|
| |
| |
| |
Forum
Johan Leman
De imamopleiding in Vlaanderen
Falen door verzuim?
België is een eigenaardig land, en Vlaanderen eveneens, in elk geval wat de omgang met de islam betreft. Ik denk dat weinig Europese landen zoveel troeven in handen hebben om de islam in de richting van een gewenste inpassing en loyaliteit te sturen, en toch vangt men er zo weinig aan met de beschikbare middelen. Ik wil dit illustreren aan de hand van de aanpak van de imamopleiding.
Politici en media roepen al sinds het begin van de jaren negentig dat de imamopleiding best in België en onder Belgisch medezeggenschap plaats vindt. Maar zoals het er nu uitziet, is er maar één land actief en efficiënt met de imamopleiding bezig in Europa, namelijk Turkije. Kan men dat Turkije kwalijk nemen? Neen. Maar men kan wel de Belgische en Vlaamse overheden de vraag voorleggen waarom zij blijven zondigen door verzuim.
| |
Turkije weet wat het wil
Reeds in 1989, bij de eerste contacten met de toenmalige Koninklijk Commissaris voor het migrantenbeleid, lieten de Turkse ambassade en het voorzitterschap van de Turkse Diyanet (dit is de Turkse administratie voor religieuze zaken in Ankara) weten dat zij een aparte behandeling wensten voor de islamitische gemeenschappen in België van Turkse origine. Of die mensen in België geboren waren en de Belgische nationaliteit hadden, of niet, maakte voor hen niets uit. Het kan om mensen gaan van wie ooit de grootouders naar België gekomen zijn. Wat er met de islamitische gemeenschappen van Marokkaanse origine gebeurt, was in hun ogen een zaak tussen Marokko en België. België is een hele tijd een interessante standplaats geweest voor imams uit Turkije, alleen al om financiele redenen: circa 500 euro per maand werd hen betaald door Turkije, wat werd aangevuld met circa 1000 euro
| |
| |
door de lokale moskee in België. Sinds enkele jaren echter hebben de Turkse overheden begrepen, dat de imams die zij uit Turkije laten overkomen, niet meer aanslaan bij de jongeren hier. Hier komt bij, dat de Belgische overheid kan weigeren visa toe te kennen aan nieuwe imams uit Turkije. Dus zijn er pogingen gekomen om jongeren uit België voor een opleiding naar Turkije te sturen, in de hoop hen dan nadien als imams in België in te zetten, maar dit werd een mager beestje. Er moet dus een nieuwe oplossing gevonden worden. Laten we het niet onderschatten: Turkije doet in die materie iets wat België/Vlaanderen niet doet: men maakt er een langetermijnplanning. In Houthalen wordt een imamschool voor twaalf- tot achttienjarigen (secundair onderwijs) geopend, naar verluidt in overeenstemming met de gemeentelijke overheden. Ik citeer het mission statement:
Wij hebben initiatieven genomen om een Imam Hatip secundaire school op te richten om onze mensen te trainen om pastoraal werk te doen in België en Europa. Wij hebben met dit doel de gemeentelijke overheden gecontacteerd en staan op het punt om bij te bouwen. Ons objectief bestaat er niet alleen in om imams te trainen maar ook om individuen te trainen die volgens onze geloofsovertuigingen willen leven, die loyaal zijn aan de nationale en religieuze waarden, en die zich verantwoordelijk voelen voor hun samenleving, die hun rechten en plichten kennen en die geïnformeerd, tolerant en vaardig zijn. Als toekomstige moeders en vaders, zullen onze studenten de religieuze, historische en culturele waarden die zij van vorige generaties ontvangen hebben doorgeven en zij zullen vrijwillige culturele ambassadeurs zijn. (vertaald uit het Turks)
Die school werd vorig schooljaar bezocht door 85 jongens en 5 à 10 meisjes. Ook tijdens de vakanties worden er religieuze lessen verzorgd. De secundaire school moet jongeren opleiden van wie sommigen op een volgend moment, in hetzelfde gebouwencomplex, tot imam opgeleid zullen worden. In eerste instantie zullen die nieuwe imams de vroegere imams uit Turkije vervangen.
Is daar iets verkeerds aan? Op zich niet. Op zijn Vlaams (en Belgisch) zullen de overheden overigens de berekening maken dat dit hen niets kost en dat de Turkse islam in alle geval niet tot radicalisme leidt. Tweemaal hoera dus. Maar gouverner, c'est prévoir, dus... laten we het eens van dichterbij bekijken.
| |
Een Turkse islam in België/Vlaanderen
Heeft men als Vlaamse overheid het recht om aan de Turkse Diyanet enige opheldering te vragen over wat met dit mission statement precies bedoeld wordt? Ik meen van wel. Neem nu de laatste zin: ‘Als toekomstige moeders en vaders, zullen onze studenten de religieuze, historische en culturele waarden die zij van vorige generaties ontvangen hebben doorgeven en zij zullen vrijwillige culturele ambassadeurs zijn.’ Wat wordt hieronder verstaan? Zullen dit
| |
| |
de religieuze, historische en culturele waarden zijn zoals de Diyanet in Turkije die centraal voor al haar moskeeën overal ter wereld definieert? Zullen burgers van bij ons opgeleid worden tot ambassadeurs in ons land van een instituut en van een systeem van waarden zoals Diyanet dit voor de Turken in Turkije uitschrijft? Zal het om een in Turkije geldende interpretatie van de islamitische teksten gaan? Indien niet, waarom worden die mensen dan ‘culturele ambassadeurs’ genoemd?
Mag ik het scherp stellen? Iedereen in Turkije weet dat de huidige president (en dus de vandaag dominante interpretatie) sterk geïnspireerd wordt door de fatwa's van de Turkse theoloog Hayrettin Karaman, emeritus hoogleraar aan de islamistische theologische faculteit aan de Marmara Universiteit in Ankara. Deze theoloog heeft onder andere verklaard ‘dat een persoon, een groep en een geografie uitgeschakeld mogen worden als het belang van de Staat dit vraagt’, en: ‘als je je doel maar bereikt, is democratie niet echt nodig’. Hij staat ook zeer sceptisch tegenover het secularisme. Moeten wij verwachten dat de Houthalense Imam Hatip-studenten bij ons ambassadeurs zullen worden van dit soort fatwa's? Met andere woorden: kan zich bij de vorming van de jongeren die tot imam opgeleid zullen worden niet een loyaliteitsprobleem stellen, een houding die de loyaliteit in eerste instantie in Turkije en niet in Vlaanderen plaatst, en die zij dan geacht worden bij hun gelovigen hier in Vlaanderen over te brengen? Vanuit transnationaal perspectief is er niets tegen een verregaande loyaliteit tegenover Turkije, maar betreft het wel een loyaliteit tegenover Turkije als natie en gaat het niet eerder om een loyaliteit tegenover een Turks islamisme? Wordt de loyaliteit tegenover Turkije die nu al tijdens het gebed in elke Turkse moskee wordt beleden dan niet een loyaliteit tegenover het islamisme? Besturen is vooruitzien, zoals ik reeds zei. Zullen we dan verrast moeten zijn als zich binnen afzienbare tijd een nieuw soort radicalisme aandient?
Sommige lezers zullen wellicht opwerpen dat Vlaanderen/België dit probleem kan oplossen door de Imam Hatip-opleiding in Vlaanderen niet te erkennen. Maar zo eenvoudig is het niet. Indien Vlaanderen de opleidingen secundair onderwijs in Turkije erkent - wat een goede zaak is, dan kan een Imam Hatip-opleiding die zich buiten Turkije bevindt, wanneer ze door Turkije zelf als authentiek secundair onderwijs in Turkije wordt erkend, door de Vlaamse bestuurders moeilijk afgewezen worden. Met andere woorden: via de indirecte Turkse weg kan die opleiding als perfect legitiem secundair onderwijs ook in Vlaanderen erkend worden. Een goed advocaat bij ons krijgt dit voor de Raad van State gemakkelijk geregeld en België holt dan voor de zoveelste keer in dit islamdossier achter de feiten aan. En trouwens, erkend of niet erkend, de opleiding zal er zijn...
Het feit dat er vanaf 2018 weer een Turkse voorzitter komt bij het Executief van de Moslims, zal die strategie vanuit Ankara zeker niet in de weg
| |
| |
staan. De Diyanet laat ondertussen, via Coskun Beyazgül, voorzitter van de Belcika Diyanet Stichting, weten dat zij de ontwikkeling van een Marokkaanse opleiding gunstig gezind is en ermee wil samenwerken: ‘Diyanet zal samenwerken met andere islamitische structuren’. Tegelijk wordt gezegd: ‘We geloven in de scheiding tussen religie en staat. Het is dus niet aan de overheid, niet aan de regering en niet aan de universiteiten om ons te komen zeggen dat zij voor ons imams zullen opleiden’. Met andere woorden: de overheden in de landen van herkomst zullen wel bepalen welk soort islam in België/Vlaanderen ingang zal vinden, een stelling die deze buitenlandse overheden al sinds 1989 aanhouden en waarbij de Belgische én Vlaamse overheden hen gedwee laten begaan. Want zie: de Belgische wetgeving schrijft voor dat de seculiere overheden zich niet met de godsdienstbeleving mogen bemoeien, maar de Turkse en Marokkaanse wetgevingen schrijven voor hun overheden precies het omgekeerde voor. En Belgische/Vlaamse politici voelen zich schaakmat gezet. Nochtans, het is juist dat bijvoorbeeld u en ik, als mogelijke niet-moslims, ons afzijdig moeten houden over hoe de typische islamitische opleiding ingevuld moet worden, maar het is wel degelijk ons recht om nu waarborgen te eisen dat zo'n opleiding later onmogelijk tot een radicalisme kan leiden dat onze sociale cohesie tot in het hart treft.
In Wallonië heeft de Turkse Staat ondertussen de diploma's van het Avicenna instituut uit Mons, opgericht door Milli Görüs - een instelling die dicht bij de islamistisch gezinde broederschappen staat - goedgekeurd als geldt het een Turkse Imam Hatip-school uit het secundair onderwijs. Je moet blind zijn om niet te begrijpen dat dit op termijn de evenknie moet worden van hetgeen in Houthalen aan de hand is.
| |
Subtiele politieke beïnvloeding
Ach, misschien zoek ik het te ver, maar ik wil toch even op enkele kenmerken wijzen waarmee het Houthalense project in een YouTube filmpje zichzelf promoot. U ziet op het filmpje heel modern aangeklede jongelui, so what? Maar luister even naar de begeleidende muziek en beluister daarna ook even het campagnelied van de huidige Turkse president bij de verkiezingen van 2014.
De muziek die de beelden begeleidt, komt uit een voor Turken zeer bekende televisieserie, genaamd ‘Dirili§ Ertuğrul’ (‘Ertuğrul's Opstanding’). Ertuğrul was de vader van Osman Gazi die het Ottomaanse Rijk stichtte in 1299. De serie vertelt het verhaal van Ertuğrul toen hij voor het eerst naar Anatolië kwam en zijn tribale gezag vestigde in Noord-West Turkije, veroverd - in de opera sterk benadrukt - op het ‘christelijke Westen’. trt, Turkijes nationale officiële zender, zond deze serie uit. Intussen is zij aan haar vierde seizoen bezig; zij wordt zeer druk gevolgd. De serie wordt ook sterk door de Turkse overheden gepromoot. En, o wonder, de muziek is tegelijk ook
| |
| |
het partijlied van de ak-Partij voor de lokale verkiezingen van 2014, op zijn beurt afgeleid van een lied waarin Erdogan vergeleken wordt met de vroegere held Ertuğrul:
Hij is de luide stem van de verdrukten,
Hij is de vrije stem van de stille wereld,
Hij is degene die is zoals hij schijnt te zijn
En die zijn macht neemt uit de natie,
Recep Tayyip Erdogan... Recep Tayyip Erdogan
Hij is de man van het volk en degene die God bemint,
Hij is het licht van hoop voor deze miljoenen,
Hij is de gezel voor de verdrukten,
De kameraad voor de armen en eenzamen,
Recep Tayyip Erdogan... Recep Tayyip Erdogan...
Hij houdt altijd zijn woord
Hij verlaat nooit de weg die hij ingeslagen is
Hij is vasthoudend in zijn zaak
Hij is in de gebeden van de moeders
Recep Tayyip Erdogan... Recep Tayyip Erdogan...
Hij is waarachtig en niet hypocriet
Hij is de angstige droom van de verdrukkers
Hij is op de weg waarin hij gelooft
Hij is de lang verwachte leider
Recep Tayyip Erdogan... Recep Tayyip Erdogan...
Overigens staat in een van de reacties onder het YouTube filmpje ook een commentaar te lezen waarin gezegd wordt dat Allah de studenten van dit project zal beschermen die de politieke leiders tevreden zullen stellen...
| |
Gevolgen voor inclusie? En kan het anders?
Evident zullen de tientallen jongeren die jaarlijks in Houthalen of Mons de Imam Hatip-opleidingen volgen, niet allemaal imams worden. Dit is trouwens ook in Turkije verre van het geval. Maar er worden wel kernen van jonge mensen opgeleid, op derdegeneratie-niveau, die onder het woord ‘integratie’ zullen begrijpen dat ze in elk geval al- | |
| |
tijd op de eerste plaats loyaal moeten zijn niet aan de Vlaamse en Belgische samenleving, en misschien zelfs niet eens aan Turkije, maar aan een bepaald islamistisch samenlevingsmodel dat elders bepaald wordt. Of moeten wij zo naïef zijn om te denken dat deze ‘toekomstige moeders en vaders’ onder de ‘religieuze, historische en culturele waarden die zij van vorige generaties ontvangen hebben’ en die zij als ‘vrijwillige ambassadeurs’ zullen ‘doorgeven’ op de eerste plaats aan inclusie en loyaliteit aan de samenleving in Vlaanderen zullen denken?
Is deze situatie nu een noodzakelijk kwaad? Het kan in elk geval ook echt anders. In Duitsland geldt evenzeer dat de overheid de inhoud van theologische opleidingen niet mag opleggen aan de verschillende geloofsgemeenschappen, maar Duitsland heeft niettemin vijf faculteiten in de islamitische theologie opgericht en financiert die zelf. Dit heeft als gevolg dat er bij de invulling van de programma's en bij de aanduiding van de professoren gemeenschappelijk overleg moet plaatsvinden. Op termijn lijkt me dit een veel gezondere oplossing dan wat in België/ Vlaanderen aan het gebeuren is. Bij ons blijven de overheden aan de kant staan en is de strategie inzake imams puur defensief: het niet geven van visa en het niet erkennen van moskeeën.
Men kan opwerpen dat er zich wellicht niet genoeg kandidaten zullen aanmelden voor zo'n initiatief als in Duitsland. Maar als dit al het geval zou zijn, dan kan ik me niettemin perfect voorstellen dat er op het vlak van opleiding een gemeenschappelijk initiatief genomen zou kunnen worden tussen Vlaanderen en Nederland, wat al onmiddellijk én de aantallen én de kwaliteit ten goede zou komen.
Dat hetgeen nu aan de gang is, namelijk dat onder exclusief-buitenlandse politieke curatele staande geestelijke overheden zomaar imamopleidingen organiseren voor burgers die hier bij ons op derdegeneratieniveau geboren zijn, zonder dat hierover in onze parlementen of in onze moskeeën een ernstig, transparant debat gevoerd wordt, vind ik alvast bedroevend: schuldig verzuim.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd