderkunst van Courbet. - Onder de boekbeoordelingen bespreekt J. Speelman Woordkunst van Poelhekke.

[p. 63]

Ons Tijdschrift. Nov. G. Gossaert bespreekt met veel sympathie de bundel Liederen en Balladen van de ‘neo-romantiese’ dichter Aart van der Leeuw.

Van onzen tijd. No. 6. Maria Viola vestigt de aandacht op Guido Gezelle, zijn leven en zijne werken, een herdruk van een aantal artikels in een Gezelle-nummer van de Dietsche Warande, waarin leerlingen en vrienden de gestorven dichter herdachten.

No. 7-9. In een aardig geïllustreerd artikel vertelt E. Haslinghuis Hoe de duivel er op het Middeleeuwsch tooneel uitzag.

No. 8-9. Maria Viola kondigt als ‘Roomsche Boeken’ aan: Het Kerstekind en Reinaert de Vos van Stijn Streuvels.

Den Gulden Winckel. Nov. F. Smit Kleine bewijst in een ‘apotheose’ hulde aan L. Leopold als samensteller van de bekende Leesboeken voor de volkschool. - Henri Smeets (Twee Emile-vertalingen) noemt de Rousseau-vertalingen van S.H. ten Cate ‘gepruts en geknoei.’

Des. Judas Ish-Karioth van Jan Walch wordt door Simon B. Stokvis om de ‘poëtische psychologie’ geprezen. - G. Gossaert wijst er op dat De Lichte Last van G. Schrijver, als ‘de roman der fijnen’, een leemte in de realistiese litteratuur aanvult. - H. van Loon kritiseert proza van Bernard Canter en Alex Booleman, een ‘aanstellerig’ navolger van Querido's gebreken. - André de Ridder noemt het zesde boek van Karel van den Oever, Geuzenstad ‘kunst zonder leven.’

Volkskunde. Afl. 11-12. Th. Peeters vervolgt de Oude Kempische Liederen, A. de Cock de Spreekwoorden, zegswijzen en uitdrukkingen op volksgeloof berustend (‘kruipdieren’ en ‘tweeslachtigen’). - J.E. Gillet toont aan dat de legendariese Pastoor van Lapscheure werkelik geleefd heeft: hij aanvaardde zijn ambt in 1715. - A. de Cock vervolgt zijn artikel over De macht der kinderlijke onschuld in de sagenwereld. - Ten slotte een Antwerpse beschrijving van de Onnoozelkinderendag.

Museum. Nov. C.G.N. de Vooys bespreekt het zesde deel van Kalff's Geschiedenis der Nederlandsche Letterkunde. Hij prijst de rijke inhoud van dit boek, maar toont zich minder bevredigd door de samenstelling van het geheel, dat door een bredere inleiding meer achtergrond en eenheid gekregen zou hebben.

[p. 64]

Handelingen en Mededeelingen van de Maatschappij der Ned. Lett. 1910-1911. De openingsrede van de voorzitter A. Kluyver, handelt over ‘zuiverheid’ van taal. Hij verdedigt de stelling dat het ‘in het belang van onze nationaliteit is, ook de rechten van het purisme te erkennen.’ Niet de enge opvatting van purisme, de jacht op ‘vreemde’ woorden is hier bedoeld, maar het purisme van de man van smaak, die in de stijl het nationale karakter waardeert. Twee geestige staaltjes van verduitste en verfranste geleerden-taal verduideliken dit betoog. - Verder bevat dit deel de voordracht van H. Brugmans over Litteratuur als Historiebron. Hij toont o.a. aan dat Maerlant's werk geen betrouwbare ‘spiegel der dertiende eeuw’ is: ‘Maerlant's ziel was alles behalve het gladde spiegelvlak, dat wij noodig hebben.’ Veeleer vindt men de werkelikheid van de maatschappelike verhoudingen bij Boendale. In later tijd geeft Langendijk's Spiegel der Vaderlandsche Kooplieden een geheel onzuiver beeld van de toenmalige koopmansstand. Dat blijkt o.a. uit het spectatoriale weekblad De Koopman en vooral uit de betrouwbare schildering in de romans van Wolff en Deken. De hedendaagse roman is als zedeschildering een bron van waarde. Tegenover de litteratuur moet dus de historicus even krities staan als tegenover zijn andere bronnen.

De Nieuwe School. Nov. P.J. Bol neemt Pluim's Etymologie nog eens onderhanden, naar aanleiding van zijn Keur van Nederlandsche Woordafleidingen. Terecht maakt hij zich bezorgd dat uit zulk geliefhebber een ‘nieuwe hoofdaktesport’ zou kunnen ontstaan.

Opvoeding en Onderwijs. No. 20, 22. Desiderius geeft het laatste gedeelte van zijn leerzaam taalpsychologies opstel Spreken en Verstaan. Het laatste gedeelte handelt over ‘het wezen en de beteekenis der situatie in het spreken en verstaan.’ Dit artikel is nuttig voor ieder die nog aan ‘ellipsomanie’ lijdt, en als inleiding tot de litteratuur over dit onderwerp, op blz. 591 genoemd.

No. 21, 23. Fr. S. Rombouts voltooit zijn artikelen-reeks over Het stellen bij 12-16-jarigen. Dit gedeelte is gewijd aan Het Opstel, in 't biezonder aan de korrektie en de waardering.

De Amsterdammer. 17 Des. Karel van de Woestijne vindt in de verschijning van Albert Verwey's Verzamelde Gedichten een aanleiding om de ontwikkeling van deze dichter na te gaan.

C.d.V.