Taal en Letteren. Jaargang 10

[p. 275]

Kleine mee-delingen over boekwerken.

Dr. J.M. Hoogvliet's Opvatting van Taalstudie en methode van Taalonderwijs, door Dr. J.A. Dèr Mouw. - Amsterdam, S.L. van Looy. 1900.

Wij vestigen op dit geschrift zeer de aandacht.

Een volgende maal geven we enkele citaten ter karakteriezering.

Red.

Het boek van Nagadrah den Balling, door Dr. A. Kempe. Leiden, A.H. Adriani. 1900.

Wat dit boek zal wezen in z'n geheel, daarover kunnen we nog niet oordelen.

‘Bescheidenlijk meenende,’ zo zegt de uitgever, ‘in dit werk van een denker-kunstenaar een boek ter markt te zullen brengen 't welk de moeite van het lezen weer eens waard is, dat als een tweede Hilda van Suylenburg hervormend zal doen optreden, verzoekt hij beleefd het publiek op de a.s. verschijning hiervan alvast te willen voorbereiden.’

Zeker is 't geen boek van zomaar-iemand: lees maar de Voorrede; er trilt leven, hartstocht in. Maar ook iets dat niet echt is, iets ‘zo-uit-men-dat-nu-altijd,’ omdat ‘hij gelezen heeft hoe kunstenaars dat beschrijven en hij 't nu ook wil doen, ofschoon hij het niet ook waarlik heeft gezien.’¹⁾

Maar lees het boek-zelve. En - maar we oordelen nog niet.

U.

F.

1) Zie hiervoor, blz. 276.

Catherine, door M. Antink, Haarlem, 1899.

‘De auteur is geheel doortrokken van den naturalistischen geest en werkt daarin zuiver.

Met het komieke element - Catherines grootmoeder, die haar van ouderdom versuften echtgenoot aanport om zijn verhaal van het stichten van hun kapelletje op te zeggen - heeft de auteur zijn algemeene manier zelfs overtroffen misschien, waar hij geeft een, als naturalistische werkelijkheid geziene, karikaturale, dat is niet met de naturalistische werkelijkheid overeenkomende, voorstelling.

[p. 276]

Dit stukje, beslaande de bladzijden 47-57, in het V^e hoofdstuk, en de 7 bladzijden, die het idyllische III^e hoofdstuk uitmaken, zijn de beste deelen van het werk.

Er is hier, binnen de gegeven levensbeschouwing, een klaarheid van zien, een kracht van uitdrukking, een overwogenheid van elk woord en een vangen van het soms moeilijk te betrappen juiste woord, die den verhaalgang niet breken maar juist in stand houden. Want de verhaalgang ís juist iets als keten van allemaal opzettelijk gekozen woorden. Deze eigenschappen kenmerken den kunstenaar.

Over de brem, het varengewas, de boschbessen, schijft de auteur niet zoo als hij doet, om dat hij gelezen heeft hoe kunstenaars die beschrijven en hij 't nu ook wil doen ofschoon hij niet ze zèlf ook wáárlijk heeft gezien; maar hij heeft ze zèlf wáárlijk gezien, met zijn eigen verbeelding. Daaruit blijkt dat hij een kunstenaar is.’

L. van Deyssel,

Tweem. Tijdschr., Mei 1900.

Liederboek van Groot-Nederland, verz. d. F.R. Coers Frzn. - Amsterdam, C.A.J. van Dishoeck. Per afl. f 0.50.

Hierin zal door de heer F.R. Coers Frzn. worden verzameld ene, zoveel mogelik, volledige verzameling van oude en nieuwere Liederen in de Nederlandse taal, uit Noord- en Zuid-Nederland, Transvaal, Oranje-Vrijstaat, Amerika, Vlaanderen enz. , met uitmuntende pianozettingen. De inhoud zal zijn:

Volksliederen. Vaderlandsche Liederen. Geestelijke Liederen. Hekelliedjes. Verhalende Liederen. Geschiedzangen. Minneliederen. Drinkliedjes. Studentenliederen. Kluchtliedjes. Verhalende, schalksche Liederen enz.

Het verschijnt in: 30 afleveringen à 50 cent. -

Dit moet nagestreefd:

Ze moeten gezongen worden onze liederen. Ze moeten leven, ze moeten weer groeien en bloeien vrij in zonnelicht. Ze moeten klinken in het huisgezin in plaats van die bloedlooze dingen. Ze moeten gaan van moeders tot kinderen. Ons Volk moet ze hooren en meezingen.

Algemeen luidt het oordeel zoals Dr. J.B. Schepers 't uitsprak:

‘Dit is werk van geestdrift en van kracht.’ ‘Wie 't in zijn vermogen heeft en zich Nederlander voelt, laat hij den heer Coers en den uitgever steunen in hun uitgave van het Liederboek van Groot-Nederland.’

La Hollande. (Avec 222 gravures et 9 cartes. ) - Paris, Librairie Larousse. fr. 5. -, geb. fr. 7.50.

Dit boek bevat:

Le Pays, par Louis van Keymeulen. - La Race, par Zaborowski. - Moeurs et coutumes, par

[p. 277]

Jan Suys. - Institutions politiques et administratives, par C.-H.-B. Boot. - l'Armée et la Marine, d'après le lieut^t-colonel Le Marchand. (Armée d'Europe. - Troupes coloniales. - Marine. ) - La Religion, par Louis Bresson. (l'Évolution religieuse. - Statistique religieuse.) - l'Instruction Publique, par Gustave Lejeal. - La Presse. - La Vie Économique, par François Bernard. - Le desséchement du Zuyderzée, par Louis van Keymeulen. - La Littérature: I. Des origines à 1815, par Louis Bresson. II. De 1815 à nos jours, par Jan ten Brink. - l' Art, par E. Durand-Gréville. (l'Art avant 1500. - l'Art au xvi^e siècle. - Transition du xvi^e au xvii^e siècle. - Le Siècle d'or. - La Dècadence et le xviii^e siècle. - xix^e siècle). - La Musique, par A. Flaeg. - La Science, par Louis Bresson. - Relations intellectuelles de la Hollande et de la France, par Louis Bresson. - La Hollande avant le xviii^e siècle, par Antonin Lefèvre-Pontalis. - Les Pays-Bas depuis le traité d'Utrecht, par Louis Legrand. (La fin du stathoudérat. - La période française. - Le royaume des Pays-Bas). - La Politique contemporaine, par Louis Bresson. - Les Colonies, par Adrien Mellion. (Les Indes orientales: Sumatra; Bangka et Billiton; Riouw-Lingga; Java; Bali; Lombok; Soembawa; Soemba; Florès; Timor; Nouvelle-Guinée; Archipel des Moluques; Archipel de Célèbes; Bornéo. - Les Indes occidentales: Antilles néerlandaises; Guyane hollandaise. ) - Le Caricature, par John Grand-Carteret. - Appendice. - Bibliographie. - Index.

Aantrekkelik zijn vooral de stukken van Van Keymeulen, Durand Gréville, Jan Suys, Bresson.

Over twee artiekelen geven we enkele opmerkingen.

Allereerst over dat van Dr. Jan ten Brink.

Wat is de reden dat hij sommige auteurs bespreekt, en anderen niet noemt. Heeft hij alleen de grote auteurs uitgezocht? Wat was daarbij zijn maatstaf?

't Lijkt mij toe dat t. Br. dacht: ik ga berichten alleen over schrijvers die populair waren of zijn in een bepaalde tijdvak.

Dat is ook een systeem.

Maar dan mochten niet zo maar genoemd Justus van Maurik, en Th. Hoven zelfs verzwegen. Beiden horen tot de meest gelezen auteurs. Ook had Cremer minstens even veel verdiend als de Oude heer Smits. Mina Krusema kon daarnaast gerust alleen genoemd, zonder meer; evengoed als Vosmaer.

Naar dit sisteem worden terecht uitvoerig behandeld: Tollens, Van Lennep, Bosboom-Toussaint, Beets. Ook Potgieter krijgt als veelgelezen, z'n vermelding, met Da Costa; maar zou Bilderdijk in dit geval niet te veel eer gebeuren? -

Van de Nieuwe Gids-schrijvers wordt 't volgende bericht:

‘Quelques-uns de ces jeunes, qui commencent déja à se faire vieux, ont du talent, et certaines poésies de M.J. Van Eeden, de M.A. Verwey, de M. Kloos, meriteraient les plus grands éloges si les auteurs

[p. 278]

ne se complaisaient pas trop dans leur goût pour un mysticisme qu'il est permis de trouver obscur.’

Enigsins vreemd steekt daarbij de ekstra-uitvoerigheid af waarmee Couperus - een leerling trouwens van ten Brink - wordt behandeld. Zeker hoort deze tot de meest gelezen schrijvers. Of echter zijn Majesteit ‘provoqua un cri universel d'admiration’, is de vraag; Eline Vere is zeker meer gezocht.

Geheel anders is opgezet het artiekel van Louis Bresson over de oudere litteratuur, tot 1815. Maerlant wordt genoemd, maar geen Reynaert, noch de Liederen, noch het mooie Proza. Dit laatste wordt zelfs afgedaan met ‘Il n'y a rien de bon à dire, de la prose hollandaise du xv^e siècle et de la première moitié du xvi^e.’

Marnix heet de dichter van het Wilhelmus;¹⁾ dit gedicht ‘valut à M. le Surnom de Tyrtée’.

Over Cats wordt vrij goed geschreven, al verwijt men hem nog altijd wat hij niet deed.²⁾

Terloops is er sprake van Wolff en Deken, en van Langendijk. Gezwegen wordt van Van Effen en zijn Spectator! -

Karakteristiek is dit: ‘Après Vondel, le théâtre vécut surtout de traductions, et de traductions françaises. A l'Académie dramatique fondée à Amsterdam en 1617 par Samuel Coster, on représenta Le Cid, Andromaque, Iphigénie, Cinna, Mithridate, Britannicus, Nicomède, Électre. Quand on revient aux pièces du cru, de Bredero ou d'Asselyn, ce sont des oeuvres telles qu'on se demande comment la scène a pu les supporter; le spectateur, même après les couchers de mariées qu'on ne nous ménage pas aujourd'hui, nous semble soumis à une rude épreuve, et il faut cependant que les notions de moralité soient tout autres, puisque Bredero n'hésite pas à dédier sa Lucelle à une jeune fille de dix-huit ans, sa Lucelle qui ferait rougir un sapeur. Aussi en 1608 le magistrat se décide-t-il 8 interdire les représentations, et en 1650, pour arrêter le scandale, le théâtre est fermé, et reste fermé pendant sept ans.’

Hoe dit te noemen?

Dat heb ik tegen dit werk, 't is zo oppervlakkig.

Waarom ook niet de schrijvers anders ingedeeld: de typiese uitvoeriger behandeld, en de kleinere meedoeners genoemd?

Nu kunnen voor de Fransman nog verzachtende omstandigheden gepleit, maar voor de Nederlander?

Zo worden de Buitenlanders niet op de hoogte gebracht. En deze hebben toch al zulke wonderlike iedeeën over ons land en volk, taal en letteren. Moeten eigenlanders dat nog bevorderen?

B.H.

1) J. Postmus in Taal en Letteren. VII, 285, wijst het tegendeel aan.

2) Van Heeckeren in T & L V, 84-87.

[p. 279]

Nieuwe boeken.

De Nieuwe Bibliotheek voor de jeugd, onder redactie van J. Stamperius. Heusden, L.J. Veerman. 8^o. Per serie (6 dltjes), gecart. f 3.60; geb. f 5.70. Ve serie, no. 2: L.A.B. Ulehake, Van drie Jannen. Een vertelling uit den tijd van den belgischen opstand. 2e druk. (94 blz. , m. 3 gekl. pltn. ). Gecart. f 0.75; geb. f 1.10.

Warendorf's Novellen-bibliotheek. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf. 8^o. Per nr. f 0.10. Per dl. (6 nrs. ) f 0.60; geb. f 0.90. No. 123. Truida Kok, Toni. (48 blz. ).

Literair Universum. Verzameling der beste romans en novellen van hedendaagsche schrijvers. Haarlem, Gebrs. Nobels. Kl. 8^o. Per jrg. (24 nrs. ) f 4.80. Afz. nrs. f 0.25. No. 17. Rudyard Kipling, Verhalen uit Voor-Indië.

Amerikaansche detective-romans. Utrecht, A.W. Bruna en Zoon. 8^o. Per nr. f 0.30. No. 9. Arthur Griffiths, In den exprestrein Rome-Parijs. (166 blz. ).

Slothouwer's Reisbibliotheek. IIe serie. Amersfoort, G.J. Slothouwer. Kl. 8^o. Per. nr. f 0.10. No. 5. H. von Zobeltitz, Haar portret. Uit het duitsch. (63 blz. ).

Kwartjes-Bibliotheek. Amsterdam, Cohen Zonen. 8^o. Per dl. f 0.25; geb. f 0.50: A.K. Green, Een geheimzinnige misdaad. Naar het engelsch (164 blz. ).

Tooneelstukjes voor dames. 1e serie. Culemborg, Blom & Olivierse. 8^o. Per serie (6 nrs. ) f 2.50. Afz. nrs. f 0.75. No. 6. Eva Westenberg, In 's levens lente. Dramatisch schetsje [4 d.]. - J. Eijsten, Piet. Blijspel in één bedrijf. [5 d.]. (64 blz. ).

Lodewijk Mulder, De kiesvereeniging van Stellendijk. Blijspel in 4 bedrijven [5 h., 2 d.]. 4e druk. 's-Gravenhage, J.W.N. Koch. (118 blz. ). f 0.90.

Dr. Jan ten Brink, Monsieur de l'Espinay. Eerste episode uit het leven van Elisabeth Stuart, Koningin van Bohemen. 1645-1646. Schiedam, H.A.M. Roelants. Gr. 8^o. (VII, 319 blz.) f 2.90; geb. f 3.40.

Hélène Lapidoth-Swarth, Najaarsstemmen. Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon. Kl. 8^o. (III, 108 en 4 blz. ), f 1.50; geb. f 1.90.

J. Reitsma, Geuzentijd. Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon. 8^o. 2 dln. (III, 292; III, 288 blz. ), f 5.50; geb. f 6.50.

Dorothee A. van Walree, Sterken en zwakken. Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon. 8^o. (III, 228 blz. ), f 2.25; geb f 2.75.

F.F. Haspels, Vreugden van Holland. Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon. 8^o. (III, 284 blz. ), f 2. 90; geb. f 3.50.

[p. 280]

Mil van Hoorn, Eigen rechter. Roman. 2e druk. Amersfoort, Valkhoff & Co. 8^o. (III, 301 blz. ), f 1.50; geb. f 1.90.

Ernst von Wildenbruch, De witte Dorothea. Naar de 9e duitsche uitgave. Utrecht, H. Honig. 8^o. (III, 299 blz. ), f 2.90; geb. f 3.40.

Mina Kruseman, Parias. Dordrecht, J.P. Revers. 2 dln. Gr. 8^o. (291 en 273 blz. ), f 5.90; geb. f 6.50.

Inhoud van Tijdschriften:

De Nieuwe Gids, jrg. 5, Juni 1900, o.a.: W. Steenhoff, Een levensgril. - P.H. van Moerkerken Jr., Dies Irae. - Jeanne Reyneke van Stuwe, Kerk-gezicht. - Willem Kloos, April-Storm. - Willem Kloos, Levens-onweêr. - Willem Kloos, Liefde. - H.J. Boeken, Apollo. - G.C. van 't Hoog, Stemming. - Joh. W. Broedelet, Dramatisch Overzicht.

Tweemaand. Tijdschr., 6e jrg., 3e afl., Mei 1900, o.a.: Albert Verwey, Tijdzangen. - M.A. Rabbie, Rozefee II. - Albert Verwey, De Hodja Nasr-Eddin. - Doctor Juris, Tobias Bolderman. - Emile Erens, Gedicht in proza.

De Gids, Juni 1900, o.a.: Louis Couperus, Langs lijnen van geleidelijkheid. II. - Prof. G. Kalff, Constantyn Huygens. II. - Hélène Lapidoth Swarth, Sonnetten.

Elzevier's Geïll. Maandschr., afl. 5 en 6, Mei/Juni 1900, o.a.: J. Tersteeg, Doode Lente. - M.R., Ontnuchterd. - Hélène Lapidoth-Swarth, Ièle. - Ida Bakker, Zondag. - Fiore Della Neve, Malaghies, dramatische schets in drie tafreelen.

Boon's Geïll. Magazijn, No. 12, Juni 1900, o.a.: Alfred Slade, Een daad van opoffering. - N.H. Wolf, Rosier Faassen, 1833-1850-1900. - Voordrachten enz.: J.A. Holtrop, Een gebroken vaas, naar Sully Prudd'homme. J.A. Holtrop, de nieuwe spoorweg.

De Tijdspiegel, No. 6, Juni 1900, o.a.: Anna C. Croiset van der Kop, Horace Mann. Een staatsman-paedagoog.

Nederland, jrg. 1900, No. 5, o.a.: Cyriel Buysse, 'n Leeuw van Vlaanderen. - C.v.H., Een vader.

De Navorscher, 50e jrg., afl. 4, o.a.: Mr. C. Bake, Van Lennep en de Genestet. [De Koninklijke Akademie van Wetenschappen is in het bezit van eene verzameling werken, in druk en in handschrift, van Mr. Jacob van Lennep, door wijlen den heer P. Knoll bijeengebracht en aan die instelling vermaakt. Bij het snuffelen in dat schrijfboek werd mijn aandacht getrokken door een vers, getiteld: Aan den Heer P.A. de Genestet na ontfangst van zijn gedicht: Morgen is mijn dichter jarig.] - Aan was maar geen aanwinst. Taalkundige aanteekeningen van wijlen Dr. A. de Jager (vervolg). - Tjeunken. - Leiden is in last. - Een merkwaardig jongens-spel.

Noord en Zuid, 1900, No. 3, o.a.: Dr. F.A. Stoett, Hij hangt den gebraden haan uit. - Verscheidenheden (o.a.: Nijdas. - Een motto van den Schoolmeester). - Dr. J.A. Worp, Drama's naar Rotrou. - Dr. F.A. Stoett, Gesalijd. - Dr. F.A. Stoett, Fasol.