Taal en Tongval. Jaargang 38

[p. 33]

Enkele facetten van de Krimpenerwaardse streektaal in relatie tot de Nederlandse standaardtaal^(*)

Inleiding

De Krimpenerwaard wordt gevormd door het gebied in de provincie Zuid-Holland, dat begrensd wordt door de rivieren de Lek, de Hollandsche IJssel en het riviertje de Vlist. In de Krimpenerwaard liggen de volgende plaatsen (codenummers naar: Systematisch en alfabetisch register van Plaatsnamen. Amsterdam 1962): Krimpen aan den IJssel (K 51), Ouderkerk aan den IJssel (K 12), Gouderak (K 14), Haastrecht en Vlist (K 17), Schoonhoven (K 20), Ammerstol (K 18a), Lekkerkerk (K 54), Krimpen aan de Lek (K 52), Bergambacht (K 18), Berkenwoude (K 15), Stolwijk (K 16).

Kaart 1

(*) Van de amateur-dialectoloog D.W. Hoogendijk ontving de redactie een uitgebreid artikel over de dialecten van de Krimpenerwaard. De redactie vond de observaties van de heer Hoogendijk zo belangrijk dat ze gemeend heeft zijn verhaal, met enkele noodzakelijke bekortingen, te moeten afdrukken.

[p. 34]

De Krimpenerwaardse streektaal wordt gesproken in het Hollands-Utrechtse overgangsgebied en worden door Weijnen gerekend te behoren tot het Eilandenhollands (Weijnen 1966, 428 en 436). Winkler rekent het Krimpenerwaards tot het ‘Maas-Hollands’. Hij ziet Zuid-Holland als een dialectische eenheid (Winkler 1874: II, 137). Dat men van gebieden uit moet gaan en niet van een aantal losse kenmerken is ook de mening van Heeroma (NTg. 36 [1942], 41).

In Van Randstad tot Landrand wordt het gebied ‘Zuidhollands-Utrechts’ als volgt geschetst: ‘Het Zuidhollands-Utrechtse gebied gaf de grootste moeilijkheden. “Intuïtief” moest er een grens zijn tussen de beide streektalen, maar er was geen duidelijk kriterium voor te vinden. Tenslotte gaf de radio uitkomst met de naam Bartels, die ter typering van het Utrechts werd uitgesproken als Baartels. Uit een fonetisch onderzoek bleek bovendien, dat deze uitspraak van de a tot de resistente kenmerken van het Utrechts hoort. Het was echter niet mogelijk met behulp van vragenlijstenmateriaal de grens van de Zuidhollandse en Utrechtse a vast te stellen. Dit werd tenslotte gedaan met behulp van bandopnamen. Het in 1965 aanwezige materiaal werd verantwoord in “Zuidhollands”’ (Daan-Blok 1970^r, 31).

De grens met de Utrechtse streektaal binnen de Krimpenerwaard wordt gevormd door de aa-uitspraak, bijvoorbeeld in hand en gras. Steunend op eigen onderzoek meen ik te kunnen stellen dat deze grens gevormd wordt door de lijn Haastrecht-Bergambacht-Ammerstol (Kaart 2). Deze grens is onder invloed van de Hollandse expansie zo oostelijk komen te liggen; deze expansie neemt al een aanvang bij de ontginning van de Krimpenerwaard in de 11de-12de eeuw.

Naar de streektaal van de Krimpenerwaard is naar mijn mening nooit systematisch onderzoek verricht. Dit komt waarschijnlijk omdat veel bewoners in de mening verkeren dat er geen eigen streektaal bestaat in de Krimpenerwaard, maar alleen een aantal vulgaire afwijkingen van de standaardtaal (Van Veen 1964, 69).

De volgende gemeenschappelijke Zuidhollands-Utrechtse kenmerken gelden in hun algemeenheid ook voor het Krimpenerwaards (Van Veen 1964, 112 vv.):

1. In bepaalde gevallen verschijnt de a van de standaardtaal in het Utrechts als o: of (af), brocht, docht (Vgl. A.1.c. verderop). Kloeke en Schönfeld noemen het verschijnsel ingvaeoons (Kloeke 1950, 145; Schönfeld par. 31 en opmerking 31)¹.

1 Zie ANKO 1, kaart 2 en blz. 24-31, 74-76.

[p. 35]

Kaart 2

2. De ee van de standaardtaal wordt gerond tot eu in veul, teuge, speule².

3. De e van de standaardtaal is o in: vors (vers)³.

4. De e van de standaardtaal is i in: mins (mens), ik bin (ben), dinke (denken), mit (met). Naar aanleiding van de vorm ze bin(ne) - zowel met e > i als verdwijnen van de slot-n - merkt De Vin op: ‘Beide verschijnselen versterken echter de hypothese van een vrij sterke hollandse, althans noordelijke invloed op deze dialecten’ (De Vin 1952, 71).

Van een Lekkerkerkse informant herinner ik mij het grappige voorbeeld: ‘Die binne binne binne binne’ ([Zij], die binnen zijn, zijn binnen). (e.m. 1979: ironisch gebruik, bijvoorbeeld gezegd na het binnenbrengen van al het hooi.)

5. Standaardtaal oo is eu in bijvoorbeeld deur (door), veur, veugel, zeur. Taeldeman zegt van dit verschijnsel: ‘Weliswaar zijn de eu-realisaties zowat overal als ‘plat’ en/of archaïsch geëtiketteerd, maar ze komen toch nog op ruime schaal voor: bij door (vz.) in heel Zeeuws-Vlaanderen, bij gewoon/wonen/zoon overal behalve in Sas’ (Taeldeman 1979, 153). De situatie in de Krimpenerwaard zou op dezelfde wijze gekarakteriseerd kunnen worden.

2 Voor speule (spelen) cfr. Taeldeman 1979, 153.

3 Van Veen 1964. 10; Taeldeman 1979, 148.

[p. 36]

6. Ei en ij worden als ai uitgesproken. In de uitspraak worden zowel in de Standaardtaal als in het Hollands ei en ij niet meer onderscheiden. De Hollandse diftong heeft een zwaarder naar a neigende component.

7. De o treedt in het Hollands op als u: schup, gesturve(n). De palatalisatie van wgm. u in gesloten syllabe hebben Holland en Utrecht gemeen, maar de indruk bestaat dat dit verschijnsel uit Holland stamt (Van Veen 1964, 13 en 121).

8. Het Zuidhollands-Utrechtse gebied wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van het diminutiefsuffix -ie. Voor vormverschijnselen in verband met dit suffix (mouillering en eventuele verscherping van voorafgaande consonant), zie Ausems (1953, 77).

9. Samenval van liggen en leggen. Deze samenval vinden we in Zeeland (behalve Zeeuws-Vlaanderen), Zuid-Holland, Noord-Holland, Friesland en Utrecht met een kleine uitloper naar het zuidelijk gedeelte van de Veluwe en in een klein gebied in het noordwesten van Noord-Brabant (Van Veen 1964, 17).

10. In Zuid-Holland en westelijk Utrecht vinden we in bepaalde omstandigheden voor de objectsvorm van het pers. vnw. 2de pers. sing. bij enclise ie in plaats van je. Voorbeelden: wa(t) zakkie (of zekkie) zeggen (wat zal ik je zeggen); hoor ikkie (hoor ik je). Deze eigenaardigheid houdt verband met het hiervoor genoemde (onder 8.) diminutiefsuffix.

11. De apocope van -n in bijvoorbeeld de -en-uitgangen van infinitieven. Deze apocope die als typisch Hollands bekend staat (Schönfeld par. 105), wordt ook in Utrecht aangetroffen (De Vin 1952, par. 97).

12. Hoewel in Brabant sterker optredend, is ook de ontwikkeling van intervocalische -d- tot -j- een algemeen verschijnsel in de Krimpenerwaard. Poejer (poeder met cacao, afkorting van poederchocolade); in Lekkerkerk (K 51) noteerde ik poejersukkelaat. Verder in goeie, kwaje en rooie (Van Veen 1964, 19).

13. Tenslotte wil ik nog wijzen op het verschijnsel weind voor wind (Zanen 1967, III). Rekking van i voor n heeft het Krimpenerwaards gemeen met het oudere Utrechts. De RND geeft opgaven van het type kijnders (kinderen) voor Krimpen aan den IJssel (K 51) (RND 11) en Zanen (1967, III) geeft voor Ammerstol (K 18a) kijnd.

Na deze algemene beschouwingen wil ik nu nader ingaan op de kenmerken van het Krimpenerwaardse dialect. Als referentie-systeem heb ik de standaardtaal gekozen. Aldus komen die kenmerken van het Krim-

[p. 37]

penerwaardse dialect centraal te staan die niet eigen zijn aan de standaardtaal. Het eerste deel is een fonologische vergelijking van het Kr. dialect en de standaardtaal; het tweede deel bevat een bondige grammaticale vergelijking.

A. Klinkers

1.	a. nl. a = ɑ.

b. = ɑ voor -rm in arm, K 18a; Zanen (1967) geeft laampies (lampjes), ‘uitgebloeide paardebloemen’ en zaalm (zalm);

c. = o in dacht, K 12;

RND 142, 22: dacht geeft o voor K 12, 18, 20 (ook ɑ);

= ɔ in dwars, K 12; Taalatlas 4, 15 idem; vervolgens in sap, K 51 en rat, K 12;

RND 73: dwarse mensen geeft ɔ voor K 12, 16, 51 en 54; RND 142, 29: rat geeft ɔ voor K 12, 16, 18. (Vgl. voor het vocalisme van rat de etymologische woordenboeken s.v.)

2.	a. nl. aa = ɔ. of æ.:

= ɔ▴ in gaan, K 52; vaatdoek vɔ▴duk, K 12;

= ɔː in kralen, K 12;

RND 32: gaan heeft ɔ▴ in K 51; RND 53: gaan heeft ɔ▴ in K 52, 56;

RND 22: kraaltjes heeft krɔːlə, K 12 en krɔ▴lṭis, K 52 (vero.);

RND 57: haard heeft ɔ▴ in K 52.

N.B. RND 32: gaan heeft ʊː, K 52 en RND 53: gaan ʊ▴, K 56;

= æː in haard, K 56; plaats plæːs, K 51; Zanen (1957) geeft stînplaes, ‘steenplaats, steenfabriek’; in paard, K 57.

RND 57: haard heeft æ▴, K 12, 18 en æː, K 51, 54;

RND 60: paard heeft æː in K 12, 16, 18, 20, 52, 54.

b. geen systematische afwijkingen.

c. = ɛ in aardappels, K 16 ɛrəpəls (e.m. 1981), K 15; Zanen (1967) geeft aerepels; Taalatlas 8, 2 geeft eerepel en irrepel voor K 54 en eerepel en errepel voor K 52;

= ɛ ook in ɛləbɛsə (aalbessen), K 18a; Zanen (1967) geeft ellebesse.

3.	a. nl. e = I.

b. Zanen (1967) de ɛ wordt voor m, n en ng uitgesproken als I:

[p. 38]

mIns, K 12; RND 73: mensen geeft mɪ̃nsə voor K 12, 54; mI˒nsə, K 16, maar mɛ͊nsə, K 18; mɛ͊ːsə, K 51 en mɛnsən, K 52;

verder in hengellat, ‘hengel’, K 18; kreng, K 12; Zanen (1967) geeft kring, ‘kreng’; ook in schenkel, K 12 en streng (zijde), K 12;

= ʌ in kermis kʌrrəməs, K 12; RND 61: kermis geeft ook kʌrəməs, K 54, maar kærəməs, K 16; kæ▴rəməs, K 20; kɛrəməs, K 52 en kɑ˕rəməs, K 18;

ook ʌ in werf en zwerm, K 51. Algemeen in de Krimpenerwaard is wurf, ‘scheepswerf’.

= ɑ in hersens hɑ(r)səs, K 12; RND 142, 24: hersens geeft ha˔rsəs, K 18, 24.

4.	a. nl. ee = Iə.

In: mee, geen en steen, K 51; RND 11: geen, geeft gɪ˕n, K 12; XIn, K 16, 51; Xe▴n, K 18; ge▴n, K 52; gê˒▴n, K 54.

RND 25: stenen heeft Iə, K 12, 16; Iə˫, K 18 en I˔, K 51.

b. geen systematische afwijkingen.

c. = ø▴ in veel en spelen. RND 15: veel, heeft ø▴ in K 12, 18 en ø▴ in K 52, 54.

= ai in vlees (vero.), K 18a. Zanen (1967) geeft vlaais (vlees);

= i in beetje, K 51; RND 75: beetje, geeft bi▴tji, K 12, 16, 18 en bit˕ji, K 52; vervolgens ook in mi▴ŋInə, K 18a; Zanen (1967): ‘Hij maokte mieninge om weg te gaen’ (hij maakte bewegingen, waaruit men op kon maken dat hij weg wilde gaan).

5.	a. nl. i = I.

b. geen systematische afwijkingen.

c. = ʌ in schilfer, sint en zilver, K 51; ginter, K 18a; RND 18: daarginds: (daar) gʌntər, K 16, 18; vervolgens in vrind, K 51 (vero.); dit, K 12; wil, K 51.

= ɛ in hitte, K 51 en vind je vɛje, K 51.

= ɔ in immers, K 18a.

6.	a. nl. o = ɔ.

b. = ʌ in: dorp, K 51; korf: ete uit de kurf zonder zurg (geen zorgen kennen), K 12 (e.m.); in orgel, K 12; vork, vorm, topje, K 51: knot, zondag, K 12 en in dol, ‘erg boos’, K 12. (Vgl. mnl. dul).

= o▴ (rekkingsvorm) in strot stro▴t, K 12, 18, 52; RND 84: strot geeft o▴ K 12, 52 en ɔ▴ voor K 16.

[p. 39]

7.	a. nl. oo = o▴.

b. geen systematische afwijkingen.

c. = ø▴ in vogel, K 12; zomer, K 16; zoon, K 51, wonen, K 12; ø▴linøtə (olienoten), K 12; RND 76: zoon geeft zø▴n voor K 12, 16, 18, 51 (vero.), 52 (ouderwets) en 54. RND 77: wonen geeft wø▴nə, K 12, 16, 18, 51, 54.

= ʌ in schotel, K 51 (vero.);

= u in ook, K 51; RND 76: ook geeft uk, K 51;

= ɔ in ook, K 12, 18, 54.

8.	a. nl. u = .ʌ

b. geen systematische afwijkingen.

c. = I in stuk, ‘boterham’, K 18a; Zanen (1967) geeft stik en koffiestik of bakkiestik (vero.), ‘een boterham eten met koffietijd’, K 15. Verder ook in pImpərəmInt (pepermunt), K 51 en Zanen (1967, 17). RND 106: stuk geeft stIk, K 51.

= ɔ in mus, meestal: pɔpmɔs, K 12; RND 142, 26: mus geeft ook pɔpmɔs voor K 12, 16, 18 en 20.

9.	a. nl. uu = y▴.

b. geen systematische afwijkingen.

c. = i▴ in vuur, K 20 (vero.).

10.	a. nl. oe = u.

b. geen systematische afwijkingen.

c. = ʌ in boel, K 16;

= ɔ in bloem, K 12; RND 2: bloemen heeft blɔmə, K 12. Vervolgens ook in gənɔX(t), K 51, met paragogische -t.

B. Tweeklanken

Opm. Alle hier genoemde voorbeelden zijn geïsoleerde afwijkingen.

1. nl. ij = i▴ in andijvie, K 18: andi▴vi.

2. nl. ui = y▴ in luiermand ly▴rmandə, K 12 (het meerv. is luurmandes); Zanen (1967) geeft uur, ‘uier’; RND 127: uier heeft yːr voor K 12, 16, 18, 20, 51, 52, 54.

3. nl. ou = o▴ in do▴ʊ, (douwde), K 12;

= u▴ in sXu▴r (schouder), K 51; RND 142, 31: schouder geeft sXu▴r, K 12. Vgl. Schönfeld par. 62.

[p. 40]

1.2. Het konsonantisme

A.	Assimilatie:

(a) Algemene regels: net als in het A.N., behalve: de stemloze frikatieven worden stemhebbend vóór sonoranten:

b.v.	afleggen	→ avleggen
	boswachter	→ bozwachter

(b) Soms grijpt er assimilatie plaats aan een konsonant die vervolgens wegvalt:

(c) Soms treedt assimilatie pas op nadat een medeklinker weggevallen is:

B.	Vereenvoudiging van dentale klusters:

(a) -ts → -s- in:	klɛsə (kletsen)	in K 51
	pu▴sə (poetsen)	in K 12
	hʌsələ (hutselen)	in K 12
	knʌsələ (knutselen)	in K 51
	mʌsi▴ (mutsje)	in K 12
(b) -(r)st- → -(r)s- in:	borsi▴ (barstje)	in K 51
	kɔrsi▴ (korstje)	in K 51
	nɛsi▴ (nestje)	in K 51
(c) -(n)ds, → -(n)s-

in: fu▴stər (voedster = vrouwelijk konijn) in K 51, volgens Taalatlas, afl. 2, krt 6 ook voe(d)ster, foester in K 14, K 16, K 17, K 52, K 54

sms (sinds) in K 12

mɔns (monds = monden: vaktaal: vuurmonden van een IJsselsteenoven) in K 52

bo▴sXɔpi (boodschapje) in K 51

[p. 41]

C.	Wijzigingen van de bilabialen:

(a) w → b in	bɛl bɛl (wel, wel) in (K 51) en K 12
	bɛlnʌnt (welneen) in K 12
(b) invoeging van m vóór p in ampart (apart) in K 12

D.	Intervocalische d: syncope of overgang naar j/w:

(a) Totale syncope in:

le▴r (ladder) volgens RND (zin 83) in K 12, K 16, K 18, K 20, K 51, K 52, K 54

ze▴ (zei, zegde) volgens RND (zin 62) in K 18 en K 51

sXe▴ (schede = breischede) in K 12

bɛste▴ (bedstede) in K 12

hɔste▴ (hofstede) in K 16

(b) Overgang d → j in de auslaut:

met ee in	ze.j (= zei/zegde) volgens RND in K 12, K 16, K 20
	sle▴j (slede) in K 51
	sne▴j (snede) in K 51

met aa in	sXa▴j (schade) in K 51
	sla.j (sla, salade) in K 18

(c) Overgang d → j vóór ə:

in: glazen	kle▴jə (kleden) (= vitrage) in K 16
	ru▴jə (roeden) in K 12

(d) Overgang d → w vóór ə:

in:	gauwə (gouden) in K 51
	auwə (oude) in K 51

E.	Syncope van h-:

in:	hœ▴jsaustər (huishoudster)	in K 51
	Xɪ˔▴lni▴t (geheel niet)	in K 51
	nɪ˔▴wo.r (neen hoor)	in K 51
	alərandə (allerhande)	in K 51

F.	Paragogische -t:

in:	dʌbəlt (dubbel) in K 18a (ook Zanen, 1967, geeft dubbelt op)
	zɑist (zeis) in K 14 (volgens Taalatlas, afl. 1, krt. 13 eveneens zeist)

[p. 42]

	ət ste▴Xt (steeg) in K 52
	ɛrəpəlɔft (aardappelloof) in K 16
	nɪywt (nieuw) in K 12
	nauwt (nauw) in K 18

G.	Afval van niet-flecterende slot -t (znw):

in:	tɛks (tekst) in K 51 (verouderd) (nog vermeld in Leopold, 1882, p. 211-212)
	rɪs (rist = reeks) in K 12
	mɪs (mest) in K 18a, volgens RND (zin 51) ook in K 18

H.	Afval van flecterende slot -t (2de + 3de pers. enkv.):

in:	jij/hij lô˔▴p (loopt) in K 51
	hij Xe▴iv (geeft) in K 51

J.	Metathesis van sp:

in:	wɛps (wesp) in K 51
	Xɛps (gesp) in K 51

2.2. Een aantal grammaticale kontrasten tussen het Krimpenerwaardse dialect en de standaardtaal

A.	Buigings -ə bij eigennamen:

				{ jɑnə (Jan) } gezien
-	lijdend voorwerp: b.v. ik heb			{ mərijə (Marie) } gezien
				{ pi▴tə (Piet) } gezien
-	meewerkend voorwerp: b.v. ik gaf jɑnə (Jan) wat
-	na voorzetsel: b.v. 'k ga naar jɑnə (Jan)
			dat is van jɑnə (Jan)
-	ook na herkomst -van:
	b.v. Aai van mɛtə (Met)			(= Arie, de man van Met)
		Kee van kʊːsə (Koos)		(= Kee, de vrouw van Koos)
		Aaichie van ri▴nəsə (Rienus)		(= Arie, de zoon van Rienus)
		Marie van meute zʌsəs (Zus)		(= Marie, de dochter van tante [= meu], die Zus werd genoemd)
	alle voorbeelden uit K 51

B.	Buigings -n bij bepaald lidwoord:

Enkel indien het volgende znw. begint met:

[p. 43]

-	klinker: b.v. den os in K 12
			den uithaal (= najaarsschoonmaak) in K 15
-	d:	b.v. den dijə (= die) in 18a
			den diender in K 15 (verouderd)
			den dɔ˔▴p (doop = vet/jus) in K 12 (verouderd)
			den do▴məne▴j (dominee) in K 13 volgens RND (zin 62)
			ook in K 18^4
			voor den donker (= voor het donker wordt) in K 12
-	b:	b.v. den Bels (= Belg, verouderd) in K 12
			uit den bruik raken in K 12
			ten bonk (= broodkapje) in K 16
-	h:	b.v. bij den hæːrt (= haard), volgens RND (zin 57) in K 12, K 16, K 18, K 51, K 52 en K 54
			den huis uit / uit den huis (= het huis uit) in K 12

C.	Ander genus:

in: næ▴tsʌndɑsXo▴ul (= naar de zondagsschool)

D.	Pronomina possessiva gebruikt als pron. personalia:

b.v.	't is van mɑin (= mij) in K 51
	't is van zɑi͊n (= hem in K 51
p.s.	Pron. pers. 3de pers. mv.: de vormen hun/hunnie/heullie/hullie
	(hun/zij) worden door elkaar gebruikt.

E.	Pronomen reflexivum:

enkv.:	z'n eige (= zich of zichzelf)
mv.:	d'r eige (= idem)

F.	Eigenaardige adverbia:

flauw		= vaag: b.v. ik weet het nog flauw (in K 51)
stik		= erg: b.v. hij was stik laat (K 12)
hoeneer		= wanneer: b.v. hoeneer kom je (K 51)
p.s. toen: fonetisch tu▴ (K 51, volgens RND, zin 61, ook in K 18 en K 54)
	veel te veel: fonetisch vølstəfø▴l (K 12)

G.	Hulpwerkwoord:

(1)	Ander hulpwerkwoord van tijd:

4 In zin 125 echter voor dezelfde plaats getranscribeerd als dən do.meni (= ouder).

[p. 44]

	Bij komen en zijn: hebben i. pl. v. zijn
	b.v. As 't goed weer geweest had, had ik gekomen
(2)	Negativerend doen:
	b.v. Ik doe nie(t) veel werken (= ik werk niet veel)
		Hij doe(t) nie(t) veel hoesten (= hij hoest niet veel)
	beide voorbeelden uit K 51.
(3)	Adhortatief doen:
	b.v. Doe je koffie opdrinken (= drink je koffie op)
		Doe 'm filəsəte▴rə (= feliciteer hem van mij)
		Doe je 't opruime (= ruim [je] het op!)

H.	Afwijkende hoofdtijden van werkwoorden:

(de voorbeelden alle uit K 12)

bidden, bidde, gebid, bɪdə bɪdə gəbɪt (bidden, bad, gebeden)

breie, bree, gebreje (gebraaid), brajə brej gəbre▴jə (breien, breide, gebreid) dinken, docht, gedocht, dĩ˕ŋkə dɔX(t) gədɔXt (denken, dacht, gedacht) durven, dorst, gedurft, dʌrəvə dɔrst gədʌrft (durven, durfde, gedurfd)

eten, atte, geëte, e˔▴tə ɑtə gəˀe˕▴tə (eten, at, gegeten)

erven, orf, georven (geürve = vero.*), ɛrəvə ɔrf gəˀʌrəvə (erven, erfde, geërfd)

gaan, gong, gegongen, gɔ˕n gɔŋ gəXɔŋə (gaan, ging, gegaan)

helpen, holp, geholpen, hɛlpə hɔlp gəhɔləpə (helpen, hielp, geholpen)

heten, hiet, gehiete, he˔tə hit gəhitə (heten, heette, geheten)

jagen, joeg, gejoge*, jægə ju▴X gəjo▴gə (jagen, jaagde, gejaagd)

komme, kwam, gekomme, kʊmə kʊɑm gəkʊmə (komen, kwam, gekomen) kenne, kon, gekonne, kɛnə kɔn gəkɔnə (kennen, kende, gekend)

kruie, krooi, gekrooie, krœjə kro.j gəkro▴jə (kruien, kruide, gekruid)

legge, leej, geleje, lɛgə le˔▴j gəle˔▴jə (leggen, legde, gelegd)

ligge, leej, geleje, lɪgə le˔▴j gəle˔▴jə (liggen, lag, gelegen)

magge, moch, gemagge, mɑgə mɔX gəmɑgə (mogen, mocht, gemogen)

motte, most, gemotte, mɔtə mɔst gəmɔtə (moeten, moest, gemoeten)

roepe, riep, gerope*, ru▴pə ri▴p gəro▴pə (roepen, riep, geroepen)

rolle, rool, gerole, rɔlə ro▴l gəro▴lə (rollen, rolde, gerold)

schele, schoow, geschowe*, sXɪ˕▴lə sXo▴u gəsXɔuə (schelen, scheelde, gescheeld)

staan, sting/stong, gestonge, stɑ˔n stɪŋ gəstɔŋə, stond, gestaan)

sterve, stierf, gesturve, stɛrvə stirf gəstʌrvə (sterven, stierf, gestorven) vrage, vroeg, gevroge*, vra˔gə vru▴X gəvro▴gə (vragen, vroeg, gevraagd) vrije, vreej, gevreje, vrɑijə vre▴j gəvre▴jə (vrijen, vrijde, gevrijd)

[p. 45]

worde, wier, gewor(d)e, ʋɔ˕də wir gəʋɔrə (worden, werd, geworden)

zelle, zouw, - zɛlə zɑuw - (zullen, zou, -)

zien, zagge, gezien, zin zɑXə gəzin (zien, zagen, gezien)

* Deze participia zijn verouder(en)d, maar zijn worden vooral door oudere generaties nog veelvuldig gerealiseerd.

D.W. Hoogendijk

Literatuur

Ausems, Th.W.A. (1953): Klank- en vormleer van het dialect van Culemborg. Assen.

Daan, Jo en D.P. Blok (1969): Van Randstad tot Landrand. BMDC XXXVII. Amsterdam.

De Vin, A. (1952): Het dialect van Schouwen-Duiveland. Assen.

Kloeke, G.G. (1950): Herkomst en groei van het Afrikaans. Leiden.

Leopold, J.A. en L. (1882): Van de Schelde tot de Weichsel. Nederduitsche dialecten in dicht en ondicht. Groningen.

Schönfeld, M.-A. Van Loey (1970): Schönfeld's historische grammatica van het Nederlands. Zutphen.

Taeldeman, J. (1979): Op fonologische verkenning in Zeeuws-Vlaanderen. In: Taal en Tongval 31, p. 143-193.

Van Veen, T. (1964): Utrecht tussen oost en west. Assen.

Weijnen, A. (1966): Nederlandse dialectkunde. Assen.

Winkler, J. (1874): Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. 's-Gravenhage.

Zanen, Gebr. (1967): Bijdrage tot de kennis van het oud-Ammerstolse dialect.