Taal en Letteren. Jaargang 13

[p. 231]

Boekaankondiging.

Dagen, door Stijn Streuvels. Amsterdam, L.J. Veen.

Streuvels schijnt in zijn volle werkkracht te zijn. Er gaat schier geen maand voorbij, of de tijdschriften brengen ons een of ander van hem. De heer Veen komt ons alweer met een nieuwen bundel verrassen, en het Nederlandse publiek blijkt smaak te vinden aan den stoeren West-Vlaam, nu van zijn eersteling Lenteleven onlangs de 4^e druk is van de pers gekomen.

Dit nieuwe werk mag gesteld worden naast het beste dat Streuvels tot heden leverde. Over wat een als 't ware zich steeds vernieuwenden woordenschat beschikt hij niet, telkens hij de zon en het licht wil beschrijven, en met wat een nooit verzwakkende scherpte van visie ontleedt hij niet! Het leeft alles onder zijn pen, het land, de mensen, de gehele natuur. Een interviewer wees dezer dagen op Streuvels' liefde tot zijn Vlaanderen, welke inderdaad spreekt uit elke dezer blatzijden. Niets ontsnapt aan deze zwijgzame dromer, en de Vlaamse boer leest hij tot in het diepste der ziel. Hij begrijpt ze als niet een in hun stoere koppigheid, in hun ruwe onbeschaafdheid. Werkelik geflatteerd zijn ze niet bij Streuvels. De gehele weg afgelegd door de litteraire kunst onzer dagen gaat van het ideale mooi-doen der Kempenaars

[p. 232]

bij Conscience tot de bonkige hoekigheid der Scheldeboeren bij Streuvels.

Wat 'n greep, b.v. die groep drinkebroers in ‘Vrede’, die zich daar bij het veerhuis aan de Schelde toevallig ontmoeten, en er onder een macht van bier hun vete tot zwijgen brengen. De lezer oogt ze na, terwijl zij, gearmd en zingend, in de verte wegwaggelen. En dan in ‘Naar Buiten’, Treite den dagdief, het type van den landloper. Voor zulke zwervers heeft Streuvels iets over. Een dergelik paar schilderde hij reeds in ‘Lenteleven’. Hij is trouwens vaker aangetrokken door het donkere en tragiese, en weet dan soms, met een soberheid die aan het oude volkslied herinnert, het pakkende te raden te geven, zoals b.v. in ‘de Kalfkoe’, de eerste novelle in deze bundel. Die neiging tot het meer ernstige verklaart ook het einde van de laatste schets, het ietwat Auerbach-achtige ‘Verovering’, waarin hij, na de beschrijving van het uit-vrijen-gaan van twee jonge boeren, onverwachts in een van deze met titanisch geweld de erfelike familiehaat laat opdoemen, welke de tragiese ontknoping bijbrengt.

Toch, trots die voorliefde voor het sombere, heeft Streuvels tevens oog voor het eenvoudig-roerende, het pathetiese. Vriendelik toesprekend is ‘Sint Jan’, een beschrijving van een familiefeest in een arm boeregezin, en diep gevoel spreekt er uit de woordjes van liefde welke de jonge moeder, ontwakend uit een bange droom, richt tot haar beide zuigelingen.

Behalve het plastiese van zijn taal, treft misschien juist die afwisseling van nacht en zonneschijn bij Streuvels het meest.

A.G.

[p. 233]

Lingua, door Dr. J.M. Hoogvliet. Leer- en Handboek van algemeene en Nederlandsche Taalkennis. Amsterdam, S.L. van Looy. 1903.

Uitvoeriger en, naar ik meen, ook duideliker dan in een zijner vorige geschriften heeft de heer Hoogvliet in dit boek zijn opvatting van het wezen der taal uiteengezet. Wij hebben hier een werk voor ons dat, hoe ook bevoegden over de blijvende uitkomsten er van zullen oordelen, eerbied eist voor de denkkracht en de oorspronkelikheid die er uit spreken. Twintig jaar heeft de schrijver zich beziggehouden met het bestuderen der toepassing, in teorie en praktijk, en ook met het tot kritiek uitlokkend verkondigen, der denkbeelden die in hoofdzaak reeds vaste vorm in zijn geest hadden gekregen toen hij nog student te Leiden was. Me dunkt dat dit aanspraak geeft op ernstige beoordeling en tevens de kritikus tot voorzichtigheid moet aansporen. Ik voor mij gevoel mij niet geroepen, en ook niet in staat, om over het eerste gedeelte van het boek, getit. de denkende mensch een oordeel uit te spreken; ik laat het over aan psychologen. Mijn bedoeling is alleen met deze korte mededeling ook de lezers van Taal en Letteren op te wekken om het boek te lezen. Als bewijs dat ik zelf dat gedaan heb, en ik durf zeggen met alle aandacht, noem ik een paar punten waarop ik van de schrijver verschil; natuurlik zijn ze niet ontleend aan het eerste gedeelte van zijn boek.

De heer Hoogvliet schijnt mij dan in de eerste plaats aan de woordstukjes (de toevoegselen waardoor de het begrip dragende stam een bijbegrip aanneemt), en ook aan de geïsoleerde woorden, een te grote zelfstandige betekenis toe te kennen, terwijl hij verzuimt de aandacht te vestigen op de eigenschap van onze geest om door vergelijking verschil van voorstelling te begrijpen. Ik bedoel het volgende. Wanneer wij in vrowe(n) een meervoud horen, dan is dat niet toe te

[p. 234]

schrijven aan 't woordstukje e(n) op zich zelf (want in jonge(n), puer, met precies gelijkluidende uitgang horen we een enkelvoud), maar aan de omstandigheid dat we tegelijk aan vrouw denken, en eerst die vergelijking maakt ons de voorstelling van een veelheid duidelik. Een zelfde opmerking geldt bij gevallen als ik bracht (waarbij we met breng- vergelijken) tegenover ik wacht of ik slacht, en zij toont m.i. het ongerechtvaardigde der ontleding van een saamgestelde vorm (als de schrijver in der tijd in Proagoon heeft gegeven van 't Grieks en hier, op blz. 132 vlg., voor andere talen herhaald) in woordstukjes die ieder ook in die samenstelling hun volle kracht behouden. Ik geloof dat de vergelijking van de vorm in haar geheel, en dan natuurlik beschouwd als onderdeel van de zin, met andere vormen van de hetzelfde begrip dragende stam, de gewenste voorstelling in onze geest oproept.

Verder meen ik dat Dr. Hoogvliet de waarde van zijn werk voor praktiese taalstudie overschat. 't Moge waar zijn dat de spraakkunst van een willekeurige taal voor hem die Lingua bestudeerd heeft in 20 à 30 blz. geschreven kan worden (blz. II) - Dr. Stumme heeft verleden jaar de grammatika van Arabies, Perzies en Turks te zamen op 58 blz. uiteengezet, - daarmee is de grootste moeilikheid van 't aanleren van een vreemde taal niet weggenomen. Die schuilt immers in 't verschil van vokabularium. Als een fee mij de keus gaf tussen plotselinge kennis van alle Finse woorden, of kennis en begrip van de Finse spraakkunst, dan zou ik, als 't mij om 't spoedig lezen van een Fins boek te doen was, zonder aarzelen het eerste kiezen: van die spraakkunst zou ik 't noodzakelikste me wel in een paar weken eigenmaken. Of, als men van een casus non dabilis wil afzien, zou niet, bij gelijke aanleg, een Turk, wiens taal vol is van Perziese woorden, eerder in Perzië zich te midden der inheemse bevolking kunnen redden dan een Duitser, al is diens taal spraakkunstig zoveel minder verwijderd van het

[p. 235]

Indo-Europese Perzies? - En wat grondiger studie van een taal betreft, zodat men leert zich vrij gemakkelik in die taal uittedrukken, daarvoor is dunkt me niet een beste metode te vinden; 't geheugen der verschillende mensen en hun gemak van begrijpen werkt niet op geheel dezelfde wijze, en daarom moet ieder proefondervindelik leren wat voor hem de aangewezen weg is om spoedig een vreemde taal meester te worden.

Natuurlik doet dit laatste bezwaar niets af aan de wetenschappelike waarde van Dr. Hoogvliets werk, waarop ik de aandacht wilde vestigen van hen die er prijs op stellen over taal na te denken.

Leiden, 7 Mei 1903.

D.C. Hesseling.