De Nieuwe Taalgids. Jaargang 2

[p. 221]

Uit de tijdschriften. (Mei-Juni).

De Gids. Mei. Onder het opschrift Taalpsychologie bespreekt N. van Wijk het veelomvattende proefschrift van J. van Ginneken: Principes de linguistique psychologique, dat hij, ondanks de onjuistheid in sommige onderdelen, een werk van blijevende waarde acht.

Junie. In deze aflevering wordt het Potgieter-jubileum gevierd door een aantal bijdragen. J.N. van Hall deelt interessante fragmenten mee Uit Brieven van Potgieter, nl. uit de korrespondentie met Mevr. Bosboom-Toussaint, en uit de belangrijke korrespondentie met Réné Bakhuizen van den Brink, de zoon van zijn overleden vriend. Deze Indiese brieven, van 1870-1874 lopen evenwijdig met de brieven aan Busken Huet uit zijn laatste levensperiode, en zijn daarvan een welkome aanvulling. Als Aanhangsel volgt nog een brief aan de 28-jarige Mej. Toussaint. - H.P.G. Quack vertelt in Mijne Herinneringen aan Potgieter hoe hij Potgieter op de beurs en in de redaktie-vergaderingen van De Gids gekend heeft, en schildert hem als de volkomen tegenstelling van de oude Jacob van Lennep. - De bekende Potgieter-biograaf J.H. Groenewegen geeft in Nog eens: Everhardus Johannes Potgieter een zaakrijke schets van Potgieter's persoonlikheid en betekenis. Potgieter en de romantiek, door Arthur van Schendel, is een vluchtige omtrek in een paar bladzijden, van een onderwerp dat tot studie moest uitlokken. - G. Busken Huet deelt Twee inedita van Potgieter mee, waaronder een brief aan Huet over het gedicht Ter Gedachtenisse.

De Beweging. Junie. Ook deze aflevering is voor een groot deel aan Potgieter gewijd. Albert Verwey publiceert een belangrijk fragment uit zijn Inleiding tot ‘Gedroomd Paardrijden’. - Alex. Gutteling huldigt de dichter in een breed opgezet gedicht Potgieters Eeuwfeest, geschreven in Potgieteriaanse strofen, vol berinneringen aan de Tijdzangen, en zelf een Tijdzang. Hij laat nl. de vereerde grijze dichter zijn eigen huldiging gadeslaan en de Nieuwe Beurs bezoeken, om de idealen van de nieuwe tijd tegenover Potgieter's vaderlandse toekomstillusie te plaatsen. - Albert Verwey brengt

[p. 222]

Een Hulde aan de dichter Penning, die hij als ‘een onloochenbare zoon van Potgieter’ kenschetst. Hij wijst op het feit dat er ‘in dezen tijd van Potgieter-vereering voor die merkwaardigste gedichten uit zijn school geen lezers, - geen koopers tenminste - en dus ook geen uitgever zijn.’ Daarop volgen brede Fragmenten uit ‘Tom's Dagboek’ van Potgieter's ‘stadhouder’ Penning. - In de rubriek Sociale Hygiëne bespreekt I.P. de Vooys het gedicht van Potgieter Aan Twente. - De Potgieteriana van Verwey zijn fragmenten uit een brief van Potgieter aan Busken Huet, over de détail-kritiek van Florence. Daaruit blijkt dat Potgieter aan Huet soms belangrijke verbeteringen te danken had.

De Twintigste Eeuw. Mei. L. van Deyssel maakt in de rubriek Nederlandsche letterkunde van den tegenwoordigen tijd kritiese kanttekeningen bij het werk van Top Naeff.

Junie. L. van Deyssel schrijft een beknopt artikel over Hooft's Ware-Nar en de vertolking daarvan door Royaards.

De Nieuwe Gids. Mei. P.H. van Moerkerken Jr. schrijft een interessant artikel Over Pieter Bruegel den ouden, naar aanleiding van het jongst verschenen werk over deze merkwaardige zestiende-eeuwse schilder, dat veel aanrakingspunten heeft - ook waar er niet uitdrukkelik op gewezen wordt - met onze zestiende-eeuwse letterkunde. - De Literaire Kroniek van W. Kloos handelt Over Herman Gorter als denker en kritikus en wil Gorter's hernieuwde aanval op de ‘burgerlike’ kunst van '80 afweren.

Junie. Willem Kloos brengt in drie sonnetten hulde aan E.J. Potgieter, - H. de Boer schrijft over Warenar's Eerherstel, nl. de Warenar-opvoering door Rotterdamsche dilettanten met Willem Royaards.

Onze Eeuw. Mei. J.M. Acket tekent uit het bekende werk van Jacob Vosmaer de figuur na van Meester Maarten Vroeg, de barbierchirurgijn, en bespreekt in de slotbladzijden Het boekje van deze ‘scherpe geest en filosofiese kop,’ die te definiëren is als een superieur soort van nuts-voordrager, ‘een verre nakomeling van Justus van Effen,’ maar die ‘te weinig kunstenaar was, om een mens te kunnen scheppen uit één stuk.’

Groot-Nederland. Junie. Onder het opschrift Overgangen publiceert Maurits Uyldert het eerste gedeelte van een studie over de

[p. 223]

dichter P.C. Boutens. - W.G. van Nouhuys beoordeelt ongunstig de studie van Maurits Uyldert over Albert Verwey, ook omdat het onderwerp hem onsympathiek is.

Elseviers Maandschrift. Mei. Frans Mynssen waardeert in een geïllustreerd artikel Echte tooneelspeelkunst het talent van Willem Royaards. - H. Robbers vervolgt zijn kritiek Over boeken van vrouwen.

Junie. H. Robbers brengt in de rubriek Boekbespreking, naar aanleiding van het geïllustreerde Rijksmuseum Potgieter's betekenis voor het jongere geslacht ter sprake, en beoordeelt daarna Mej. Hamaker's proefschrift Jacob Geel

Ons Tijdschrift XIII, afl. 1. J. van der Valk kritiseert scherp G. van Elring's verzamelwerk De Psalmen, gekozen en bewerkt uit vele dichters, en wijst er op hoe deze psalmen ‘saamgelijmd’ zijn, ‘een pot-pourri uit brokstukken van Voet, Marnix, Revius, Camphuysen e.a.’ waarbij de bewerker voor de ‘allesbedekkende pleisterlaag’ zorgt, en een bedenkelike voorkeur toont voor achttiende-eeuwse gladheid ten koste van zestiende-eeuwe kracht. - Van dezelfde hand is de waarderende bespreking van Prinsen's boek De Nederlandsche Renaissance-dichter Jan van Hout, maar waarin aan de schrijver het ‘eenzijdig realistische van zijn kunstschatting,’ en ‘humanistische partijdigheid’ tegenover de reformatie verweten wordt.

Van onzen tijd - Nummer VI. H.W.E. Moller geeft een brede, kritiese studie over Vondel's bekering door Dr. Gerard Brom. Hij heeft de schrijver geheel gekontroleerd en prijst zijn werk als een ‘boek van ernstige doorzettende werkkracht’, dat van ‘bewonderenswaardige voorstudie’ getuigt. Hij wijst prachtige gedeelten aan, maar voelt zich ten slotte teleurgesteld, omdat ‘Dr. Brom ons 'en beeld heeft gegeven naar eigen maaksel en eigen zien, met weinig eenheid en veel verscheidenheid’, een beeld ‘dat niet meer lijkt op et oorspronkelik; dat veel mooie gedeelten heeft, en veel lelike; dat ons als geheel niet voldoet omdat et onmogelik is in z'n tegenstrijdigheden, en toch aantrekt om vele afzonderlike partijtjes’.

De Nieuwe Tijd. No. 4. 5 en 6. H. Gorter publiceert een nieuwe bewerking van zijn Kritiek op de litteraire beweging van 1880 in Holland. In deze drie stukken richt hij zich tegen Verwey's geschriften en geeft naar aanleiding daarvan een opvatting van het dichterschap van Rousseau, Goethe, Shelley en Bilderdijk, wier karakteristiek hij

[p. 224]

tracht te verklaren uit de ekonomiese toestand van de maatschappij. Later zal hij de theorieën van Kloos gaan bespreken.

Volkskunde. Afl. 5 en 6. Onder den titel Eenige brokkelingen uit de Fransche en de Vlaamsche folklore van den hemel, de starren en de luchtverschijnsels deelt A. de Cook een en ander mee uit het belangrijke vierdelige standaardwerk van Paul Sébillot: Le Folk-Lore de France. - P. Tack verklaart in een artikel De Trektang een raadselachtig gevelopschrift te Mechelen. - G.J. Boekenoogen vervolgt zijn Nederlandsche Sprookjes en Vertelsels (113-117). - A. de Cook geeft een nalezing van zijn Spreekwoorden en zegswijzen over de vrouwen, de liefde en het huwelijk.

Vragen van den dag. Mei. P.L. van Eck Jr. zet in een artikel Mauthner over Taal de denkbeelden uiteen, door deze Duitse geleerde in een groot werk verkondigd, en die, oorspronkelik maar paradoxaal, tegen de gangbare taalwetenschap indruisen.

Op de hoogte. Junie. In een kort artikel, Potgieter-herdenking, wijst C.G.N. de Vooys op de belangrijke rol die Potgieter in het geestelik leven van de negentiende eeuw gespeeld heeft.

Vaktijdschrift voor Onderwijzers. Mei. P.L. van Eck Jr. besluit zijn studie Poëzie en Pedagogiek in de Nederlandse kinderdichters (over Hanou van Arum, Müller, Parson, en een anoniem boekje dat de Van Alphen-periode besluit).

Opvoeding en Onderwijs. 30 Mei. H.W.E. Moller verklaart Vondel's Wiltzangk, en geeft een elementaire, heldere uiteenzetting Taal en Spelling. - 6 Junie. J.A. Borrenbergs schrijft Iets over den aard en de schoonheid van Vondel's Lyriek. - 20 Junie. Chr. Kops O.F.M. begint een artikel over Onze letterkunde na 1880, ‘een korte krities-historiese beschouwing onzer belangrijkste en voornaamste kunstenaars na 80.’

De Amsterdammer. 31 Mei en 7 Junie. J.A.N. Knuttel beoordeelt ongunstig Te Winkel's Ontwikkelingsgang der Nederlandsche Letterkunde. - 14 Junie. H. Diferee bespreekt Kalff's Geschiedenis der Nederl. Letterk.

Weekblad voor Gymn. en M. Onderwijs. 4 Junie. G. Bolkestin beoordeelt uitvoerig en grondig de Nederlandse Spraakleer van Talen, Kollewijn en Buitenrust Hettema, die hij warm aanbeveelt.

C.d.V.