De Nieuwe Taalgids. Jaargang 2

[p. 109]

Uit de tijdschriften. (Jan.-Febr.).

De Gids. Febr. In een opstel, getiteld Roomsche Vondelstudie geeft G. Kalff een breed overzicht van al wat sedert 16 jaar van Katholieke zijde voor de studie van onze hoofddichter gedaan is. In het biezonder worden de jongste bijdragen, de proefschriften van Moller en Brom uitvoerig behandeld. Hij verwijt de beide schrijvers, dat ze ‘door overmatige waardeering van “den heelen Roomschen Vondel” den blik op “den heelen Vondel” verliezen.’ Bij Brom wijst hij op de ‘wetenschappelijke onbetrouwbaarheid’ ten gevolge van een ‘lichtelijk dweepzieke bewondering’; uit dezelfde bron leidt hij de ‘grofheden en viesheden’ van de stijl af. Niettegenstaande de gewichtige bezwaren acht hij dit proefschrift ‘geen onbeteekenend boek’ - J.M. Acket geeft een studie over Van Koetsveld en de Pastorie van Mastland, vol menskundige en geestig-rake opmerkingen. Hij laat in Van Koetsveld de Bezadigde Burger en de Dominee zien; wijst op zijn ‘gekweekte gevoeligheid’ en ‘Hollandse Leukheid’ waardoor het boek zo echt nationaal wordt. In tegenstelling met het oordeel van Huet vindt hij in Van Koetsveld maar heel weinig van de kunstschrijver, die Schepper moet zijn. Door afwezigheid van beeldend vermogen staat het boek eigenlik buiten de Literatuur. De aantrekkelikheid ervan blijft ‘dat we daarin onze eigen ziel getekend vinden.’

De Twintigste Eeuw. Jan. Fr. Mynssen bespreekt De Nieuwe Tooneelspelen van M. Emants en Herm. Heyermans Jr.

De Beweging. Jan. Albert Verwey stelt in een artikel Over het zeggen van verzen het ‘gelijkmatige’ en ‘eentonige lezen’ van de dichter tegenover de voordracht van de ‘zanger’ en van de ‘redenaar’. Daarnaast staat de ‘Tooneelspeler’ als voordrager, die de middelen van zanger en redenaar verenigt. ‘Het lyrisch gedicht wordt zijn middel.’ Het verdere is een histories toegelicht pleidooi voor de ‘eentonigheid’, uit maatgevoel voortspruitende, waarin het wezen

[p. 110]

van het vers bestaat. - Verwey drukt het slot van Drost's Hermingard af, en bespreekt in de rubriek Boeken, Menschen en Stroomingen Van Eeden's Minnestral als ‘de Vernieuwing van de Opera.’

Febr. Verwey bespreekt De Dichter Boutens naar aanleiding van de bundel Stemmen.

De Nieuwe Gids. Jan. J. de Meester publiceert fragmenten uit een viertal Rotterdamse lezingen: Iets over nevrose in letteren. Daarin spreekt hij o.a. over ‘het nerveuse zoeken naar het wóórd, naar het bij uitnemendheid beeldende, frappant juiste woord’, en de afkeer die bij kunstenaars als de Goncourt's bestond van ‘le gros à peu près’. - Kloos bespreekt in de Literaire Kroniek oppervlakkig het zangspel Minnestral van Van Eeden. Want grotendeels is dit artikel een allesbehalve vleiende karakteristiek van de vroegere werken van deze dichter, die hij in sommige opzichten als een Van Lennep redivivus beschouwt.

Febr. J. de Meester besluit het genoemde artikel. De Literaire Kroniek van Kloos is gewijd aan de dichter Boutens.

Groot-Nederland. Jan. J. Halbertsma over Bilderdijk heet een artikel van R.A. Kollewijn, dat als een aanvulling beschouwd kan worden van de bekende biografie. Halbertsma heeft zich langer dan een halve eeuw met de studie van Bilderdijk, die hij intiem kende, bezig gehouden, en in handschrift een bundel ‘onzamenhangende aantekeningen’ nagelaten, die veel scherpzinnige opmerkingen en vrijmoedige oordeelvellingen bevatten. Daaruit wordt in dit brede artikel (45 blz.) het merkwaardigste, meegedeeld en toegelicht. - Onder de rubriek Dramatische Kunst bespreekt W.G. van Nouhuys Minnestral van F. van Eeden en Het Kindje van M. Metz-Koning.

Febr. P.L. Van Eck Jr. beschouwt Van Alphen als kinderdichter, eerst in gunstige tegenstelling met de onnatuur van Zijn voorgangers. Dan wordt Zijn bundeltje als ‘hopeloos onkinderlik’ gekarakteriseerd, en vergeleken met Zijn voorbeelden: de kinderdichters Weisze en Burmann. ‘In geestelik opzicht staat Van Alphen dichter bij Burmann,’ een typiese Aufklärungs-man. ‘Er zijn bij Van Alphen sommige gedichtjes die min of meer duidelik 'n navolging zijn van gedichtjes bij Weisze of Burmann. Waar hij dàt doet, blijft hij beneden z'n voorbeelden.’ Door aardige parallel afgedrukte staaltjes wordt deze konklusie voorbereid. - W.G. van Nouhuys schrijft over Vreemde Jacht van H. Heyermans Jr., en Worp's Geschiedenis van het Drama en van het tooneel in Nederland II; verder ook over het laatste werk van M.J. Brusse.

[p. 111]

Onze Eeuw. Jan. S. Muller Fz. schrijft, onder de titel Fin de Siècle, een opstel over het Diarium van Aernout van Buchell, als spiegel van de geestelike en maatschappelike toestanden hier te lande omstreeks 1600. Uit de inleiding (blz. 4-8), waar de invloed van de Zuid-Nederlanders op de ontwikkeling van het Amsterdamse leven geschetst wordt, vindt men hierboven een fragment afgedrukt.

Van Onzen Tijd. Jan. Cyriel Klessens vervolgt zijn artikel Rond de analyse van ‘Die eerste bliscap van Maria.’ Hij bespreekt o.a. de legende van Joseph's bloeiende twijg en het tafereel van de Boodschap, ook in de schilderkunst. Het ‘principaalste’ van het spel vindt hij slap. Aan het slot maakt hij door een tekening duidelik, hoe hij zich een mis-en-scène van dit drama zou denken. - J.A. Lieshout bespreekt, onder het opschrift Vlamingen, het onlangs uitgegeven proza van Guido Gezelle De Uitstap in de Warande en Van den kleenen Hertog hadden z.i. geen volledige herdruk verdiend; De Doolaards in Egypten daarentegen, hoewel vertaald, vertoont de karakteristieke eigenschappen van Gezelle's kunst. Verder wordt de Vlaming Karel van den Oever als verteller geprezen (Kempische vertelsels). Het eerste werk van Constant van Buggenhaut (De Wondernacht) vindt hij zwakker van compositie; daarin bespeurt hij overeenkomst met Aletrino.

Ons Tijdschrift. Jan. J. van der Valk vestigt in een studie Jan Luyken, een mystiek Christen, de aandacht op de diepte en innigheid van Luyken's lang miskende stichtelike verzen. Een reeks proeven, uit Hylkema's mooie bloemlezing strekt tot bewijs, dat de schoonheid voor deze dichter ‘uitstraling van Gods heerlijkheid’ was. De ‘innige’ Luyken wordt vergeleken met de ‘vernuftige’ Vondel en de ‘gezellige’ Cats. Aardig is de parallel van Cats en Luyken, waar beiden in het Kinder-spel symbolen zoeken: ‘Cats trekt er lessen uit ook voor den tijd, Luyken alleen voor de eeuwigheid.’ Daarna wordt de Mystiek van Luyken vergeleken met die van Hadewijch, een wat ver gezochte vergelijking. Als de schr. ‘invloed van Hadewijch merkbaar’ acht, kan die invloed toch in geen geval rechtstreeks geweest zijn.

De Tijdspiegel. Febr. A. Greebe bespreekt Mej. Hamaker's proefschrift Jacob Geel. Hij noemt het boek slecht van compositie, en zwak door gebrek aan karakterstudie op de grondslag van de individuele psychologie.

[p. 112]

Den Gulden Winckel. 15 Jan. André de Ridder geeft een fragment, Bij pastoor Hugo Verriest, uit een boek dat weldra verschijnen zal. Daarin is de bekende vriend van Gezelle zelf aan het woord, o.a. over zijn eigen poëzie en proza, over het vers, over de invloed van Gezelle en van hemzelf op de leerlingen te Rouselaire, over de grievende tegenwerking die ze van de hoge geestelikheid ondervonden, en ten slotte over zijn plan om weldra een boek te schrijven over De Gezellestam.

Noord en Zuid. Des. Taco H. de Beer besluit zijn aantekeningen op Tollens' Overwintering, en deelt een en ander mee over De Genestet's Proza, n.l. zijn zes opstellen van 1860 in het Zondagsblad, een belangrijk maandblad, dat maar vijf kwartalen beleefde. - A. Wirth maakt in Natuurlijke en kunstmatige taal de ouderwetse scheiding tussen ‘spreektaal’ en ‘schrijftaal’, en zegt daarover weinig nieuws. - Taco H. de Beer schrijft over zijn opvatting van de Geschiedenis der Letterkunde op de Hoogere Burgerschool, waarin hij o a waarschuwt tegen ‘vroegrijpe kritiek over ongelezen boeken.’ - Aan het einde van deze aflevering neemt de redakteur Afscheid van de lezers en medewerkers.

Vaktijdschrift voor onderwijzers. Jan. Poëzie en Pedagogiek in de Nederlandse Kinderdichters heet een opstel van P. L van Eck Jr, dat als een vervolg te beschouwen is van het bovengenoemde opstel in Groot-Nederland. Na een Inleiding geeft de schr. een ‘historieskrieties overzicht van de nederlandse kinderdichters na Van Alphen.’ Daarbij is het eerst aan de beurt Pieter 't Hoen met zijn Fabelen en Kleine Gedichten voor Kinderen.

De Katholiek. Jan. Friesche letterkunde, door W.P. de Vries.

Nieuwe Arbeid. Afl. 1 en 2. Dichter Guido Gezelle als Volksman door Réné de Clercq en Over den hedendaagschen roman door Victor de Meyere.

Het Schoolblad. 21 Jan. e.v.M.B. Hoogeveen schrijft in een reeks artikelen Iets over taal en zuiver schrijven, ten dele een antikritiek op de beoordeling van J. Koopmans in de eerste jaargang van dit tijdschrift.

C.d.V.