|
| |
De vervoeging in het Urksch
door K. Koffeman.
[De Heer Koffeman heeft de vriendelijkheid gehad mij een schema van de vervoeging in het Urksch toe te zenden; ik heb de vrijheid genomen de alphabetisch gerangschikte woorden in te deelen in rubrieken van sterke, zwakke en onregelmatige werkwoorden, mij daarbij streng houdende aan de volgorde, die in onze Nederlandsche spraakkunsten is aangenomen. Op deze wijze valt het onderscheid tusschen de Urksche en Nederlandsche ww. beter in het oog, dan wanneer ze op andere wijze zijn geordend. De schrijver zal voorzeker tegen de geringe verandering,
| |
| |
die ik in zijne kopij gemaakt heb, geen bezwaar hebben en mij mijne vrijheid ten goede houden.
P.J.C.]
De sterke werkwoorden hebben de volgende kenmerkende tijden; de onbepaalde wijs is daarbij in het Nederlandsch, niet in het Urksch vermeld.
| |
Eerste klasse.
Binden: ik been, ik boen, ik aew eboenden; vinden: ik veen, ik voen, ik aew evoenden; bergen: ik burg, ik burgde, ik aew eburgen; kerven: ik kurf, ik kurfde, ik aew ekurven; delven: ik dolf, ik dolfde, ik aew edolft (geheel zwak); melken: ik melk, ik mulk, ik aew emulken; schenden: ik schin, ik schon (ook: schinde), ik aew eschonnen; smelten: ik smult, ik smulte, ik aew esmulten.
Ook is hiertoe gedeeltelijk overgegaan:
wenschen: ik wins, ik winste, ik aew ewonsen.
| |
Tweede klasse.
Bevelen: ik beveel, ik beveul, ik aew beveulen; breken: ik breek, ik brak, ik aew ebruuken; komen: ik koem, ik kwam, ik bin ekeumen; nemen: ik niem, ik nam, ik aew eneumen; spreken: ik spreek, ik spruuk, ik aew espruuken; stelen: ik steel, ik steul, ik aew esteulen; scheren: ik scheer, ik scheur, ik aew escheuren.
| |
Derde klasse.
Bidden: Ik bidde, ik biddede, ik aew ebiddet (geheel zwak); liggen: ik leg, ik lag, ik aew elegen; eten: ik eet, ik at, ik aew egeten; geven: ik gief, ik gaf, ik aew egeven; lezen: ik lees, ik leesde, ik aew elezen; meten: ik meet, ik meete, ik aew emeten; steken: ik steek, ik stak, ik aew estieken.
| |
Vierde klasse.
Bijten: ik beet, ik biet, ik aew ebieten; blijven: ik bleef, ik blief, ik aew eblieven; drijven: ik dreef, ik drief, ik aew edrieven; glijden: ik glij, ik glien, ik aew eglien; grijpen: ik greep,
| |
| |
ik griep, ik aew egriepen; hijschen: ik iesch, ik ieschte, ik aew iescht (geheel zwak); lijden: ik lij, ik lien, ik aew elien; rijden: ik rij, ik rien, ik aew erien; schrijven: ik schreef, ik schrief, ik aew eschrieven; slijpen: ik sleep, ik sliep, ik aew esliepen, strijden: ik strij, ik strien, ik aew estrien; strijken: ik strik, ik striek, ik aew estrieken; wijzen: ik wees, ik wies, ik aew ewiezen; zwijgen: ik zweeg, ik zwieg, ik aew ezwiegen; wrijven: ik vreef, ik vrief, ik aew evrieven.
| |
Vijfde klasse.
Bieden: ik bien, ik beun, ik aew ebeun: gieten: ik giet, ik geut, ik aew egeuten; kiezen: ik kies, ik keus, ik aew ekeuzen; liegen: ik lieg, ik leug, ik aew eleugen; verliezen: ik vorlies, ik vorleur, ik aew vorleuren; vliegen: ik vlieg, ik vleug, ik aew evleugen; buigen: ik beug, ik buug, ik aew ebuugen; fluiten: ik fluut, ik fluutte, ik aew efluut (geheel zwak); kruipen; ik kreup, ik kruup, ik aew ekruupen; pluizen: ik pleus, ik pluus, ik aew epluuzen; ruiken: ik ruk, ik ruuk, ik aew eruuken; schuiven: ik scheuf, ik schuuf, ik aew eschuuven; snuiven: ik sneuf, ik snuuf, ik aew esnuuven; of: ik snof, ik snofte, ik aew esnoft (van snoffen); spuiten: ik spaet, ik spaette, ik aew espaet (geheel zwak); vriezen: et vriest, et vreur, et et evreuren.
| |
Zesde klasse.
Dragen: ik draag, ik droeg, ik aew edroegen; graven: ik graaf, ik groef, ik aew egroeven; slaan: ik sloon, ik sloeg, ik aew esloegen; varen; ik vaor, ik voer, ik aew evoeren; wassen: ik was, ik wos, ik bin ewossen; wasschen: ik wasch, ik wosch, ik aew ewosschen.
Alleen een sterk verleden deelwoord hebben:
laden: ik loon, ik laode, ik aew eloon; malen: ik maol, ik maolde, ik aew emaolen.
Hiertoe is ook overgegaan:
vragen: ik vraag, ik vroeg, ik aew evroegen.
Zwak is:
bakken: ik bak, ik bakte, ik aew ebakt.
| |
| |
Onregelmatig is:
staan: ik stoon, ik stong, ik aew estoon.
| |
Zevende klasse.
Hangen: ik ang, ik ong, ik aew ongen; houden: ik ou, ik ul, ik aew ouwen; vallen: ik val, ik vul, ik bin evullen; vangen: ik vang, ik vong, ik aew evongen; gaan: ik goon, ik gong, ik bin egoon.
| |
Achtste klasse.
Blazen: ik blaos, ik bloes, ik aew ebloezen; braden: ik broon, ik braode, ik aew ebroon; raden: ik raod, ik raodde, ik aew eraoden; of: ik roon, ik roonde, ik aew eroon.
| |
Negende klasse.
Loopen: ik loop, ik liep of loep, ik aew eloepen; stooten: ik stoot, ik stoet, ik aew estoeten.
Tot de onregelmatige werkwoorden behooren o.a.:
Doen: ik doen, ik ding, ik aew edoon: kunnen: ik kan, ik kon, ik aew ekuunt; moeten: ik moet, ik most, ik aew emoeten; mogen: ik mag, ik mocht, ik aew emuugt; weten: ik wiet, ik wist, ik aew ewieten; wezen of zijn: ik bin, ik was, ik bin of aew ewest; willen: ik wil, ik wou, ik aew ewild.
Als voorbeelden der zwakke vervoeging vermeld ik:
Branden: ik braan, ik braande, ik aew ebraand; stranden: ik straan, ik straande, ik bin estraand; landen: ik laan, ik laande, ik bin elaand; handelen: ik angel, ik angelde, ik aew angeld; wandelen: ik wangel; ik wangelde, ik aew ewangeld; leeren: ik laer, ik laerde, ik aew elaerd; borgen: ik burg, ik burgde, ik aew eburgt; haasten: ik aost, ik aoste, ik aew men aost; hoesten: ik oes, ik oeste, ik aew oest; kleeden: ik klien, ik kliedde, ik aew eklied; mesten: ik mes, ik meste, ik aew emest;
| |
| |
praten: ik proat, ik proatte, ik aew epraot; redden: ik redd', ik redde, ik aew ereddet; schreeuwen: ik schraew, ik schraewde, ik aew eschraewd; spelen: ik spuul, ik spuulde, ik aew espuuld; tasten: ik test, ik testte, ik aew etest; wippen: ik wup, ik wupte, ik aew ewupt.
Ook behoort hiertoe het thans geheel zwak vervoegde waaien: et waeit, et waeide, et et ewaeid.
Tot de onregelmatige zwakke werkwoorden behooren.
denken: ik dink, ik docht, ik aew edocht; dunken: mij dunkt, mij dochte, mij et edocht: brengen: ik bring, ik brocht, ik aew ebrocht; koopen, ik koop, ik koft, ik aew ekoft; hebben: ik aew, ik adde, ik aew at.
Als voorbeeld van vervoeging diene worden:
| Tegenwoordige tijd. |
Verleden tijd. |
| |
| 1 ik wor |
1 ik worde |
| 3 ij wort |
3 ij worde |
| 1 wij worren |
1 wij worden |
| 2 jie worren |
2 jielui worden |
| 3 zie worren |
3 zielui worden |
| |
| Onbepaalde wijs. |
Deelwoorden. |
| worren. |
worrende, eworren. |
De samengestelde tijden zijn: ik bin -, ij is -, wij binnen -, jie binnen -, zielui binnen eworren; ik was -, ij was -, wij wazzen -, jie wazzen -, zielui wassen eworren. Ik zal -, ij zal -, wij zullen -, jielui zullen -, zielui zullen worren, - eworren wezen. Ik zou -, ij zou -, wij zouen -, jielui zouen -, zielui zouen worren -, eworren wezen. Eworren wezen, te zullen worren. |
|
Auteursrechtvrij