Taal en Letteren. Jaargang 9

Psychologie.

Het geestesleven van den mensch is vol wonderen, maar men heeft tot heden weinig aandacht eraan gewijd, omdat alles werd ondergeschikt gemaakt aan de begeerte naar een stelsel. En al wat met dat stelsel niet strookte, werd beschouwd als abnormaal, een schrede in de richting van den waanzin, een aparte studie, voor leeken geheel ongeschikt.

[p. 396]

Bij wat meerdere ervaring ontdekt men spoedig, dat er in de menschenwereld zoo heel veel normaals niet is, m.a.w. dat de afwijkingen van het dusgenaamde stelsel legio zijn.

Belangrijk is vooral de studie van Ribot over Les maladies de La volonté. Met een zeldzame duidelijkheid toont hij aan, hoe weinig de wil eigenlijk bestaat, hoe datgene, wat men doorgaans zoo noemt, eigenlijk geen wil is, maar slechts een toestand van ons bewustzijn, die op zichzelf geen beteekenis heeft. De werkelijke wil, d.w.z. de keuze van handelen, is een ‘mécanisme psychologique très complexe’. Meestal ontbreekt de aandrang om te handelen of de aandrang is zoo snel en zoo hevig, dat er van keuze tot handelen, derhalve van willen, geen sprake is. Aan het slot van de studie komt Ribot dan ook tot de slotsom, dat de wil is ‘un accident heureux’.

Het psychologisch onderzoek van Ribot zou voor het practisch leven niet veel nut hebben, indien hij hierbij was blijven staan. Het zou in dat geval wellicht alleen het aantal pessimisten, dat in onzen verslapten tijd met weeke hoofden toch al groot genoeg is, vermeerderen. Maar hij is verder gegaan; zijn leerlingen hebben op de grondslagen, door hem gelegd, onder zijn leiding voortgebouwd en in verschillende werken levensregelen ontworpen, waarbij de psychologische ontleding op den achtergrond treedt en de levensleiding hoofdzaak wordt. Op Les maladies de la volonté is gevolgd L'éducation de la volonté; na La psychologie des sentiments kwam L'éducation des sentiments.

Schrijver van L'education de la volonté is Jules Payot, hoogleeraar te Barle-Duc. Hij droeg zijn werk op aan Ribot: ‘Hommaga d'affection et de respect.’

Het werk is de vrucht van vier jaren ‘ernstige studie en nadenken.’ Het heeft zooveel opgang gemaakt, dat binnen betrekkelijk korten tijd een zevende druk ervan verscheen.

Nog merkwaardiger en van nog practischer aard is het werk, dat het vorige jaar verscheen. van Dr. P.E. Lévy, ‘ancien interne des Hopitaux de Paris.’ getileld: L'éducation rationnelle de la volonté, son emploi thérapeutique. De bekende Hoogleeraar Dr. Bernheim te Nancy schreef een voorrede voor dit boek, dat ook merkwaardig is om de benijdenswaardige helderheid en duidelijkheid.

Beide schrijvers vullen elkander aan. Lévy verwijst hier en daar naar Payot en ook naar Ribot's Psychologie de l'attention.

Van der Kulk.

De Tijdspiegel, No. 7, '99.