Taal en Tongval. Jaargang 42

[p. 74]

Ineke Schuurman & Annet Wierenga
Het Gronings: ‘Verb-raising’ in soorten en maten

0 Inleiding

Over Verb-Raising en Verb-Projection Raising wordt regelmatig gepubliceerd (cf. Evers 1975, Haegeman en Van Riemsdijk 1986). Veelal betreft het onderzoek naar constructies in het Nederlands en het Duits (Verb-Raising) en in het Westvlaams en het Züritüütsch (Verb-Projection Raising). In dit artikel staan constructies in het Gronings centraal: Verb-Raising in soorten en maten¹. Het gaat ons erom het systeem achter de Verb-Raisingconstructies bloot te leggen. Hiertoe moeten we voor een deel gebruik maken van constructies die bij navraag door onze Groningse informanten wel goed worden gekeurd, maar door hen toch niet spontaan zullen worden gebruikt vanwege de complexiteit van de desbetreffende zinnen. Voor ons blijken juist deze constructies een hoge diagnostische waarde te hebben.

In het navolgende zullen we allereerst aantonen dat het Gronings het verschijnsel Verb-Raising kent en vervolgens dat er hier zelfs verscheidene typen Verb-Raising vallen te onderscheiden. In een laatste paragraaf wordt kort ingegaan op de stand van zaken met betrekking tot Verb-Raising in het Nederlands: in hoeverre kent ook het Nederlands verscheidene typen Verb-Raising?

1 In dit artikel wordt het begrip Verb-Raising in neutrale zin gebruikt. Een Verb-Raisingconstructie kan derhalve zijn ontstaan via transformaties, heranalyse, herschrijfregels of anderzins.
Wij danken Theo A.J.M. Janssen, Frans Zwarts en de redactie van dit themanummer voor hun commentaar op eerdere versies van dit artikel.

1 Verb-raising in het Gronings?

(1)	(Wel aaier) hemmen wil (mout t koakelen) verdroagen kinnen Wie eieren hebben wil moet het kakelen verdragen kunnen ‘Wie eieren wil hebben moet het kakelen kunnen verdragen’

[p. 75]

Constructies van het type (1) worden Verb-Raising- of clusterconstructies genoemd. Kenmerkend voor dit type constructie is de sterke coherentie binnen de reeks niet-finiete verba. In de Extrapositie-of beknopte bijzinconstructie, het andere type constructie waarin in een West-Germaanse taal een reeks van niet-finiete verba voor kan komen, vertonen de constituerende verba daarentegen een zwakke coherentie. Een testje om te bepalen met welk type men te maken heeft, is dan ook het invoegen van een niet-verbaal element in de werkwoordreeks. Blijft de zin correct dan heeft men te maken met een Extrapositie-, anders met een Verb-Raisingconstructie (cf. (2) / (4)). Verder kan onderscheid worden gemaakt tussen beide typen constructies aan de hand van het al dan niet verdragen van meerdere, elkaar tegensprekende modifiers. In (5) is te zien dat Extrapositie-constructies wel dergelijke modifiers kunnen bevatten, maar Verb-Raisingconstructies niet (cf. Cremers 1983, Pardoen 1986). Dat het Gronings èn Verb-raising èn Extrapositieconstructies kent, blijkt uit de volgende voorbeelden².

(2)	a.		...., dat moeke veur elk in ain n stuk of wat eerabbels zat te schillen
			‘dat moeder voor iedereen een paar aardappelen zat te schillen’
	b.	*	...., dat moeke n stuk of wat eerabbels zat veur elk in ain te schillen
	c.	*	...., dat moeke veur elk in ain zat n stuk of wat eerabbels te schillen
(3)	a		...., dat moeke ophuil veur elk in ain n stuk of wat eerabbels te schillen ‘dat moeder ophield voor iedereen een paar aardappelen te schillen’
	b.	*	...., dat moeke veur elk in ain ophuil n stuk of wat eerabbels te schillen
	c.	*	...., dat moeke n stuk of wat eerabbels ophuil veur elk in ain te schillen
	d.	*	...., dat moeke n stuk of wat eerabbels veur elk in ain ophuil te schillen
(4)	a		...., dat boer veur elk in ain perbaaiert te melk kaarnen
			dat de boer voor iedereen probeert te melk-karnen

2 Voor het Gronings kan niet worden volstaan met enkel het bekijken van het gedrag van argumenten: mogen deze wel of niet de werkwoordreeks doorbreken. De reden hiervoor is dat in het Gronings incorporatie van argumenten op kan treden. Waar argumenten soms enkel in schijn niet geïncorporeerd zijn, en aldus het beeld vertroebelen, worden modifiers (Adjuncts) nooit geïncorporeerd. Enkel deze laatste leveren derhalve een betrouwbaar beeld (cf. Schuurman en Wierenga 1986, Schuurman 1987).
In de rest van dit artikel zullen we onder ‘argumenten’ al die elementen verstaan die onderhevig zijn aan syntactische restricties (Dit onderscheidt hen van ‘adjuncts’). Merk op dat niet elk argument steeds gerealiseerd behoeft te zijn in de zin (optionele argumenten).

[p. 76]

			‘dat de boer voor iedereen probeert melk te karnen’
	b.		...., dat boer perbaaiert veur elk in ain te melk kaarnen
(5)	a.		...., dat ik guster perbaaierd heb hom vandoag ien stad te zain
			‘dat ik gisteren geprobeerd heb hem vandaag in de stad te zien/te treffen’
	b.	*	...., dat ik hom guster vandoag ien stad perbaaierd heb te zain
	c.		...., dat ik guster/vandoag perbaaierd heb hom ien stad te zain

Uit de zinnen (2) blijkt dat hier de werkwoordreeks niet mag worden opengebroken, iets dat wijst op een Verb-Raisingconstructie. In de zinnen (3) hebben we daarentegen te maken met een Extrapositieconstructie: de werkwoordreeks moet worden doorbroken, zelfs door het maximale aantal elementen dat betrekking heeft op het matrixwerkwoord, getuige de ongrammaticaliteit van (3)b en (3)c. De zinnen (4) zijn beide correct, hetgeen een aanwijzing vormt voor het toestaan van beide typen constructies bij werkwoorden als perbaaiern. Dit wordt ondersteund door de zinnen (5). In de Extrapositieconstructie ((5)a, waar het matrixwerkwoord zain direct wordt voorafgegaan door het maximale aantal elementen dat er betrekking op heeft) komen twee elkaar tegensprekende modifiers voor, nl. guster en vandoag, zonder dat de zin hierdoor slecht is geworden. Verb-Raisingconstructies (als in (5)b en c) verdragen slechts één modifier van een bepaald type.

Uit de zinnen (2) en (5) blijkt een sterke coherentie tussen de werkwoorden in Verb-Raisingconstructies: de reeks van niet-finiete verba mag niet worden doorbroken en verdraagt geen modifiers die met elkaar in tegenspraak zijn. Voor Evers 1975 is deze samenhang zo evident dat hij ervoor pleit de werkwoordreeks op te vatten als één syntactisch geheel. In zijn opvatting wordt de werkwoordcluster beschouwd als één constituent, een V. Hij rechtvaardigt een en ander met behulp van ondermeer Gapping-, Negatie- en Nominalisatie-constructies. Wij zullen hier op eenzelfde wijze een dergelijke benadering van Verb-Raisingconstructies in het Gronings bepleiten.

(6)	a.		...., dat e Kneels t boukje lezen loat en Jaan kraant
			dat hij Kornelis het boekje lezen laat en Jan de krant
			‘dat hij Kornelis het boekje laat lezen en Jan de krant’
	b.		...., dat Rikoa stoep ston te schrobben en opoe t stroatje
			‘dat Rika de stoep stond te schrobben en oma 't straatje’
	c.	*	...., dat e wichter stoet smeren luit en jongs
			dat hij de meisjes brood smeren liet en de jongens
			‘dat hij de meisjes brood liet smeren en de jongens’

[p. 77]

(7)	a.		...., dat e Haarm kraant nait lezen loaten wil
			dat hij Harm de krant niet lezen laten wil
			‘dat hij Harm de krant niet wil laten lezen’
	b.		...., dat waarkvraauw dizze raais roamen nait kwam te bounen
			dat de werkster deze keer de ramen niet kwam boenen
			‘dat de werkster deze keer de ramen niet kwam boenen’
	c.	*	...., dat zai hom nait t peerd slachten loaten wol
			dat zij hem niet het paard slachten laten wilde
			‘dat zij hem niet het paard wilde laten slachten’
(8)	a.		T moaken loaten van t Dafke wuir hom veuls te duur
			‘Het laten repareren van het Dafje werd hem veel te duur’
	b.	*	T t Dafke moaken loaten wuir hom veuls te duur

En Gappingconstructies als in (6), waarbij Gapping plaats kan vinden van de gehele werkwoordreeks (maar niet van nog meer elementen, vlg.(6)c), èn Negatieconstructies, als in (7), èn Nominalisatieconstructies, als in (8)³, pleiten voor een benadering die het mogelijk maakt de reeks van verba op enig moment te beschouwen als één constituent (zie echter Kroch & Santorini, te verschijnen⁴).

3 Hiervoor geldt mutatis mutandis hetzelfde als hiervoor opgemerkt met betrekking tot Gapping, getuige (7)c en (8)b.

4 Kroch en Santorini stellen dat Verb-Raising per definitie geen clustering te weeg brengt. Binnen het kader van dit artikel kunnen we op hun argumentatie niet nader ingaan. Duidelijk zal zijn dat we het met hen oneens zijn.

2 Verb-Raising in soorten

Opmerkelijk is in het Gronings de rangschikking van de verba in de cluster. Anders dan in bijvoorbeeld het Nederlands gedragen korte infinitieven (infinitieven zonder te, ook wel kale infinitieven genoemd) en deelwoorden zich verschillend van de lange infinitieven (infinitieven met te).

Korte infinitieven en deelwoorden raisen naar links, zoals in de voorbeeldzinnen (9) blijkt; daarentegen raisen lange infinitieven, getuige de zinnen (10), verplicht naar rechts. Een combinatie van korte⁵ en lange infinitieven, en dus van raising naar links èn van raising naar rechts, komt veelvuldig voor.

5 Merk op dat het Gronings het verschijnsel ‘infinitivus pro participio’ niet kent. We abstraheren in de rest van dit artikel van een eventueel afwijkend gedrag van deelwoorden onder Verb-Raising.

[p. 78]

Hiervan volgen hieronder ook enkele voorbeelden (11). Een cruciaal punt is dat in dergelijke constructies in bijzinnen het finiete werkwoord ergens in het midden van de werkwoordreeks verschijnt. Andere volgordes (in de bijzin!) blijken niet mogelijk te zijn, getuige de constructies onder (12).

(9)	a.		...., dat e jongs noablieven loaten wilt har dat	V4V3V2V1
			hij de jongens nablijven laten gewild had
			‘dat hij de jongens had willen laten nablijven’
	b.		...., dat e heur nuver wat geld mitgeven hebben mot	V3V2V1
			dat hij haar aardig wat geld meegegeven hebben moet
			‘dat hij haar aardig wat geld meegegeven moet hebben’
	c.	*	...., dat zai Jaan ien toen har zain	V1V2
			‘dat zij Jan in de tuin had gezien’
(10)	a.		...., dat Kloas altied op n sloatje lopt te kaauwen	V^1V^2
			dat Klaas altijd op een slaatje loopt te kauwen
			‘dat Klaas altijd loopt te pruimen’
	b.	*	...., dat Triene n trui te braaien zat	V^2V^1
			dat Trijn een trui te breien zat
			‘dat Trijn een trui zat te breien’
(11)	a.		...., dat pa doar laank noar lopen het te zuiken	V^2V^1V^3
			dat vader daar lang naar gelopen heeft te zoeken
			‘dat vader daar lang naar heeft lopen zoeken’
	b.		...., dat e zulf wel hèngoan kint har te vouern	V3V2V1V4
			dat hij zelf wel gaan gekund had te voeren
			‘dat hij zelf wel had kunnen gaan voeren’
(12)	a.	*	lopen te zuiken het	V2V3V1
	b.	*	het lopen te zuiken	V1V2V3
	c.	*	te zuiken lopen het	V3V2V1

Dit doet vermoeden dat een lange infinitief onafhankelijk van de (c-commanderende) korte infinitieven raist⁶. Blijkbaar bestaan er, althans in het Gronings, twee soorten Verb-Raising: lange (mèt te) en korte (zonder te). Voor een dergelijk onderscheid zijn er in het Gronings meer aanwijzingen. Op enkele daarvan zullen we in de rest van deze paragraaf ingaan.

(13)

a.

...., dat Jaan zien auto perbaaiert moaken te loaten dat Jan zijn auto probeert maken te laten

6 Dit impliceert dat op dit punt Verb-Raising in het Gronings niet een strikt cyclisch geordend verschijnsel kan zijn.

[p. 79]

			‘dat Jan probeert zijn auto te laten repareren’
	b.		...., dat Jaan zien auto perbaaiert te loaten moaken^7
	c.	*	...., dat Jaan zien auto moaken perbaaiert te loaten
(14)	a.		...., dat Jaan besloeten zol zien auto moaken te loaten dat Jan besluiten zou zijn auto maken te laten ‘dat Jan zou besluiten zijn auto te laten repareren’
	b.		...., dat Jaan besloeten zol zien auto te loaten moaken
	c.	*	...., dat Jaan moaken besloeten zol zien auto te loaten

Zoals hiervoor reeds werd opgemerkt, raisen korte infinitieven en deelwoorden naar links en lange infinitieven naar rechts. De zinnen (13), pure Verb-Raisingconstructies, en (14), combinaties van Verb-Raising en Extrapositie, wijken in twee opzichten af van dit patroon. Hoewel er steeds sprake is van een korte infinitief, nl. moaken, die Verb-Raising ondergaat, zijn in beide gevallen de zinnen c niet correct, hoewel deze juist het te verwachten patroon vertonen: korte infinitieven links, lange rechts⁸. Bestudering van de correcte a- en b-zinnen laat zien dat moaken, als een door een lange infinitief geselecteerde korte infinitief, in de directe omgeving van die lange infinitief, in dit geval te loaten, moet blijven staan. Verder is het opmerkelijk dat in een dergelijk geval de korte infinitief niet per se naar links raist: èn de a- èn de b-zinnen zijn correct⁹. Een en ander wijst er op dat er een soort van werkwoordcluster rond de lange infinitief binnen de uiteindelijke cluster bestaat; op zich ook een aanwijzing voor twee soorten Verb-Raising.

De volgende voorbeeldzinnen tonen nog enkele eigenaardigheden met betrekking tot het gedrag van lange infinitieven in het Gronings.

(15)	...., dat k nou wel hèngoan mag heur stoeten te begunnen te smeren
	dat ik nu al wel gaan mag hun brood te beginnen te smeren
	‘dat ik hun brood nu al wel mag gaan beginnen te smeren’

7 Deze zin kent nog twee correcte varianten; hier treedt echter naast Verb-Raising ook Extrapositie op.
(i) ...., dat Jaan perbaaiert zien auto te loaten moaken
(ii) ...., dat Jaan perbaaiert zien auto moaken te loaten

8 De ongrammaticaliteit van beide c-zinnen is niet te vergelijken, omdat in (14)c Extrapositie ook een rol speelt.

9 Wèl zijn de clusters in de b-zinnen gemarkeerd, de korte infinitief krijgt er alle nadruk waardoor er een verschil in gebruikswaarde ontstaat tussen de a- en de b-zinnen. In de b-zinnen hierboven wordt de nadruk gelegd op het repareren; in de a-zinnen op hetgeen gerepareerd wordt, namelijk de auto.

[p. 80]

(16)	a.		...., dat e perbaaiern zol mie vannoamiddag te helpen te plougen
			dat hij proberen zou mij vanmiddag te helpen te ploegen
			‘dat hij zou proberen mij vanmiddag te helpen ploegen’
	b.	?	...., dat e mie vannoamiddag perbaaiern zol te helpen te plougen
(17)			...., dat moeke moar weer ais begunnen mos te perbaaiern te lopen
			dat moeder maar weer eens beginnen moest te proberen te lopen
			‘dat moeder maar weer eens moest beginnen te proberen om te lopen’
(18)			...., dat k nou al wel hèngoan mag stoeten te begunnen te leren te bakken
			dat ik nu al wel gaan mag brood te beginnen te leren te bakken
			‘dat ik nu al wel mag gaan beginnen brood te leren bakken’

De werkwoorden begunnen, helpen, perbaaiern en leren triggeren in bovenstaande zinnen steeds Verb-Raising. Deze werkwoorden selecteren in het Gronings verplicht lange infinitieven, opmerkelijk is nu dat deze werkwoorden hier zelf ook de vorm van een lange infinitief hebben: ook hèngoan, perbaaiern en begunnen (die respectievelijk Extrapositie, Extrapositie of Verb-Raising, en Verb-Raising¹⁰ triggeren) selecteren altijd lange infinitieven. De resulterende cluster van twee lange infinitieven (te begunnen te smeren etc.) is volkomen correct¹¹. Zo'n cluster kan ook zelf Verb-Raising ondergaan, zie bijvoorbeeld (18). Waar een keuze mogelijk is voor òf Extrapositie òf Verb-Raising van langere clusters lijkt overigens een voorkeur te bestaan voor Extrapositie (vergelijk de zinnen (16)).

Een laatste verschil met betrekking tot het gedrag van lange en korte infinitieven onder Verb-Raising betreft de aard van de afhankelijkheden tussen de verschillende werkwoorden en hun respectievelijke subjecten. Korte Verb-Raising kent in het Gronings ingebedde afhankelijkheden (dus van het type NP_x NP_y V_y V_x), lange Verb-Raising echter vooral kruisende (van het type NP_x NP_y V_x V_y). Hoewel kruisende afhankelijkheden in principe

10 Begunnen triggert Verb-Raising en geen Extrapositie, zoals we abusievelijk stelden in Schuurman en Wierenga 1986.

11 Ook het Nederlands kent constructies waarin twee lange infinitieven zijn te verwachten (Pardoen 1986). In de praktijk zien we dan vaak een korte en een lange infinitief optreden. Ook bij twee lange infinitieven kan er echter sprake zijn van een in grammaticaal opzicht correcte zin. Van een dergelijke zin wordt echter wel opgemerkt dat deze stilistisch niet fraai is (Geerts e.a. 1984). In het Gronings treedt niet zo gemakkelijk een korte infinitief in de plaats van een lange. Naar onze mening zijn de Groningse constructies met meerdere lange infinitieven in grammaticaal opzicht volkomen correct en in stilistisch opzicht niet zo slecht als die in het Nederlands.

[p. 81]

gemakkelijker te begrijpen zijn dan ingebedde (cf. Bach e.a. 1986), leveren de kruisende lange infinitieven in het Gronings moeilijker te interpreteren reeksen op dan de ingebedde korte infinitieven. Mogelijk hangt dit samen met de voorkeur voor Extrapositie van clusters lange infinitieven?

3 Verb-raising in maten

In een eerder artikel (Schuurman en Wierenga 1986) hebben we erop gewezen, dat in het Gronings veelvuldig incorporatie optreedt bij niet-finiete werkwoorden. Met behulp van Adjuncts is daar aannemelijk gemaakt dat we in (19), (20) en (22) inderdaad te maken hebben met Verb-Raisingconstructies: er is namelijk sprake van een werkwoordcluster.

(19)	...., dat hai heur bouk lezen loat	Verb-Raising
	dat hij haar boek lezen laat	[-te]
	‘dat hij haar het boek laat lezen’
(20)	...., dat moeke zat te eerabbels schillen	Verb-Raising
	dat moeder zat te aardappelen schillen	[+te]
	‘dat moeder aardappelen zat te schillen’
(21)	...., dat hai ophuil te kraant lezen	Extrapositie
	dat hij ophield te krant lezen
	‘dat hij ophield de krant te lezen’
(22)	...., dat Rikoa perbaaiert te melk karnen	Verb-Raising of Extrapositie
	dat Rika probeert te melk karnen
	‘dat Rika probeert melk te karnen/ melk probeert te karnen’

In Schuurman 1987 is onderzocht of dergelijke incorporaties syntactisch of morfologisch van aard zijn. Aangezien het geïncorporeerde element zich in vrijwel alle opzichten gedraagt alsof het niet geïncorporeerd is (het kan, althans in beperkte mate, refereren; het kan antecedent zijn; het verdraagt demonstrativa, telwoorden, dimunitiefvorming etc.), ligt een syntactische benadering het meest voor de hand. Waar verder enkel complementen van het werkwoord mogen worden geïncorporeerd, lijkt het aannemelijk dat een knoop V¹ de constructie te + NV domineert.

Vanuit deze veronderstelling en de hier gegeven voorbeeldzinnen moet in het Gronings dan een projectie van V kunnen worden geraisd: Verb-Projection Raising (cf. Haegeman en Van Riemsdijk 1986). Echter, waar bijvoorbeeld in

[p. 82]

het West-Vlaams en het Züritüütsch alle projecties van V (mits Vⁿ ≠ S) geraisd mogen worden, discrimineert Verb-Projection Raising in het Gronings tussen argumenten en niet-argumenten: alleen de eerste projectie van V komt voor raising in aanmerking.

Zoals blijkt uit (19) enerzijds en (20) t/m (22) anderzijds, is incorporatie verenigbaar met beide in de voorgaande paragraaf onderscheiden soorten Verb-Raising: in dit opzicht is er dus geen sprake van discriminatie. Dit is evenmin het geval met betrekking tot het onderscheid tussen transitieve en ditransitieve werkwoorden. Ook de laatste staan incorporatie toe, al dan niet van meerdere argumenten, zoals uit de zinnen hieronder blijkt (cf. Schuurman 1987, Schuurman en Wierenga 1986)¹².

(23)		Heie volk genog te gaarst ien hoes minnen (Ter Laan 1952)
		Hebben-jullie mensen genoeg te gerst in huis mennen
		‘Hebben jullie mensen genoeg om de gerst binnen te brengen’
(24)	a.	...., dat k nog ston te bloumen wotter geven
		dat ik nog stond te bloemen water geven
		‘dat ik de bloemen nog water stond te geven’

Ook in de volgende zinnen hebben we te maken met ditransitieve werkwoorden.

(24)	b.	...., dat k nog bloumen ston te wotter geven
(25)		...., dar opoe veur heur alderlaifste klaindochter zat te trui braaien
		dat oma voor haar allerliefste kleindochter zat te trui breien
		‘dat oma voor haar allerliefste kleindochter een trui zat te breien’
(26)		Staist dei vent nou al weer te boezeroenen strieken?
		Sta-je die jongen nu alweer te overhemden strijken?
		‘Sta je nu alweer voor die jongen overhemden te strijken?’

De zinnen (24)b, (25) en (26) bevatten een discontinu type incorporatie, omdat hier slechts een deel van de argumenten is geïncorporeerd. Er kan echter ook op andere wijze discontinuïteit optreden, zoals uit onderstaande zinnen blijkt. Hier staan ‘vreemde’ elementen tussen het geïncorporeerde element en het subcategoriserende werkwoord.

12 Een onverdacht voorbeeld van incorporatie van meerdere argumenten vormt (23). We zouden echter niet durven beweren dat er hier sprake is van Verb-Raising!

[p. 83]

(27)	Ons jongs eten zo'n bult tegenwoordeg, dat k nou al wel hèngoan mag stoeten begunnen te smeren, as zai nog op bèr liggen
	Onze jongens eten zo veel tegenwoordig, dat ik nu al wel gaan mag te brood beginnen te smeren, wanneer zij nog op bed liggen
	‘Onze jongens eten tegenwoordig zo veel, dat ik het brood nu al wel mag beginnen te smeren, wanneer zij nog in bed liggen’
(28)	T spiet pa tou tonen oet, dat opoe aingoal bie ons zit kovvie te drinken
	Het spijt vader tot tenen uit, dat oma steeds bij ons zit koffie te drinken
	‘Het spijt vader heel erg, dat oma steeds bij ons koffie zit te drinken’

In (27) en (28) mogen respectievelijk stoeten en kovvie ook op een andere plaats in de zin staan. Opmerkelijk is echter dat ze niet verder naar links dan direct voor het eerste, meest linkse te mogen komen te staan, wil de lezing dat het gebeuren een vast patroon betreft behouden blijven. Dit type lezing gaat in het Gronings steeds gepaard met het verschijnsel incorporatie (cf. Schuurman 1987). De constructies in (29) / (32) geven de mogelijkheden weer met betrekking tot deze (patroon)lezing.

(29)	a.		hengoan mag te begunnen te stoeten smeren
	b.		hengoan mag te begunnen stoeten te smeren
	c.		hengoan mag te stoeten begunnen te smeren (=27)
	d.		hengoan mag stoeten te begunnen te smeren
	e.	*	hengoan stoeten mag te begunnen te smeren
	f.	*	stoeten hengoan mag te begunnen te smeren
(30)	a.		zit te kovvie drinken
	b.		zit kovvie te drinken (=28)
	c.	+	kovvie zit te drinken^13
(31)	a.		...., dat taante noeit naarns zeten het te kovvie drinken dat tante nooit nergens gezeten heeft te koffie drinken ‘dat tante nooit ergens koffie heeft zitten drinken’
	b.		zeten het kovvie te drinken
	c.	*	zeten kovvie het te drinken
	d.	+	kovvie zeten het te drinken

13 Deze zin is wel correct zonder patroon-lezing (dus wanneer er van incorporatie geen sprake is). Hetzelfde geldt overigens voor de zinnen (31)d en (32)d. Deze stand van zaken wordt weergegeven door een plusteken (+) toe te kennen aan de betreffende constructies.

[p. 84]

(32)	a.		....,dat t lutje grom ook ston te helpen te kovvie moalen
			dat het kleine kind ook stond te helpen te koffie malen
			‘dat het kleine kind ook koffie stond te helpen malen’
	b.		ston te helpen kovvie te moalen
	c.		ston kovvie te helpen te moalen
	d.	+	kovvie ston te helpen te moalen

De constructies onder (29) / (30) verschillen in enkele opzichten van elkaar: in (29) is er gebruik gemaakt van een werkwoord dat Extrapositie triggert, nl. hèngoan, in combinatie met Verb-Raisers. In de overige constructies komen enkel Verb-Raisers voor; in (30) als finiet werkwoord en gecombineerd met één lange infinitief; in (31) als deelwoord, ook met één lange infinitief; in (32) ten slotte als finiete vorm in combinatie met twee lange infinitieven, waarvan één, helpen, zelf ook weer Verb-Raising triggert¹⁴. Met betrekking tot (29) nu zou het feit dat er een Extrapositiewerkwoord bij betrokken is, kunnen worden aangemerkt als oorzaak van de ongrammaticaliteit van (29)e en f. Voor de ongrammaticaliteit (zie noot 13) van de qua bouw vergelijkbare constructies (30)c, (31)c, d en (32)d kan Extrapositie echter niet verantwoordelijk worden gesteld. Doorslaggevend lijkt hier lange versus korte Verb-Raising te zijn: een geïncorporeerd element mag niet worden verwijderd uit zijn cluster van lange dan wel korte infinitieven. Aldus wordt het in de voorgaande paragraaf gemaakte onderscheid van twee soorten Verb-Raising hier ondersteund.

14 Het in (31) kan overigens ook worden opgevat als trigger van (korte) Verb-Raising.

4 En in het Nederlands?

Uit de voorgaande paragrafen blijkt dat er in het Gronings aanleiding bestaat onderscheid te maken tussen enerzijds verschillende soorten van Verb-Raisers en anderzijds, cf. Haegeman en Van Riemsdijk 1986, tussen verschillende maten van Verb-Raising. In hoeverre is er in het Nederlands sprake van een dergelijk onderscheid?

Op het eerste gezicht lijkt van een verschil tussen korte en lange Verb-Raising in het Nederlands geen sprake te zijn. Toch zijn er ook hier wel enige aanwijzingen te vinden voor een dergelijk onderscheid. Zo leidt recursiviteit van lange infinitieven direct tot stilistisch slechte zinnen (cf. Geerts e.a. 1984: 537) terwijl dat bij korte Verb-Raising niet het geval is. Een sterkere aanwijzing voor een onderscheid vormt het gedrag van scheidbaar samengestelde

[p. 85]

werkwoorden als toegeven en theedrinken, die in het Nederlands beide te beschouwen zijn als V' (niet te verwarren met V¹, cf. De Rooij-Bronkhorst 1980). Onder korte Verb-Raising kunnen dergelijke werkwoorden in hun geheel worden geraisd. Daarnaast bestaat er de mogelijkheid alleen het puur verbale deel van het werkwoord te raisen. Onder lange Verb-Raising daarentegen is enkel dit laatste toegestaan (cf. Evers 1984). Onderstaande voorbeeldparen illustreren het verschijnsel dat in het Nederlands korte Verb-Raising derhalve betrekking kan hebben op V^o èn V', lange Verb-Raising op V^o.

(33)	a.		...., dat hij haar thee liet schenken
	b.		...., dat hij haar liet theeschenken
(34)	a.		...., dat hij haar hielp thee te schenken
	b.	*	...., dat hij haar hielp te theeschenken

Er lijkt echter ook minstens één aanwijzing tegen een onderscheid tussen soorten Verb-Raising in het Nederlands te pleiten. Het betreft hier het bij een aantal werkwoorden mogelijke ‘verdwijnen’ van te wanneer er een cluster met meerdere lange infinitieven dreigt te onstaan, als in (35)a (cf. Paardekooper 1986; zie ook noot 11).

(35)	a.	*	zou blijken te staan te zingen	versus
	b.		zou blijken te staan zingen

Hoewel er zeker een causale relatie bestaat tussen het voorkomen van twee lange infinitieven in de a-zin en de onwelgevormdheid van diezelfde zin, lijkt niet te kunnen worden gesteld dat dit leidt tot het ‘verdwijnen’ van één van de te's of, anders geformuleerd, tot het optreden van een korte in plaats van een lange infinitief. Hier ontbreekt de causale relatie (zie Pardoen 1986, waar wordt gesignaleerd dat bij een aantal werkwoorden clusters mèt en zonder te kunnen voorkomen).

(36)	a.	Hij heeft het hele uur zitten slapen
	b.	Hij zal wel weer zitten te slapen
(37)	a.	Ik ben naast hem komen zitten
	b.	Ik ben naast hem komen te zitten

Uit bovenstaande voorbeeldzinnen blijkt dat bijvoorbeeld bij hulpwerkwoorden van aspect, als staan en zitten, het optreden van een korte in plaats van een lange infinitief niet gebonden is aan het voorkomen van nog een lange

[p. 86]

infinitief in de betreffende reeks. Dit pleit ervoor zin (35)b bestaansrecht te verlenen, onafhankelijk van de niet welgevormde a-zin. Van een ‘verdwijnen’ van te is naar onze mening derhalve geen sprake.

Onder deze analyse geven de constructies (35) geen aanleiding te veronderstellen dat in het Nederlands lange en korte Verb-Raising niet kunnen worden onderscheiden, integendeel. De analyse wordt nog ondersteund door een verschil in gebruikswaarde, mogelijk zelfs een verschil in betekenis, dat Pardoen signaleert tussen een cluster zonder te en een cluster met te: een cluster zonder te fungeert meer als eenheid. Illustratief is in dit opzicht het voorbeeldpaar (37) (haar voorbeelden (68) en (69)). De a-zin zal worden gebruikt om een eigen initiatief uit te drukken, de b-zin als het initiatief van een ander uitgaat. Korte Verb-Raising sorteert hier dus een ander effect dan de lange Verb-Raising.

5 Besluit

Vooral in het Gronings, maar ook in het Nederlands, zijn er aanwijzingen te vinden om twee typen Verb-Raising te onderscheiden, die beide constructies van verschillend formaat kunnen raisen: Verb-Raising in soorten en maten.

Het verschijnsel Verb-Raising is daardoor wel complexer gebleken dan het zich tot dusverre liet aanzien, maar zoals een Groninger zegswijze wil:

Wel aaier hemmen wil mout t koakelen verdroagen kinnen.