De Nieuwe Taalgids. Jaargang 3

Bij een hekeldicht van Vondel. (Grafschrift op een Musch).

Het gedichtje, welks titel (verkort) wij hierboven plaatsen slaat op Cats' schoonzoon Cornelis Musch, den stadhoudersgezinden staatsman, die van 1619-'28 secretaris van Rotterdam was en van 1628 tot 1650 griffier der Staten-Generaal en die zich in laatstgenoemd jaar, kort na 't overlijden van Willem II, het leven benam.¹⁾

Vondel's vers is lang niet malsch en om het te begrijpen is bijzonder leerrijk het artikel van Dr. N. Japikse in De Gids van Maart 1907: Cornelis Musch en de corruptie van zijn tijd. Wij leeren daaruit, dat deze staatsman een ‘door en door immoreel persoon’ is geweest, die zich misschien door zeer bijzondere eigenschappen - hij was spiritist, medium zelfs - zoo lang heeft kunnen handhaven. Zijn geldgierigheid en bewuste onnauwkeurigheid in het redigeeren van ter generaliteit genomen besluiten waren bekend²⁾. Een instructie naar dit alles is ingesteld geworden en daarbij is heel wat aan het licht gekomen, wat geen wonder is, wanneer we weten, dat Musch, hoewel hij een 2100 gld. inkomen had, een vermogen van twee millioen heeft nagelaten.

Ten einde dit alles en vooral ook iemand als Musch zelven juist te beoordeelen, dient men eenig begrip te hebben van de ‘corruptie’ in de 17e eeuw en hier is Dr. Japikse's artikel een zeer te

1) In verband met hem herinneren wij aan Van Lennep's Eizabeth Musch, waarvoor men de Aanteekeningen op Coeuraet Droste II, 407-420 en het Tijdschrift v. Geschiedenis van 1885 kan naslaan.

2) Ook is te vergelijken Prof. Blok, Geschiedenis van het Ned. volk IV, 325 en V, 22, waar hij ‘intrigant’ genoemd wordt. De scheldnaam ‘Catilina’ wordt genoemd Gids t.a.p. bl. 501.

[p. 97]

waardeeren gids. ‘In de meeste landen was het een vast gebruik, dat gezanten na afloop van hunne missie en ook ministers van eene vreemde mogendheid, waarmede een verdrag gesloten was, een belooning in geld kregen; dat stond gelijk met het tegenwoordige gebruik om in dergelijke gevallen een ridderorde te verleenen.’ Zoo deelde Frankrijk in 1667 25000 livres aan leden der Hollandsche Staten en hunne secretarissen uit, in 1647 viel dezen een faveurtje van ƒ 30,000 louis d'or te beurt.

Niet alleen in Frankrijk was het tot aan de revolutie toe een gewone praktijk, dat rechters door koop hun ambt aan hun zoons overdroegen, maar ook in onze republiek kwam deze ‘corruptie’ heel veel voor; ambten werden ook hier verkocht en menig regent nam geld van vreemde mogendheden aan. Enkele uitzonderingen als de De Witten en Van Oldenbarnevelt kunnen bij name genoemd worden, al werd tegen den laatste ook ingebracht, dat hij niet alle hem aangeboden geschenken geweigerd had.¹⁾

Door Zeeland werd in 1644 een voorstel gedaan tot verbod van aanneming van gratificatiën door regeeringspersonen; pas in 1651 (na de Groote Vergadering) werd een plakkaat in dezen zin uitgevaardigd; maar ondanks herhaling van het verbod had het weinig succes, en geen wonder, want kuiperij en corruptie hingen ten nauwste samen met den aard onzer regeering.

Tot die regeering behoorde een tijdlang Cornelis Musch als een invloedrijk lid.

Vs. 5. Van eene ‘klagte’ tegen Amsterdam en nog een ander stuk van prins Willem II, die Cats op het einde der Groote Vergadering ter tafel bracht, bleek Musch de voornaamste steller geweest te zijn. Zie Blok, Geschiedenis van het Ned. volk, V, 47-48;

vs. 9. kluitboog = boog om looden kogels mee te schieten. Spat = proppenschieter;

vs. 10. molik = vogelverschrikker; verbasterd uit Moloch (Handelingen d.A. 7, 43);

vs. 11. baes = prins Willem II;

vs. 16. Aerssen d. is Cornelis van Aerssen, heer van Sommelsdijk (zoon van François, den gezant aan het Fransche hof, den grooten vijand van Oldenbarnevelt).

1) Vgl. Vondel's Geuse-Vesper: In syn goet vond men noyt de Pistolette van 't verract, en prof. Blok, Gesch. van het Ned. volk, IV, 195.

[p. 98]

Capel d.i. Alexander van der Capellen, heer van Aartsbergen, lid van den Raad van State en Geldersch edelman; hij behoorde, doch minder dan Musch, Aerssen en Hildersich, tot de intieme raadslieden van Willem II (Blok, Gesch. v.h. Ned. volk, V, 22).

Thans nog iets over den titel, die hierboven slechts verkort is afgedrukt. Hij luidt:

Grafschrift op een Musch, waer in Catullus, Johannes Secundus, Barlaeus en Hooft zijn gevolght.

Niet onaardig brengt Vondel hier de verschillende gedichten in herinnering van vier dichters, die allen ook een doode musch, doch dan een werkelijke musch, een vogel, hebben bezongen.

1.	Het lied van Gajus Valerius Catullus (geb. 87 v. Chr.) op den dood van de musch zijner geliefde Lesbia, het doode muschje ‘deliciae meae puellae’ (= de lieveling van mijn meisje), is bekend genoeg, het is o.a. opgenomen in de bloemlezing van prof. Woltjer Serta Romana.
2.	In de Opera (d.i. werken) Johannis Secundi^1) vinden wij onder de ‘epigrammata’ N^o. 7: In passerem Glyceres (d.i. Op de musch van Glycere) en N^o. 8: In aliam passerem euisdem Glyceres (d.i. op een tweede musch van dezelfde Glycere). De eerste musch is door een kat doodgebeten, de tweede is door haar meesteres, toen ze wegvliegende gevat werd, in de handen doodgedrukt. Beide musschen worden echter door de koestering van Glycere weer levend, doch ontvluchten en krijgen het verwijt van ondankbaarheid van den verliefden dichter te hooren.
3.	Van Hooft is bekend: Op de musch van Oreade (d.i. zijn stiefdochter Susanna Bartolotti) en 't Samenspraeck tussen Oreade en de musch, beide van 1636.^2) Ook deze musch is ten laatste, hoeveel haar meesteres ook met haar ophad, weggevlogen.
4.	Het gedicht van Caspar van Baerle ben ik niet machtig kunkunnen worden wijl ik de Poëmata niet in handen kon krijgen; daar echter Vondel in 1636 geschreven heeft: De musch van Suzanne

1) In de uitgave van P. Scriverius van 1651, Leiden, bl. 95 en 96. In hetzelfde boekske vind ik op bl. 265 een gedicht: In mortem passeris (d.i. op den dood van een musch) van de hand van Hadrianus Marius Nicolaus, den broeder van Janus Secundus.

2) Zie Dr. Stoett, Gedichten van Hooft, I, 314-315, 390.

[p. 99]

	Bartelot ‘uit Baerle's Latijn vertaald,’ is het gemis niet onoverkomelijk.
5.	Vondel had als musch-bezinger ook nog kunnen noemen Cornelis Plemp, den oudsten dichter van den Muiderkring (geb. 1574). Uit een brief van Hooft aan van Baerle, van 10 Juli 1636, blijkt dat ook deze het muschje van Suzanne bezongen heeft.
6.	Cats' elegie ‘op de doode musch’ kan men lezen in het verhaal Opkomste van Rhodope (tot koningin van Memphis) in den Proefsteen van den trouwring.

Groningen.

G.A. Nauta.