Taal en Tongval. Jaargang 1

[p. 129]

Dialectisch getinte teksten uit de 16^e eeuw

I

Voor de historische dialectstudie bieden de ambtelijke teksten (oorkonden, rekeningen, enz.) uit de 13^e en 14^e eeuw het stevigste houvast. Daarna (voor de oorkonden eigenlijk reeds in de 14^e eeuw) begint de taal te vervlakken: een streven naar een algemene schrijftaal laat zich gelden. Ambtelijke teksten uit de 15^e eeuw en de Moderne Tijden verraden weliswaar nog hun herkomst (Westvlaams, Limburgs, enz.), doch opvallende dialecteigenaardigheden worden geweerd. Daarenboven wordt de stijl gewrongen en conventioneel, waardoor ze er nog saaier en kleurlozer gaan uitzien. De dialecthistoricus heeft er weinig aan.

Toch is er dialect uit deze tijden bewaard. In criminele processen worden de verklaringen van getuigen van allerlei allooi vaak woordelijk opgetekend, waarbij mede velerhande fonetische eigenaardigheden geboekstaafd worden. Voor het Aalsterse werden deze bronnen reeds onderzocht door F. Vanacker¹ Daarnaast is door weinig geletterde lui zelf heel wat geschreven: brieven, enz. Dergelijke bescheiden zijn echter, daar ze van private aard waren, doorgaans verloren gegaan.

Hieronder drukken wij er twee af, die in de Staats- en Audiëntiepapieren (nl. de briefwisseling van Alexander Farnese) zijn verzeild geraakt. De spelling laten wij ongewijzigd; hoofdletters en interpunctie (het eerste stuk bevat er geen) zijn evenwel van ons. Het veelvuldig dubbel schrijven van consonanten in n^r 1 is volkomen abnormaal.

1 Zie thans reeds: F. Vanacker: Enkele tijdsbepalingen te Aalst in modern dialect en in griffierstaal uit de 16^e en 17^e eeuw, in: Hand. Kon. Comm. Top. Dial., XX (1946), blzz. 87-98.

1 Willebroek, 1587 Augustus 8

Brief van Lyeven Clyncke aan zijn meester, de heer van Moriensart

A. Orig.: Brussel, Algemeen Rijksarchief, Staats- en Audiëntiepapieren, n^r 1758/1.

[p. 130]

Eersamen ende bemynden heerre, heerre van Morysaert, ic ghebiede my ionstelicken an v.l. veroppende v heddelheydt ghesonaeydt. Alzoo ic hebbe gheuest tot Baselle¹ ende ghesproken myn heerre den hoobalgu vanden lande van Was² ende hebbe myn heerre den balgu gheuracht naer de waegheknecht ende heft my gheseydt heft als dat hy v.l. zenden zal den knecht van Thyerrens balgu was van Burcht³ ende Zwyndrecht⁴ ouer leden der werrelt ende ic zeyde myn heerre den balgu als dat myn heerre daer naer grootelicks wachtende was ende groedt ghebreck haedde ende als dat ghy zonder knecht waerdt ende myn heerre de balgu die zeyde my als dat hy verwacht anworde vanden knecht bynnen den zelfsten daghe als ic hem sprack ende zoede ter stondt beschedt schryuen, ende angande van hedt steen kalck ende strooedt hy my daer af gheen beschedt en gaf duer dien dat hy den prys daer af niet en wyste of ten warre dat zyn huswrauue thus gheuest aedde, maer zal van als beschedt schryuen als me wrauue thus commen es van Mossche⁵; ende angande van hedt steen ende kalck scheppe te donne, dat en zal noch niet mueghen zyn, of ten es dat hedt tzas van Wyllebrouck⁶ ghemaeckt zyn zal; dat zal noch wel dry weeken an loppen heer de schepen zullen mueghen vaerren. Alst myn heerre belyeft, ic zal gherren gaen naer Brussele om te helpen den hoost inne te donne ofte verwachten de comste van myn heerre teghen dat v.l. tot Brussele es dat ic my daer teghen zal vynden ende zal daer af beschedt verwachten wanner dat myn heerre belyeuen zal dat ic tot Brussele commen zal. Ic bydde den Heerre dat huuer hedelheydt verlenne een goet lanck salich leuen. Gheschreuen met aesten vp tzas den viij van oste 1587.

By my Lyeuen Clyncke v.l. goet onderdanych dynarr altost beredt.

(Op de rug:) A Monsieur

Monsyeur de Moryesart, cheualier, secretaire des consaus destat et priue du Roy et greffier de son orde. A camp.

1 Bazel, I 217.

2 Waas.

3 Burcht, K 247.

4 Zwijndrecht, I 180.

5 Moerzeke, I 260.

6 Willebroek, K 320.

2 Geertruidenberg (K 129), z.d. (1592, Februari)

Bestek van uit te voeren timmerwerk

A. Orig.: Brussel, Algemeen Rijksarchief, Staats- en Audiëntiepapieren, n^r 1762/1.

Jannarts den timmerman heijt om te vermaken de palisade

Acht paelen van tuelf vouten lanck acht dauijnen viercant

[p. 131]

Ende oock tien reghels^a van tin vouten lanck ende vier dauijnen viercant van gout aijcken haut.

Ende oock 200 palisaden eisen hout

De platse is vandat onvergevallen is de linde bedracht hondert tuintich vouten

Ende de nagels salme met discretie ghebrauijcken wanter veel au nagels te passe comen sal

(andere hand:) bij mij Jan Aertssen tijmmerman tot Getruden berge

M. Gysseling

a hs.: rghels.