Taal en Letteren. Jaargang 8

[p. 301]

Kleine mee-delingen over boekwerken.

Die Bedeutung der deutschen Philologie für das Leben der Gegenwart. Festrede gehalten in der öffentlichen Sitzung der k.b. Akademie der Wissenschaften zu München am 15. November 1897 von Hermann Paul. München 1897. Verlag der k.b. Akademie. -

Een zeer lezenswaardige redevoering, al zou men 't ook niet in alle biezonderheden met Paul eens zijn.

Wat er in staat, geldt prinsiepiëel voor elke moderne philologie.

Wetenschap, die geen voeling heeft met het moderne leven, die niet ten nutte is voor de school des levens, is tot onvruchtbaarheid gedoemd. Dierekt of indierekt moet wetenschap op het leven, in de eerste plaats op het nasjonale leven, inwerken.

Dit nu doet de moderne philologie en kan 't noch veel meer doen. Maar dan moet zowel taalstudie als de studie van de letterkunde steeds op het tegenwoordige het oog gericht honden, aan het tegenwoordige aanknopen.¹⁾

En op het gehele philologiese gebied is volstrekt onmisbaar de psychologie.

1) Ik verwijs hierbij naar een opstel op blz. 54/67 van de ‘Neue Jahrbücher’ (für das klassische Altertum, Geschichte und deutsche Litteratur und für Pädagogik, hrg. v. Johannes Ilberg und Richard Richter; - de voortzetting van Fleckeisens ‘Neue Jahrbücher für Philologie und Pädagogik’ -) Ii, 1. Heft (1898), waarin Hermann Wunderlich over ‘Die deutsche Philologie und das deutsche Volkstum’ handelt, en dat, al is stof en behandeling ook heel verschillend van de redevoering van Paul, toch in de uitkomsten hiermee veel overeenkomst heeft, en in strekking er groteliks mee parallel loopt.
Een paar citaten uit Wunderlichs opstel mogen hier een plaatsje vinden:
‘Die Berührungspunkte [zwischen J. Grimm und F.L. Jahn] liegen vor allem in der Abwehr gegen die Engherzigkeit einer absterbenden Sprachtyrannei, wie sie durch Adelung ausgeübt worden, sie liegen aber auch noch tiefer, in der gemeinsamen Auffassung, dass die Sprache nicht ein wissenschaftliches Präparat, sondern eine Lebensäusserung sei, die nur mit dem Leben selbst im Zusammenhang erfasst werden könne.’ - ‘Es ist nicht so einfach, wie man früher wohl angenommen hat, auf der Grundlage der althochdeutschen und mittelhochdeutschen Sprachkentnisse, sich auch gleich die neuhochdeutsche Sprachstufe zu erschliessen.’ - ‘An eine Verbindung der mittelalterlichen Dichtung mit der mittelalterlichen Geschichte denken nur bevorzugte Vertreter des [germanistischen] Faches, und die intimere Kenntnis altdeutscher Poesie findet man an vielen Hochschulen bei dem mittelalterlichen Historiker oder bei dem Vertreter der deutschen Rechtsgeschichte.’ - ‘Es ist geradezu ein Jammer, in welcher Weise an vielen Hochschulen unsere altdeutsche Dichtung misshandelt wird, welchen Zwecken der Heliand, das Nibelungenlied oft dienen muss, wie wenig nationaler Gehalt solchem akademischen Vortrage entströmt.’ - Dikwels zijn de germanisten, de jongeren niet 't minst, niets dan linguisten en bibliographen!......
Arm Duitsland! - Voor Nederland heeft Wunderlich niet geschreven. Gelukkig niet. -

[p. 302]

Studie van vreemde, vooral van moderne talen, kan en zal, goed opgevat, de zielsinhoud verrijken en tegelijk het inzicht in 't wezen van taal, door voortdurende vergelijking met de eigen taal, verscherpen. Voor dit laatste doel is vergelijking van eigen dialekt met de gemeenlandstaal noch veel beter, omdat beide, zonder 't geheugen te plagen, ten allen tijde ten dienst staan en veel meer zielseigendom zijn als een vreemde taal gewoonlik, en zeker op school, is.

Histories-psychologiese philologie (taalen letterkunde) zal de juiste kijk geven op taal in 't algemeen en op de algemene landstaal in 't biezonder. Ook zal philologie, zo opgevat. 't volksaardige, dat, wat het eigen volk kenmerkt, beter doen begrijpen.

Daardoor zal men zich wel wachten, schoolmeesterachtige en aan den vreemde ontleende voorschriften voor de moedertaal, voor kunst en stijl te geven.

Daardoor ook zal men eerst werkelik humanisties op zijn eigen volk kunnen inwerken en daarbij niet alleen rekening houden met de bezittende klasse, maar veeleer op betere wijze als meestal noch gebeurt, aan de vorming en verheffing van het volk meewerken: de sosiale zijde van de inheemse philologie.

Genoeg. De lezing van Pauls redevoering is aan ieder philoloog, en vooral ook aan studenten in 't vak, ten zeerste aan te bevelen. Maar het moet een nauwgezette, zo nodig herhaalde lezing zijn; anders heeft men kans zich te verlezen. -

J.G.T.