De Nieuwe Taalgids. Jaargang 1

[p. 45]

Uit de tijdschriften.

Deze rubriek is niet bedoeld als inhoudsopgave, maar als kort karakteriserende aanwijzing van artikelen in maandschriften en weekbladen, die ons belangrijk voorkwamen. Poëzie, belletrie en toneel vallen buiten het kader van dit tijdschrift; we beperken ons dus tot wat voor de studie van onze taal, de geschiedenis van de letterkunde en de letterkundige kritiek van belang is, zonder op volledigheid aanspraak te maken.

Januarie. De Gids bevat een studie van Prof. R.C. Boer over Heldensage en mythologie, waarin helder uiteengezet wordt op welk standpunt de tegenwoordige wetenschap staat tegenover de oorsprong der heldensage. De romantiek vatte de helden op als verbleekte goden, en vond steun in de vergelijkende mythologie. De anthropologie, maar vooral de nieuwe godsdienstwetenschap hebben die opvatting onhoudbaar gemaakt. De moderne kritiek der heldensage wordt dan in biezonderheden toegelicht door een ontleding van de Nibelungen, waarin de dichterlike vinding een groter rol speelde dan de spontane schepping der ‘volksziel’. Aan de hand van Grant Allen ‘Die Entwicklung des Gottesgedankens’ schetst de schr. de evolutie op het gebied der godsdienstgeschiedenis en de wijziging van het begrip ‘mythe’ als ‘primitieve verklaring van al wat in de buitenwereld verklaring behoeft.’ De samenhang tussen goden en helden bestaat in hun gemeenschappelike afstamming, als scheppingen van de menselike geest.

Elsevier's Maandschrift begint met een geïllustreerd opstel van H. Robbers ter gedachtenis van H.J. Schimmel (1823-1906), een schrijver die uit de Gids-traditie voortkwam en door de letterkundige beweging van '80 zozeer op de achtergrond gedrongen werd, dat hij levende dood was. Het geeft een korte biografie en een beknopte karakteristiek van Schimmel's kunst, met verscheidene aardige opmerkingen.

De Twintigste Eeuw. L. van Deyssel schijft in de rubriek ‘Nederlandsche Letterkunde van den tegenwoordigen tijd’ over Van

[p. 46]

Hulzen, Buysse, de dichter Frans Bastiaanse (Natuur en Leven, 1900) en het tijdschrift ‘Onze Eeuw’.

Onze Eeuw. Mr. S. Muller, die onlangs de Briefwisseling van Bakhuizen van den Brink publiceerde, geeft hier als aanvulling van die uitgave o.a. een viertal te laat ontdekte brieven van Potgieter, ‘aardige, levendige brieven’, die een ware aanwinst zijn.

Gerard van Eckeren behandelt het streven van de Kalvinistiese jongeren die hun orgaan hebben in ‘Ons Tijdschrift.’ Zijn opschrift: ‘Christelijke’ kunst? spreekt voor zich zelf: 't is een betoog over ‘het niet-wezenlijke eener antithese op 't gebied der Kunst.’

Groot-Nederland. Herdrukt een Zuid-Afrikaans gedicht Die Vlakte, ten dele, evenals Perk's ‘Iris’, geïnspireerd door de maatval van Shelley's The Cloud.

De Beweging. Albert Verwey bespreekt Aug. Vermeylen, naar aanleiding van zijn laatste boek. Maurits Uyldert schrijft, onder het opschrift Nieuw Nederlands proza, een interessante kritiese bebeschouwing over Santos en Lypra van Nine van der Schaaf. C.G.N. de Vooys bespreekt Twee belangrijke proefschriften, nl. Knuttel: Het geestelijk lied in de Nederlanden voor de Kerkhervorming, en Jacobsen: Carel van Mander, en trekt aan het slot een parallel tussen die beide boeken.

De Nieuwe Gids. Jan van Nijlen schrijft een onbeduidend stukje: Heeft Gezelle dertig jaar gezwegen, waarin ‘zonder materieele bewijzen’ eenvoudig beweerd wordt, dat dit niet het geval geweest kan zijn. Kloos behandelt in de Literaire Kroniek: ‘De heer Charles Boissevain over Bilderdijk’, waarin de lezers van zijn Bilderdijk-bloemlezing niet veel nieuws zullen vinden. Verder een prijzende beoordeling van Adriaan van Oordt's Warhold.

Mercure de France. In dit tijdschrift van de Franse jongeren, dat niet dikwels in onze lijst zal voorkomen, schreef Albert Verwey: L'orientation de la Littérature hollandaise. De lezers, die in hetzelfde tijdschrift de vaste medewerker H. Messet keer op keer zijn grenzenloze bewondering voor Querido hoorden uitspreken, zullen verrast zijn door de verschijning van de redacteur van ‘De Beweging’, die overtuigd is dat het naturalisme zich overleefd heeft, en dat ons proza andere banen zoekt. Voor de vreemdeling is hier in hoofdtrekken de ontwikkelingsgang van onze letteren geschetst; de landgenoot herkent er dadelik de schrijver in van Nederlandsche Dichters, Toen de Gids werd opgericht, Het leven van Potgieter en de Inleiding. Het zwaarte-

[p. 47]

punt ligt in het laatste gedeelte, dat de kennisneming overwaard is, vooral omdat de schrijver het talent bezit zijn denkbeelden in enkele kernachtige zinnen uit te drukken. Dat men hier geen zogenaamde objektiviteit - vaak gelijkstaande met karakter-loosheid - te zoeken heeft, behoeft nauweliks gezegd.

Vlaanderen bevat deze maand louter litteraire bijdragen.

Museum. Prof. Heijmans kondigt aan E.B. Leroy: Le Langage (Paris 1905). Dit boek, door een medicus geschreven, behandelt de taal als psychiese funktie; het geeft daarvoor niet zozeer nieuwe gezichtspunten, als wel een duidelike, zorgvuldig geordende en bij elk vraagstuk tot de laatste gegevens teruggaande samenvatting der verkregen uitkomsten.

Dr. Beets bespreekt Herm. Smout, Het Antwerpsch dialect (Gent 1905), een uitvoerig boek, dat zich aansluit bij prof. Colinet's Het dialect van Aalst. Men vindt erin een klankleer, een vormleer, en als aanhangsel: ‘syntactische eigenaardigheden’, ‘proeven van Antwerpsche volkstaal’ en een schets van eene geschiedenis van de volkstaal te Antwerpen in de 17de, 18de en 19de eeuw. Vooral de laatste afdeling is van belang met het oog op het Brabants dat in de blijspelen van Bredero, Hooft en Huijgens voorkomt. Daarbij blijkt dat het Antwerps in Huijgens' klucht van Trijntje Cornelis doorlopend echt is. Op deze klucht werpt de studie van Smout een nieuw licht. Leerzaam is ook de toetsing van het ‘Antwerps’, dat bij Zuid-Nederlandse schrijvers als Conscience, Sleeckx, De Cort en Van Beers voorkomt, en dat nog al te wensen schijnt te laten.

De Nederlandsche Spectator verschijnt in nieuw gewaad, onder een nieuwe redaktie, maar met het oude program van 1860. Afl. 1 bevat: Een niet-wetenschappelijk vraagstuk door. A. Kluyver.

Naar aanleiding van Kluge's werkje ‘Unser Deutsch’ vergelijkt hij Kluge's opvatting van ‘Sprachreinheit und Sprachreinigheit’ met de zijne. De taalzuivering kan nooit een wetenschappelik vraagstuk zijn, blijkens het geheel verschillende standpunt door grote geleerden en door onderscheiden naties ingenomen. De Engelsen zijn hierin zeer liberaal; de Duitsers kiezen meestal het andere uiterste. Prof. Kluge maakt geen bezwaar tegen vreemde bestanddelen die geen inbreuk maken op ‘die Einheitlichheit des Sprachbildes.’ Woorden als park, koffer, möbel zijn dus welkom; bureau, regiment dienen vertaald te worden. Dit zou, op het Nederlands toegepast, de deur wijd openen voor alle Germanismen; vandaar dat Dr. Kluyver deze stelling voor . onze taal verwerpt.

[p. 48]

F. Buitenrust Hettema geeft in afl. 1-4 een reeks aardige artikelen over Bijbellektuur in 't fries, met proeven toegelicht, zowel uit de moderne vertalingen als uit Oud-friese geschriften en glossen. De reeks wordt nog voortgezet. In afl. 4 kondigt Dr. A.S. Kok het proefschrift van Jacobsen over Carel van Mander aan.

School en Leven van 3 Jan. bevat een aardig stukje van C.: Teekenen en stellen van jonge kinderen, met proeven van spontane toelichting bij vrije tekeningen. Die ‘producten van ongedwongen kinderlijke uiting’ zijn zuiver weergegeven, ‘behalve dat de foutieve woorden zijn verbeterd.’ In het nummer van 24 Jan. betuigt J.H. Gunning Wz. zijn ingenomenheid met deze ‘allerbelangrijkste’ bijdrage maar wijst zeer terecht op het bedenkelike van dat korrigeren in die opstelletjes. Bij zijn oproep om meer dergelijke mededelingen te doen sluit de redakteur Jan Ligthart zich aan. Hij belooft ‘alles zonder correctie of mooimakerij te doen afdrukken.’

Met de grootste belangstelling zien we die publicatie tegemoet. Waarschijnlik zal een van onze medewerkers dan in dat materieel wel aanleiding vinden om het onderwijs in het schrijven op de L.S. grondig te bespreken.

Noord en Zuid. Taco H. de Beer herdenkt Schimmel in een kort artikel: een beknopt overzicht van zijn werk en zijn betekenis voor het toneel, met enkele persoonlike herinneringen. Dezelfde schrijver geeft een inleiding en verklarende aantekening bij De overwintering van Tollens. Verder een degelik artikel van E. Rijpma over Staring's Jaromir-cyclus, dat vooral nuttig is voor hoofdakte-kandidaten die zonder leiding moeten studeren. B.H. Peteri zegt Iets over naamvallen en de verdeeling van den genitief, naar aanleiding van een examenvraag. Bij de konklusie: ‘een naamval is een groep verwante functies, vroeger gekenmerkt door een eigen vorm, die te beschouwen is (was) als het uiterlijke familiekenmerk’ ziet de schrijver 't feit over 't hoofd, dat de naamvallenleer in onze spraakkunsten op Latijnse leest geschoeid is. Ook zonder dit te weten zal de scherpzinnige lezer wel merken dat deze definitie b v. voor de vierde-naamvals-gevallen moeielik juist kan zijn. Onder de Boekbeoordeelingen geeft T.H. de Beer een scherp-afbrekende kritiek van Duyser's Nederlandsche Taaloefeningen, die geheel in de lijn van ons tijdschrift ligt. Alleen dient daarbij niet vergeten te worden, dat de stijloefeningen van Den Hertog, Apeldoorn en Van Vliet, e.a. ondanks de nieuwerwetsere inkleding, van hetzelfde verkeerde beginsel uitgaan.

C.d.V.