De taal- en letterbode. Jaargang 5

[p. 202]

Is moot = snee zalms, etc. verwant met 't Gothisch maitan?

Onder veel merkwaardigs dat Dr. Van Helten ons in den laatsten tijd te lezen heeft gegeven, komt ook een kleine onjuistheid voor, die echter bij 't ontbreken van behoorlijke woordenboeken van de Nederlandsche tongvallen voor iemand, die niet uit eigen ondervinding met de betrokken gewestelijke dialecten bekend is, al moeilijk was te vermijden.

Bij het behandelen van bovenstaande vraag, of 't Nederlandsch moot met Gothisch maitan (snijden) in verband staat, beweert Dr. Van Helten, evenals Te Winkel (Taalgids, 9^e jaargang, 4), voor hem, dat het substantief moat, in den zin van moot = snee zalms etc. nergens is te ontdekken, en dat dientengevolge het verband van moot met maitan onuitgemaakt moet blijven. Het zal Dr. Van Helten zeker genoegen doen te vernemen, dat niet alleen in Groningerland, maar ook in ten minste sommige streken van Overijsel een schijf uit een dikken visch gesneden, die de Hollanders moot noemen, steeds met den naam van maote wordt bestempeld.

In mijn jeugd werd te Winschoten, d.i. in 't Oldampt, een schelvisch gesneden in kop, steert en twij of drij moaten; en zooals het in mijn jeugd ging, zoo gaat het daar nog.

De Overijselaars, die erg veel met verkleinwoorden ophebben,

[p. 203]

gebruiken van maot ook veel het verkleinwoord maötien, evenals van straot het deminutief straötien¹⁾.

In 't Overijselsch en Groningsch maote is ons dus de vorm gegeven, die er noodig was om van Goth. maitan, On. meita (snijden) tot het Nederlandsche moot te komen. Moot is namelijk een verplompte uitspraak van maot, welke verplomping (moot) onder anderen te Zutphen wordt gehoord²⁾.

Moot beteekent dus blijkens zijn verband met maitan letterlijk een snee, snede, en komt dus in zijn beteekenis volkomen overeen met het Grieksche woord voor moot, namelijk τέμαχος, dat evenzoo van τέμνω (ἔταμον en ἔτεμον)³⁾ snijden afstamt, als moot van maitan.

1) De in het verkleiningssuffix aanwezige i-klank brengt in Overijsel geregeld den Umlaut meê, in Groningerland daarentegen niet. Straat - straatje is dus in 't Groningsch straot - straotien of straotje, en in 't Overijselsch straot - straötien. Deze aö klinkt als de ö van 't Hoogduitsche Götter, gerekt uitgesproken, of als de u van 't Engelsche turn. Die Overijsselsche aö staat tot de ö van Götter, gelijk de u van 't Eng. gutter tot de u van turn. 't Groningsch strötte (strot, Ags throte), heeft de korte ö van Götter.

2) Moes naast moete laat zich vergelijken met Zwartsluisinger klasse (Nedl. klesse, klisse) naast Groninger kladde, ook met Deensch meisel (beitel) naast On-meitil (van meita). Ook bij Kiliaan vindt men kladde (= klis). Een nog al vreemde vertooning maken Nedl. kladde Ohd. kletta (vr. zw.), kletto of kleddo (m. st.) naast Ags. clate. 't Latijnsche glit (stam van glis = humus tenax) en 't Gr. γλιττόν (kleverig) wijzen op een Germaanschen stam klith of klid, want t kan in glit voor een oorspronkelijke d staan.

3) Het geslonken ἔτεμον staat tot het oudere ἔταμον als het On. geslonken meita met e tot het onverzwakte Goth. maitan met a.