Taal en Tongval. Jaargang 34

[p. 89]

Werkzaamheden, wat betreft het ‘stimuleringsplan’ van de Chr. School op 't Zand en het Kleuterbastion te Bredevoort

M.i.v. het seizoen 1980-1981 is onze school door het ministerie aangewezen als ‘Stimuleringsschool’, samen met nog 1500 andere scholen. Dit betekent, dat de lagere school drie extra schooltijden en de kleuterschool één extra schooltijd heeft toegewezen gekregen. Deze extra uren worden besteed aan het ‘Stimuleringsplan’.

Wij menen, dat we een achterstandsituatie hebben geconstateerd in het gebruik van de standaardtaal (Ned. taal).

Ligt de oorzaak hiervan bij het dialektgebruik van de kinderen?

Onder het hoofdstuk ‘Spreken en luisteren’ proberen wij na te gaan of en in hoeverre het dialektgebruik het standaardtaalgebruik in de weg staat. Om een juist beeld hiervan te krijgen, onderzoeken wij wat de bestaande werkwijze is.

Ook bekijken wij wat de gewenste werkwijze zal zijn.

Het verschil hiertussen leggen wij in zogenaamde ‘Overbruggingsdoelen’ vast. Wij zijn tot 18 overbruggingsdoelen gekomen en zijn nu met de uitwerking hiervan bezig.

De eerste 4 zijn:

-	Wij zullen contact zoeken met andere scholen over dit onderwerp.
-	Wij spreken op school standaardtaal en in uitzonderingsgevallen het dialekt, als het contact met de kinderen moeilijk verloopt.
-	Wij willen de waarde van het dialekt met elkaar bespreken.
-	Bekijken van de houding, het gedrag, het sociaal contact t.a.v. dialektsprekers, standaardtaligen en tweetaligen. Tweetaligen hebben zowel het dialekt als de standaardtaal onder de knie.

Bij het laatste overbruggingsdoel is het belangrijk, dat wij ons eerst afvragen, wat wij nu precies onder dialekt, standaardtaal en tweetaligheid verstaan.

[p. 90]

Wij kwamen tot de volgende definities:

Dialekt: Is de taal van de streek qua zinsbouw, woordenschat en uitspraak. De afwijking ten opzichte van de standaardtaal kan één of meer van deze elementen betreffen.

Tweetaligheid: Wanneer zowel de standaardtaal als het dialekt beheerst wordt en ook het denken in beide talen kan plaats vinden. Binnen de school: Wij vinden kinderen tweetalig wanneer ze spontaan dialekt en standaardtaal kunnen gebruiken.

Standaardtaal: Bovengewestelijke taal, synoniem van het A.B.N., verzorgd Nederlands, enzovoort. Onder standaardtaal valt ook het gebruik van: zachte ‘g’, Saksische ‘n’ aan het eind van een woord, buitenlandse uitspraakvarianten, klinkers die een beetje afwijken. Aan de standaardtaal worden de volgende eisen gesteld: grammaticaal juist (spelling valt hier niet onder) en communicatief niet verwarrend.

Binnen de school: Wij gaan er van uit, dat er bij elke standaardtaalspreker dialektische invloeden merkbaar zijn. (grammaticaal).

Hierna zijn er een paar onderzoekjes onder de leerlingen van beide scholen gehouden. Hieruit blijkt volgens onze gegevens, dat het aantal enkel standaardtalige leerlingen terugloopt naarmate men in de hogere leerjaren komt. Het aantal dialektsprekers verandert weinig. Het aantal tweetaligen vermeerdert zich in sterke mate.

Onderzoek 1: Uitkomst enquête dialektsprekers, tweetaligen en standaardtaligen.
	Dialekt	Tweetalig	Standaardtalig
jongste kleuters	3	2	22
oudste kleuters	1	6	14
klas 1	1	16	6
klas 2	2	19	8
klas 3	2	15	7
klas 4	1	22	5
klas 5	1	23	4
klas 6	5	23	1

Onderzoek 2: Volgens ons heeft het contact tussen de leerlingen weinig te maken met het gebruik van het dialekt. (Uitkomst van het onderzoek).

[p. 91]

Onderzoek 3: Hoe staan de leerlingen zelf tegenover het gebruik van het dialekt?

Dit laatste onderzoek is nog niet verder uitgewerkt.

Onderzocht wordt tevens welke fouten er zoal gemaakt worden bij het spreken en schrijven van de standaardtaal, die direct terug te brengen zijn op het gebruik van het dialekt.

Een paar voorbeelden:

Hij duwt de auto aan. D.i. Hij duwt de auto.

Mijn fiets verroest. I.p.v. Mijn fiets roest.

Ze zijn langs de weg aan het lopen. I.p.v. Ze lopen langs de weg.

Hij gaat de trap af naar onderen. D.i.: Hij gaat de trap af.

Ik ga naar huis heen. Dit moet zijn: Ik ga naar huis.

Ze lopen de berg aan op. - Ze lopen de berg op.

Hij doet de deur los. - Hij doet de deur open.

Dat doe ik mij ook. - Dat doe ik ook.

Tenslotte zijn wij via het uitwerken van de overbruggingsdoelen gekomen tot de volgende besluiten:

1.	Wij stellen het dialekt in dienst van de standaardtaal.
2.	Wij aanvaarden, dat het dialekt een taal is met regionale waarden. Dialektsprekende kinderen beschikken ook over een taalsysteem, maar anders dan de standaardtaalsprekers. Wij nemen de taal die het kind van huis uit spreekt serieus en onderschatten die niet.
3.	Wij letten op de taalontwikkeling van het kind en sluiten aan bij de belevingswereld van het kind, en zodoende willen wij het kind laten merken, dat het belangrijk is de standaardtaal te leren.

4. Wij weten, dat het dialekt anders is dan de standaardtaal. Het dialektsprekende kind wordt tweetalig door het gebruik van de standaardtaal.

Bij het aanleren van de standaardtaal kan het dialektsprekende kind geremd worden in zijn ontwikkeling.

5. Wij zien het dialekt daarnaast als onderdeel van een cultuurpatroon. Om dit cultuurpatroon niet te verliezen, willen wij proberen de waarde ervan aan de kinderen door te geven.

G.J. Apenhorst.