Taal en Tongval. Jaargang 20

[p. 6]

Daniel Jones
Londen 12-9-1881 - 4-12-1967

Het is zeker niet ondenkbaar dat bij het lezen van de naam Daniel Jones een of ander abonnee zich zal afvragen waarom in een tijdschrift gewijd aan de studie van de Nederlandse taal en dialekten een Engels fonetikus wordt herdacht. En toch meen ik dat het voor de ouderen onder ons onmogelijk is stilzwijgend het overlijden voorbij te gaan van een taalgeleerde aan wie wij allen zoveel verschuldigd zijn.

Bovendien is de best bekende Engelse taalkundige op het vasteland - ook bij niet-filologen - heengegaan zonder dat, bij mijn weten, onze informatiemedia er enige melding van maakten. Nochtans wordt zijn Engels uitspraakwoordenboek: An English Pronouncing Dictionary, waarvan de eerste druk in 1917 en de twaalfde in 1966 verscheen, door al wie enig belang stelt in een korrekte Engelse uitspraak, geregeld geraadpleegd.

Ik vernam zijn overlijden zeer toevallig rond nieuwjaar toen ik de gewone jaarlijkse wensen ontving van de Japanse fonetikus, Masao Onishi, professor te Tokyo.

Op de voorzijde van het dubbele kaartje stond de foto van een man met witte baard. Hij hield een wit papieren pak in de handen. Het is pas toen ik de gedrukte tekst las: Dr. Daniel Jones with a bunch of chrysanthemum, presented by the Phonetic Society of Japan, on his eighty-sixth birthday, 1967’, dat ik in die foto professor Jones herkende. Tot vóór een paar jaren nog droeg hij immers enkel een korte stoppelsnor. Binnenin stond, tussen de gewone, met de hand geschreven wensen: ... ‘Another sorry information is that of the eldest phonetician, Daniel Jones has passed away in november and his picture became his last memory.’

Professor D.B. Fry, zijn opvolger als ‘Professor of Experimental Phonetics and Head of Department’ en Professor A.C. Gimson, B.A., ‘Professor of Phonetics’ van het ‘Department of Phonetics’ aan het University College te Londen, tot wie ik mij onmiddellijk wendde, konden alleen bevestigen en preciseren dat Daniel Jones op 4 december 1967 overleden was. Hij deelde mij tevens mee dat de familie van

[p. 7]

de afgestorvene en zijn vroegere collega's besloten hadden, ter herdenking aan zijn persoon en aan zijn baanbrekend werk op het gebied van de fonetiek in Engeland, een Daniel Jonesprijs in te stellen, die jaarlijks aan de verdienstelijkste student van het ‘Department of Phonetics’ zou worden toegekend.

Daniel Jones werd geboren te Londen op 12 september 1881. Zijn vader, met wie hij ook de voornaam gemeen had, was advokaat en een van de stichters van de ‘All England Tennis Club’. Zijn moeder stamde uit een bekende muzikale familie. Hij genoot lager onderwijs aan de Ludgrove Preparatory School te Wokingham (Berkshire) en te Radley en middelbaar onderwijs te Cambridge, waar hij aan de University College School studeerde. Hij behaalde er de Cook-Prijs voor wiskunde. Hij studeerde verder aan King's College te Cambridge, waar hij in 1903 B.A. werd en in 1907 M.A. Hetzelfde jaar vestigde hij zich als advokaat te Londen (Lincoln's Inn) en werd hij benoemd tot ‘lecture’ voor fonetiek aan het University College te Londen.

In 1911 huwde hij met Cyrille Motte, een Franse kunstenares uit Bourg-la-Reine, de nicht van de bekende Franse fonetikus Paul Passy. In 1914 werd hij bevorderd tot ‘reader’ en in 1921 tot hoogleraar. In 1949 werd hij emeritus.

Hij was een wereldbekend geleerde en trad op als gasthoogleraar in Frankrijk, Zwitserland, Nederland, Denemarken, Zweden, India en de Verenigde Staten.

Van 1907 tot 1949 was hij, eerst adjunct-secretaris en daarna secretaris van de ‘International Phonetic Association’ en van 1949 tot 1967 voorzitter. Hij was ook voorzitter van de ‘Simplified Spelling Society’ sinds 1946.

Van 1907 tot 1940 was hij adjunct-uitgever en van 1940 tot 1949 uitgever van het tijdschrift Le Maître Phonétique.

Naast zijn alombekend uitspraakwoordenboek publiceerde Daniel Jones een aantal andere taalkundige, meestal fonetische werken, o.a.: The Pronunciation of English (1ste druk 1909, 4de druk 1958), Intonation Curves (1909), A Cantonese Phonetic Reader (1912), A Sechuana Phonetic Reader (1916), Pronunciation of Russian (1927), The Tones of Sechunana Nouns (1927), The Phoneme: Its Nature and Use (1^e dr. 1950, 2^e dr. 1962), Outline of English Phonetics (9^e dr. 1960), Phonetic Readings in English (1965). Daarnaast gaf hij ook Linguaphone records of Cardinal Vowels (1954) uit en samen met E.M. Stéphan een Gramophone Course of Colloquial French.

[p. 8]

Aan de spelling wijdde hij twee werken: Dhe Fonetic Aspekt ov Speling Reform en The Problem of a National Script for India (1942).

Indien mijn herinneringen juist zijn, heb ik Daniel Jones niet meer dan driemaal in mijn leven ontmoet en dit steeds ter gelegenheid van een der Internationale Fonetische Congressen. Ik maakte met hem kennis in juli 1932 te Amsterdam tijdens het eerste congres. Ik was erg benieuwd de man wiens naam mij zo vertrouwd was, van aangezicht te leren kennen. En dat viel mee. Hij maakte de indruk een zeer hoffelijk en bescheiden man te zijn met wie het aangenaam was te praten. Het gesprek werd meestal gevoerd in het Frans, een taal die hij met groot gemak en een prachtige uitspraak hanteerde.

Het tweede congres had plaats te Londen in 1935 en daar nam hij het voorzitterschap waar.

Het derde congres werd drie jaar later te Gent gehouden. Blancquaert was er de voorzitter van en ik de sekretaris. Zo had ik meermaals de gelegenheid mij met hem te onderhouden. Mijn eerste indrukken bleken juist te zijn: bescheiden, hoffelijk en vriendelijk.

Het vierde congres zou in 1941 in de Verenigde Staten plaatshebben, maar reeds een jaar later (1939) brak de oorlog uit en toen ook daar een einde aan kwam, duurde het nog vele jaren vóór de fonetici erin slaagden een congres te organiseren. Het vierde Internationaal congres voor Fonetische Wetenschappen werd in 1961 te Helsinki gehouden.

Daniel Jones was op dat ogenblik tachtig jaar oud, maar ofschoon nog flink te been, was hij op het congres niet aanwezig. Hij was niet enkel een bescheiden man, hij was ook een wijs man, die besefte dat er een tijd is van komen en van gaan. Zijn naam echter zal nog vele jaren op de lippen blijven van al wie iets met de uitspraak van het Engels heeft te maken.

Willem Pée.