Taal en Tongval. Jaargang 40

Regelnummers proza verbergen

[p. 121]

Een renterol uit het jaar 1264 in het Middelnederlands^*
Hans Rombaut

Nadat we enkele maanden geleden een eerste aanvulling op het Corpus Gysseling hadden verzorgd¹, hadden we niet verwacht reeds zo snel nadien een nieuwe onuitgegeven XIIIde eeuwse tekst in het Middelnederlands te ontdekken. Het gaat deze keer weliswaar maar om één tekst, die als historische bron behoort tot een welbepaalde soort, nl. het renteboek. Hij is evenwel van een meer dan gewone lengte.

De naam renteboek hebben we in de titel en elders in deze inleiding omwille van de uiterlijke vorm van het dokument aangepast tot renterol. Zo'n ambtelijk stuk ontstond met het oog op het goederenbeheer. In dit verband moet toch één en ander worden opgemerkt. Over het algemeen werden de vroegste dokumenten in dit genre opgemaakt en bewaard door geestelijke instellingen. Dit is althans het geval voor de Latijnse bronnen, waarvan de oudste, de zogenaamde polyptyca of goedereninventarissen van abdijen, dateren uit de IXde eeuw. In de loop van de XIIIde eeuw wordt de exclusiviteit van het Latijn doorbroken. We kunnen hier vergelijken met de oudste Franstalige beheersdokumenten uit onze gewesten, de cijnslijst van Herchies (Henegouwen) en de Vieil Rentier². Zoals de hier uitgeven rol ontstonden deze in de wereldlijke sfeer, de Vieil Rentier meer bepaald in de administratie van de heer van Pamele bij Oudenaarde. Het is wellicht niet toevallig dat het hier uitgegeven dokument in de volkstaal afkomstig is uit min of meer dezelfde regio, nl. uit Deinze. Oudenaarde is samen met Brugge één van de eerste centra waar geschriften in de volkstaal ontstonden. Deze rol beschrijft de inkomsten uit renten van heer Jan van den Bussche te Aarsele, Deinze, Meigem, Nevele, Sint-Maria-Leerne en Vinkt bij Deinze. Als Middelnederlands dokument is het meteen het oudste

* Met dank aan de heer R. De Herdt, stadsarchivaris te Gent, het Gentse stadsarchief en M. Ryckaert, die het kaartje tekende.

1 H. Rombaut, M. Leroy en G. Declercq, ‘Acht nieuwe teksten in het Middelnederlands uit de 13de eeuw’. TT 40 (1988), 1-13.

2 L. Verriest, Le polyptyque illustré dit ‘Vieil Rentier’ de Messire Jehan de Pamele-Audenarde (vers 1275). Brussel, 1975; R. Mantou en J. Nazet, ‘Le censier d'Herchies de 1267’. Bulletin de la Commission Royale d'Histoire, CXL (1974), 1-254.

[p. 122]

in zijn soort³ en het toont aan dat niet alleen de stedelijke milieus maar ook het platteland betrokken werden in de tendens om de volkstaal meer te gebruiken.

Dat deze tekst (bewaard in het Gentse stadsarchief) niet eerder werd ontdekt, heeft twee redenen: 1. hij bevond zich in een verzameling die tot voor kort nog niet geïnventariseerd was, met name het archief van de voormalige hoogleraar aan de Gentse Rijksuniversiteit Napoleon de Pauw (die kende deze tekst dus reeds; onze vondst is bijgevolg eigenlijk een herontdekking), 2. de inventaris die recentelijk door enkele opeenvolgende BTK-mandaten wellicht in een al te snel tempo werd opgesteld, geeft de XVIde eeuw als datering van de rol⁴.

Het stuk is echter bovenaan gedateerd door de basishand op de buitenste lip van de rol. Die plaats ziet veel af in het dagelijks gebruik en de datum was wellicht ten dele vergaan. Met een metalen pen (XIXde eeuw?) werd het jaartal bijgewerkt. De basishand valt evenwel nog duidelijk te herkennen, maar men zou kunnen twijfelen of er nu 1264 of 1267 stond. Nu is het zo dat de scribent voor het Romeinse cijfer V nooit U maar steeds duidelijk V schrijft. Daarom mogen we aannemen dat de eerste twee beentjes na de X geen U maar twee I's vormden. De plaats waar het stuk geschreven werd is wellicht Deinze, als we de titel Jans rente MCCLXIIII but[... mogen interpreteren als aanduiding van een ligging buiten een centrum. In dat geval kan in deze omgeving alleen maar Deinze in het geding zijn.

Aan het stuk ontbreekt de rechterbovenhoek. Hierdoor ging een gedeelte van de titel verloren. Onze pogingen om de tekst te emenderen resulteerden in een reconstructie die wellicht niet helemaal onbetwistbaar is. U vindt ze in voetnoot. Verder komen er heel veel aanvullingen en rasuren voor. De marge langs de rechterzijde bevatte talrijke ontvangstnotities die geradeerd zijn. De meeste aantekeningen uit latere tijd zijn slecht leesbaar of werden eveneens geradeerd. We hebben getracht ze te ontcijferen, maar het resultaat is niet altijd even goed. Interpolaties door latere handen die blanco-ruimtes opvulden binnen de bladspiegel werden in de tekst tussen <> weergegeven. Interlineaire notities plaatsten we in voetnoot. Ze zijn ook niet altijd erg betekenisvol en op die manier storen ze de leesbaarheid niet. Tenslotte een laatste opmerking: we

3 Het oudst tot nu toe bekende renteboek in het Middelnederlands was dat van het hospitaal van Oudenaarde van 1272: M. Gysseling, Bouwstoffen voor een woordarchief van de Nederlandse taal. Corpus van Middelnederlandse teksten (tot en met het jaar 1300), reeks I: ambtelijke bescheiden. Den Haag, 1977, dl. I, nr. 122, p. 212-242.

4 K. Depoorter, R. Mertens, J. Pauwels en H. Stevens, Inventaris van het fonds Napoleon de Pauw. Gent, 3 dln., 1982.

[p. 123]

namen ook nu de uitgaveprincipes van M. Gysseling over. Voor dit soort bronnen bedacht hij echter een andere manier om het uitzicht van het handschrift te presenteren. De regelaanduiding met breukstrepen werd geruild voor een weergave van de tekst regel na regel (elke nieuwe regel wordt in deze uitgave weergegeven door een inspringing).

[p. 124]

Foto: Stadsarchief Gent, renterol 1264 (fonds Nap. de Pauw 4314)

[p. 125]

Deinze (of omgeving)
1264 april 20 - 1265 april 4

Rol van renten van Jan van den Bussche te Aarsele, Bachte-Maria-Leerne, Deinze, Meigem, Nevele, Vinkt bij Deinze en Wontergem.

6A. Origineel: Gent, stadsarchief, fonds Napoleon de Pauw nr. 4314. 7Perkamenten rol beschreven in recto en dorso (H 1970, B 185 mm).

8In dorso aan het begin van de rol: (kort na 1264:) [...] CC [...]. - (ca. 91500:) vii paroisses. - (16e e.:) la rente de vii paroisses. - (16e e.:) [...] 10dit [...] que [......] (11 of 12 woorden).

11In dorso onderaan de rol: (hand F, tussen 1264 en ca. 1275:)

12Somme van.der euen rente.lxx. halster & .i. half viertal

13Somme van den ghelde .xxvi. s. xi. d. ø. & terdendeel van .i. ø .i. 14poiteuine

15Item .v. hinnen ende.i. hane-

16(hand B, na 1275-ca. 1300:)

17Item pieters van der enode kindre (kindre bovengeschreven door 18hand B).i. viertalje euene commende van

19jan liebarde Item .i. d

20Item dictus van den popeliere.iiii. actelinghe euenen

21Item .i. d

22Item oliuier van malbrouc iii actelinc euenen.i. ø ende .i. aluen

23Item ghisseling de craue .v. halster, euenen.i. alvirtale min

24Jan witbroet betaelt.vii. inghelsen.

26De rol werd door de basishand geschreven tussen 20 april 1264 en 4 april 271265. Dit geschrift kenmerkt zich door een mooi gevormde gotische 28fraktuurletter die in de titels geoblongeerd werd. De basishand is een 29minuskelschrift.

30De andere handen zijn niet altijd gemakkelijk te herkennen of te 31dateren. Wij behandelen ze in de volgorde zoals ze in de tekst voorko-32men. Hand B is een geposeerde minuskel in fletse inkt, jonger dan 33hand F, wellicht na 1275-ca. 1300. Hand C is een klein vertikaal gotisch 34cursiefschrift, mogelijk dezelfde hand als B, maar te onderscheiden op 35basis van de inkt. Hand C is van het einde van de 13de eeuw, of ca. 1300. 36Hand D is eveneens een klein gotisch cursiefschrift, ronder en iets 37jonger dan B en C. Ze onderscheidt zich duidelijk van B en C doordat 38de letters naar rechts hellen. Hand E, een grote gotische minuskel en 39imitatie van de basishand, schreef een interpolatie die past in de

[p. 126]

1bladspiegel op een blanco gebleven ruimte. E is ouder dan B, C en D 2(ca. 1275?). Hand F is een kleine gotische minuskel en fraktuur. Ze 3schreef slechts drie toevoegingen in recto en de som in dorso. Het 4uitzicht verschilt erg van de basishand, maar wellicht gaat het toch om 5dezelfde scribent: de ductus is identiek en de vorming van de afkorting 6‘&’ is vrij ongebruikelijk en in beide gevallen ook dezelfde. Uit één 7opmerking (.x. jaer tachter) bij een post waar één ontvangstnotitie 8merkbaar is, leiden we af dat deze hand ten vroegste één jaar jonger is 9dan de basishand en ten laatste schreef omstreeks 1275 (dit is afhanke-10lijk van wanneer die 10 jaar gesitueerd moeten worden, na de ene 11ontvangstnota of ervoor).

13Jans rente MCCLXIIII but[

15Dit es deruachtechede die men hout v[

16hoe vele datter es ende waer dat soe gheleghen es [

17heeten es Ende wie dat soe houdende es Ende hoe ve[

18wat renten dat ter jan van den bussche jaerlijx vp heeft Ende te [ ]^a) 19daghen dat soe ghe valt te gheldene euene in sente andries daghe 20tseins i[n]

21sente baefs daghe

22In sente marien lederne

23Heinric van der loeue^b) een half buunre lands ende heet de vent Item 24an de

25vent .ij. .buunre ende .i. half van al desen lande.vii. halster euenen 26ende .i. alf

27Item tseins .xv. d

28Kateline noes een ghemet lands ende heet vp den maerghelput omme 29.i. halster

30Gillis noese de ionghe .ij. ghemete lands ende .i. half om .v. viertalen 31euenen ende .i. act[elinc]

a) De rechterbovenhoek is afgescheurd en verloren. Wij stellen volgende emendaties voor:
Jans rente MCCLXIIII but[en Doinse
Dit es deruachtechede die men hout v[an Janne van den bussche van]
hoe vele datter es ende waer dat soe gheleghen es [ende hoe dat soe ghe]
heeten es Ende wie dat soe houdende es Ende hoe ve[le dat soe ghelden ende]
wat renten dat ter jan van den bussche jaerlijx vp heeft Ende te [welken]

b) loeue bovengeschreven door de basishand

[p. 127]

1Item .ii. d ø. Dit lant heet vp den maerghelput^c)

2Verlijsbette van den driessche .ij. ghemete ende heet de waerande 3om .iii. viertalen euenen

4Item .iii. d.

5Ramont de wielmakere .i. halster saet lands om .vi. achtelinghe 6euenen

7Item .i. d. Dit lant lecht bider vent ende heet raems driesschelkijn

9In neuele

10Jan curteuelghe .ij. ghemete ende een half ligghende bi den 11leemputten

12an den popelier up den neuel woch om.ii. d^d)

13Jan scamp ende bernaerd scamp vp seten late up .cc. roden lants .om 14.vi. d^e)f)

16In meyghem

17De hofstede te ouerdam een leen .tuue. ghemete groet lettel min

18of lettel meer ende staet te haluen coepe

19Jan caesman .cccc. roeden lants ligghende bouen den asbrouke om 20.iii. halster e[uenen]

21Jan leemans oer .vier ghemete lants bi den asbrouke om .vii. halster n=22& ene vier [tale] euenen^g)

23Item .xl. d

25In vinct

26De joufrouwe van use een leen daer ghosijn bracke woende

27de hofstede ende de busch ende de mersch bider hofsteden .iiij. 28ghemete

29onder al lettel min of lettel meer Ende staet te haluen coepe

30Item dit selue leen .vi. d. tsiaers van dienste

c) Hand B: debet [...]

d) Hand C: dies betaelt gillis de jaghere ii [d.]

e) Hand C (toevoeging boven en onder de schrijfregel): Item scaempe van der v[...]is ii d of haer kindre dheelt clais [scampe] ende dandere heelt henric scamp

f) Hand D: debet Jan van der molen

g) euenen staat op de volgende regel aan de rechterkant met aanduiding dat het tot de vorige regel behoort

[p. 128]

1Wouter schotelman ende sine paertie .ii. ghemete merssche lighende

2an de maechdenbrughe om .ii. halster euenen^h)

2Item .ii. d

4Willem van der beke .iij. ghemete lants om .iii. halster euenen ende 5.i. viertale

6Item .ii. d. Dit lant lecht in den groetbrouchⁱ⁾

7Y staes van patfoerde .i. halster saet lants ende leecht jn aersele bi 8sutters

9ten stappen om .i. halster euenen.^j)

10Item ystaes .i. halster saet lants te vinct bider molen noert waert om 11.i. d^k)

12Item ystaes in den noert acker bi der voerde burghen .v. achtelinc 13Euenen^l)m)

14<Item Lijsbette <boudoncⁿ⁾> lepelaerds In den noertacker .IX. 15achtelinc euenen .j. d>^o)

16<wouter veldekiin ij ghemeete lants om v d ø

17bijder molen te vinct noert wart>^p)q)

18Lauwerijn van oueacker een half viertael saet lands^r) ende heet 19theedekijn

20ende lecht in den noert acker om eenen achtelinc euenen 21Item lauwerijn .ccc.lx. roeden .om .iii. d. iii. poiteuinen 22dit lant lecht tusschen wouters ketels lande ende den noert ackere 23^s)

h) Rasuur van hand C:...] iiii s.

i) 2 rasuren van C:...]ahing /...]pols

j) Rasuur van C:...]h[.]dque[.]lpols

k) Hand C: g[...]meighem

l) De basishand verbeterde de tekst op rasuur kort na 1264: bi der voerde burghen .v. achtelinc euenen .i. d

m) Hand C: debet joerijs [b]audonc

n) Bovengeschreven door hand C: boudonc

o) Toegevoegd door de basishand: Item lijsbette tot .i. d

p) Toevoeging door hand E einde 13de e.: wouter veldekiin... tot... noert wart

q) Hand C: debet gillis van meyghem

r) Bovengeschreven door basishand: lands

s) Rasuur van hand B:...]kupers

[p. 129]

1Lammijn de lepelare .c.xx. roeden .om.v. poiteuinen Dit lant leecht 2neffens lauwerijns lande uoerseit

3Item lammijn in den noert acker

4Jacob van derpouken .ii. ghemete om .ii. d. ø ende terdendeel van .i. ø 5dit lant lecht bider molen te vinct an berten put

6Jan de riemere .i. halster saet lants om .i. d. Ende lecht bider mo

7len te vinct noerwaert^t)

8Doer van neuele van den molenwalle te vinct .i. ø

9Ghiselijns weduwe van hardau ende sine kindere .v. half viertalen 10euenen

11Item .ø dees lands es tuue ghemete ende lecht in den groetbrouch ouer 12de beke

13Alise van hoelbeke .tuue ghemete om .v. half viertalen evenen

14Item .ø dit lant lecht in den groetbrouch ouer de beke

15Jans kindere van zachmoertere jan ende kateline twe ghemete Item 16c.lxx. roeden dit lant lecht in de groetbrouch an de berts eeke

17Item .xxxvii. 1/2. roeden in clerx bosschelkijn bi der borch. van al 18desen

19lande sijn si schuldech .ii. halster euenen Item .vi. achtelinghe 20eueuenen <sic>

21Item .ii. d.v. poiteuinen

22Jan de clerch van vinct een busschelkijn bi der borch om .i. viertale 23euenen^u)

24Item .iii. poiteuinen. deser eruen es .c. roeden .xii. 1/2. roeden

25kateline van den riede ende hare kindere .een buunre lants om .iii. 26viertalen euenen

27Item .ii. d. ø.i. poiteuine. Dit lant leecht bachten willems schepins

28Item die van den ride een half buunre ende een achtelinc saetlands 29ligghen 30de tusschen den riede ende den witten woghe .om .ii. halster. euenen 31.i. achtelinc^v)

32Mergriete wouter faeliaerts weduwe ende drie haere^w) .iii. viertalen 33euenen

t) Rasuur van hand B:...]stripinch

u) Rasuur van hand C:...]meighem

v) Rasuur van hand B:...]craue

w) Bovengeschreven door hand F kort na 1264 of basishand: kindere

[p. 130]

1dees lands es drie viertael saet lands^x) ende lecht tusschen den riede 2ende den wit

3ten woghe^y)

4Mergriete temmermans een viertael saet lands om .i. viertale euenen 5dit lant lecht tusschen den riede ende den wittenwoghe^z)

6Tgoedekijn te boennaerds .vi. halster euenen ende .vi. achtelinghe 7.ende. xxiii. d. ø

8Item willem de schepene van den goedekine te boennards de hofstede 9ende de briel an de hofstede jtem up de olst beke dees lands es al te 10gader

11een buuenre lettel min of lettel meer om .iii. viertalen euenen ende .i. 12achtelinc

13Item willem van desen seluen lande .vi. d.i. poiteuine jn aersele

14Item willem de schepene dit behoert teer ander schult

15<1/2. viertalen euenen. van den

16walle ende van den broukelken

17wouter bracke Jan bracs zone .j. halster. Euene van den 18moertelkine^aa)>

19De kerke van vinct heeft .viii.s. parisise tsiaers up .cccc. roeden lants 20van den lande te boennards daer of es de kerke voerseit schuldech 21janne van den bussche elx tsiaers .eene. viertale euenen. ende .ii. d 22Jan van den heede van den goede te boennards .eene viertale euenen 23Item .iii. ø .i. poiteuine dees lands es .cccc. roeden. lettel min of meer24^ab) van den goede te boennards jans boennards

25hofstede was. ende ander lant dat daer toe behoert tote .x. ghemeeten 26lettel min of lettel meer om .iiii. halster euenen ende .i. achtelinc 27euenen

28Item van desen seluen goede .xiii. d. ø

29Item gheerrad van kerssene .vij. buunre. lands ligghende voer

30de poerte ter boerch zwt waert .om. xiiii. d^ac

x) Bovengeschreven door de basishand: lands

y) Rasuur van hand B:...]craue

z) Toegevoegd door hand B: beele (op rasuur) tscrauen

aa) Interpolatie door de basishand. De interpolatie wordt gevolgd door een aanvulling door hand C: mergriete veldekins van den wallekin. 1/2. virtalen euene

ab) Naam weggeradeerd

ac Hand F doorgehaald: .x. jaer tachter

[p. 131]

1Item gheerraerd een buunre lands an dat selue lant ligghende

2dat willems van den cote was om .v. ø ende .i. viertale. euenen

3Item gheeraerd .iii. buunre. lands .iii. roeden. min an dat selue lant 4ligghende dat jan brax^ad) ende heet ten cote .om. vi. d.

5<Item gheeraerd vors. van den goede te boennaerds .iii. 1/2 achtelinc 6euenen .iii. d.

7Item Jan bueuix hoye .i. aluen achtelinc Euenen>^ae)

9Jan van den heede een achtelinc saet lants ligghende tusschen der

10heerstraten ende ghossijns lande van kerssene .om.i. haluen 11achtelinc. euenen

12Jacob biteuinke .i. halster saet lants ende een half ghemet

13Wouter biteuinke .c. roeden.ende .xl. roeden .om. vi. achtelinc 14euenen^af)ag)

15anees curdijns een viertaelsaet lands om .i. half viertale. euenen

16dit lant lecht tusschen der heerstraten endeghossijns lande van 17kerssene

18Item anees curdijns .een viertael saet lands. ligghende tusschen pieter 19brax lande daer weite de baster woende ende mergrieten van 20moersele .om. ii. d

21Pieter bracke een hofstede die weits tbasters was een half buunre

22groet ende es vpseten laet .om. iiii. d. ø

23Daneel van groetbrouch een halster saet lands ligghende in den 24nieuwen

25boengaert up de was gracht te groetbrouch weest waert .om. i. halster 26euenen

27Jacob van biessem een buunre lands ligghende bouen groetbrouch te 28vinct der kerken waert .om. iiii. d^ah)

29Jan heinrix sone van den gauere een viertaelsaet lands ligghende

30neffents jan penninx lande van zeuerne oest waert om .iii. s. & .ii. 31hinnen

ad) Hand F einde 13de e.: was

ae) Deze en voorgaande regel werden in een lichter gekleurde inkt geïnterpoleerd door de basishand.

af) Het geciteerde bedrag bevindt zich op deze schrijfregel, een originele aanduiding toont dat het betrekking heeft op de beide renteplichtigen Jacob en Wouter Biteuinke.

ag) Hand C: vinche

ah) Hand B: ende jorijs baudonc dheelt ende dhoer gillis vincts dander heelt

[p. 132]

1Jan stripinc^ai) een viertael saet lands ligghende bachten jacobbe van 2der kerken .i. achtelinc euenen

3Eulaert van pouke een half buunre lands om .iiii. d Ende lecht

4vp de half mudde noert waert

5Wouter de baster ende kalle sijn suster .ii. ghemete lands ligghende 6tusschen der poerten tbasters ende straengen van groetbrouch om 7.ii. d

8ende heet .delft

10In doiense

11Fransoys van der brugghen een ghemet merssche .om. vi. d

12der jan de potere een ghemet merssche .om. vi. d

13Diederic van den aste een ghemet merssche .om. vi. d. Dese mersch 14leecht in doinse ouer den caenle. zuut waert neffents raes merssche 15van vse ende heet de vinct mersch

17In wonterghen

18In wonterghen een buunre merssche die .fransois van aersele^aj) was 19om .xii. d

20dese meersch leecht an den maechdenbrugghe weest waert

22In aersele

23De viere kinderen van tsons .iii. halster saed^ak) lants ende heet vp 24steelant

25om .vi. halster euenen Ende .ii. s. van tseinse

26Item van desen voerseiden lande hout ystaes de hont .c. roeden. ende 27lxviiii. roeden

28om .iii. viertalen euenen Item .vi. d

29Item willem de hont .c. roeden. ende .lxviiii. roeden om .iii. viertalen 30euenen. Item .vi. d

31Item jan de hont .c. roeden ende .lxviiii. roeden .om. iii. viertalen 32euenen. Item .vi. d.

33Item annees tsons .c. roeden ende .lxviiii. roeden .om .iii. viertalen 34euenen. Item .vi. d.

ai) Bovengeschreven door hand B: lodewijc van gruetbroec

aj) Deze naam werd door de basishand geschreven op rasuur. Er werd ook bovengeschreven door hand B: gillis vandenbussche

ak) Bovengeschreven door de basishand: saed

[p. 133]

1Jan van der beke een half ghemet lants ende lecht bachten coppijn 2zutters west waert ende heet de pertrijs houc^al) .om. i. viertale euenen 3Heilsoete jans wijf van der beke^am) .ccc. roeden ende .l. roeden 4ligghende van

5ian liebaerts west waert om .iii. viertalen euenen. & .iii. ø & .i. 6poiteuinen

7Item heilsoete een half ghemet lands ligghende tusschen lijsbetten 8van den houke en jan hughelaers was om .i. hinne ende .i. d.

9Ende terdendeel van .i. hane^an)

10Gillis hughelare ende sine kinderen .cc. roeden. ende .xxxiiij. roeden 11ligghende voer.

12jan liberts oest waert om .i. halster. euenen. ende .i. d. & de twedeel 13van .i. poiteuine

14Item gillis & sine kinderen .c. roeden ligghende tusschen lijsbette van 15den houke

16ende jan hughelaers was om de tweedeel van eer hinne. Ende 17tseestendeel.

18van .i. hane. Item de tweedeel van .i. d^ao)

19^ap) Lijsbette heinrix hughelaers weduwe ende hare kindere .c. roeden 20ende .xvii. roeden ligghende

21voer Jan Liebaerts oest waert om .i. viertale euenen. Item .ø. Item 22.terdendeel van .i. poiteuinne

23Item lijsbette ende hare kindere .l. roeden lands. ligghende tusschen 24lisbetten

25van den houke ende jan hughelaers. was om terdendeel van eer hinne 26Ende tuuaelfstedeel van .i. hane. Item terdendeel. van .i. d^aq)

27Beele gillis dochter van zachmoerter .xl. roeden. lands ligghende. 28tusschen

29lijsbette van de houke ende jan hughelaers was ende heet tfits boelkin

al) Rasuur van hand B boven de schrijflijn:...]zeegher van der stappen

am) Bovengeschreven door hand B: die hout de wedewe ende hoir ystaes cupers

an) Hand C: debet wouter van den zachmoerter

ao) Hand D: debet willem van den zachmoertere

ap) In de marge op rasuur hand B: [...] aie [...] brouch

aq) Hand D: debet meggr (?) allenbroeds

[p. 134]

1^ar) om .i. hinne ende terdendeel van .i. hane^as

2Wouter van zachmoerter een halster saed^at) lants ende heet ste^au) doest 3beke

4ende leecht an clerx bosschelkijn west waert om .i. halster euenen. 5jtem .ii. d

6Item woutere .v. viertael saet lants biden grijnboude om .v. viertalen 7euenen .ij. d

8^av)

10Gillis van der eenoden een half viertaelsaet lants. ende heet boen

11nards putte ende driesschelkijn der ligghende om .i. half viertale 12euenen

13Item gillis up den varen hul. <i. viertal euenen.>^aw)

14Jan liebaert een halster saed^ax) lants voer sijn dore ligghende oest 15waert

16om .x. achtelinghe euenen Item .v. ø^ay)

18In vinct

19Jan van den wittenweghe ende heilsoete sijn suster^az) een half buunre 20lands ligghende tusschen den wittenweghe ende den riede om .iii. 21viertalen euenen & .ij. d

22^ba) Item jan ende heilsoete .v. viertaelsaet lands ende drie achtelinc 23saet

24an dit selue lant ligghende ende heet boechstal .om. v. viertalen 25euenen & .iii. achtelinc

26^bb Griele scipmans een hofstedekijn ende heet ten cnocke ter 27leinstraten.

28teenen erueliken pachte om .xij.^bc) s. parisise tsiaers

ar) Hand F: de twedeel van eenen hane

as Hand B: debet willem van den zachmorder

at) Bovengeschreven door de basishand: saed

au) ste geëxpungeerd

av) Hand B: debet mergriete brunkins

aw) Interpolatie door de basishand

ax) Bovengeschreven door de basishand

ay) Hand B geradeerd: debet jan [...]

az) Hand B: debet mergriete van steene

ba) Hand B: hee [...

bb Hand B: Jan Stalhille

bc) Bedrag later ingevuld door hand B