Taal en Letteren. Jaargang 13

[p. 85]

Vrije en ordeNoefeningen.

Wie niet tot de ingewijden behoort, denkt bij vrije en ordeoefeningen aan twee soorten van bewegingen, die zich dáárdoor van elkaar onderscheiden, dat de eerste plaats hebben naar vrije keuze, de laatste op bevel en meer ordelik... of wel: in bepaalde volgorde... of misschien: om orde te leren.

De eerste mening is fout en de laatste - ook.

De oudere term Vooroefeningen is vervangen door het op ongelukkige wijze uit het Duits vertaalde vrije en ordeoefeningen (freie und Ordnungsübungen). Wanneer dat presies gebeurde weet ik niet, maar zeker al vóór de heer N.J. Cuperus zijn Proeve eener Turnvaktaal (Antw. 1883) in 't licht zond.

Wat onder vrije en ordeoefeningen verstaan wordt, leert ons 't genoemde boek van Cuperus:

‘Vrijoefeningen. - Oefeningen der verschillige lichaamsdeelen in den vrijen toestand - uitgevoerd op den vloer, hetzij liggende, zittende, knielende, doch meestal staande (voetstand) - op de plaats of van de plaats....

Buigen, strekken, draaien, kreitsen, zwaaien, spreiden, sluiten, aan- en afvoeren, kruisen, uitvallen, uitstappen, duwen, trekken, gaan, loopen, huppelen, huppen, springen, glijden; lig-, zit-, standwisseling, enz.’

‘Ordeoefeningen. - Oefeningen der rijen, gelederen, groepen, afdeelingen, scharen enz. van turners - gaande of loopende in voetstand - op de plaats of van de plaats.

Richten, schikken, draaien, zwenken, openen, sluiten, door-

[p. 86]

trekken; voor-, neven-, achterrijen; rij, gelid-, groep-, enz. vormen.’ (T.a. p. 108).

Het kenmerk van de vrije oefeningen is dus dat ze plaats hebben vrij op de grond, zonder werktuigen (stokken en halters uitgezonderd). Vrije oefeningen kan men in z'n eentje maken.

Ordeoefeningen behóren eigenlik tot de vrije oefeningen. Maar ze zijn eerst mogelik waar meer personen bijeen zijn. 't Zijn oefeningen in het richten, zich rangschikken, lopen op verschillende banen enz. enz.

In 't najaar van 1886 werd in Antwerpen een Beperkt Congres voor de Nederl. Turnvaktaal gehouden onder voorzitterschap van Dr. A.T. van Aken, inspekteur van het Midd. Onderwijs. Daarop werden de verdietsingen van de heer Cuperus, hier en daar aangevuld en gewijzigd, aangenomen. Vrijoefeningen werd bij die gelegenheid veranderd in vrije oefeningen (blz. 222 van het Verslag). Over ordeoefeningen schijnt niet te zijn gesproken. Sedert werd de uitdrukking vrije en ordeoefeningen tot zekere hoogte officiëel.

Dat ordeoefeningen een zeer onjuiste vertaling is van Ordnungsübungen, heeft men niet ingezien. Toch ligt het voor de hand dat Ordnungsübungen geen oefeningen zijn die zich van vrije en werktuigoefeningen onderscheiden doordat ze met ‘orde’ moeten geschieden, maar dat het oefeningen zijn in het ordenen. Het zijn ordeN-oefeningen.

Is het nog tijd de fout te verbeteren? Wanneer we te doen hadden met een reeds algemeen gebruikelik woord zou ik zeggen neen. Maar waar het een jonge vakterm geldt, en de door mij gewenste verbetering meer het oog zal treffen dan 't oor, heb ik wel hoop.

Als de deskundigen - turners, gymnasten of hoe ze zich willen noemen - maar helpen.

R.A. Kollewijn.