Streven. Jaargang 83

[p. 748]

Boeken

Kerk en theologie

Langs het pad van de postulant

Vrijwel iedereen kent de namen van de grote abdijen in onze contreien. Voor een be langrijk deel is deze naambekendheid het gevolg van de productie en verkoop van bier of kaas. Bovendien liggen heel wat abdijen in een eerder rustige omgeving waar het aangenaam wandelen of fietsen is, zodat een uitstap naar een abdij vaak een toeristische of gastronomische aangelegenheid wordt, eerder dan een spirituele. Ironisch genoeg vormt net dit relatieve succes vaak een belemmering om duidelijk te maken waar het in de kern bij abdijen om te doen is. In media en reclame overheerst het beeld van de abdij als plaats van rust, stilte en authenticiteit, maar het valt de bewoners van deze abdijen moeilijk om duidelijk te maken dat rust en stilte slechts een middel vormen en geen doel op zich. De monnik is een Godzoeker en God zoeken is een behoorlijk heftige aangelegenheid. ‘Heer haast u mij te helpen’ zingen de monniken dan ook bij elk gebed. Slechts in de mate waarin rust, stilte en regelmaat de monnik helpen bij het toegroeien naar God worden deze technieken toegepast.

In 2014 rondde Wim Vandewiele een doctoraatsstudie af die de Abdij van Westvleteren sociologisch en antropologisch doorgrondde op basis van een reeks van observaties gedurende 180 dagen tijdens de periode 2006-2007. Net omwille van de sterk afgenomen kennis van het abdijleven in de buitenwereld en in een poging de oppervlakkige abdijromantiek te doorbreken, werd in samenspraak met de paters beslist om deze studie te herwerken tot een toegankelijke beschrijving van de dagelijkse werking van de abdij. In de publicatie die hieruit volgde, beschrijft Wim Vandewiele de fysieke weg die een postulant als kandidaat-monnik gaat, wanneer hij de abdij binnentreedt. De poort van de abdij regelt het verkeer tussen binnen- en buitenwereld, wat resulteert in een complexe maar boeiende wisselwerking. Het gastenhuis is de plaats waar bezoekers het meest direct in contact kunnen komen met het dagelijks leven van de abdij. Het hart van de abdijgemeenschap, zowel voor gasten als monniken, wordt dan weer gevormd door de kerk. In een continue beweging verzamelt de gemeenschap zich hier zeven keer per dag voor het getijdengebed, waarmee het ritme van het abdijleven wordt geregeld. Het slot is de van de buitenwereld afgesloten leefwereld van de paters. Omdat de publicatie van dit boek in functie stond van het ontsluiten van het inwendige leven van de abdij op een moment waarop de kennis hiervan teloor dreigt te gaan wordt de lezer ook hier een unieke blik naar binnen gegund.

De gekozen antropologische invalshoek resulteerde in een relatief afstandelijke beschrijving van het abdijleven. Daarom werd beslist om deze invalshoek af te wisselen met enkele gesprekken met de abten van West-vleteren en Zundert over spiritualiteit van de monniken. Deze spirituele be

[p. 749]

schouwingen, in combinatie met een groot aantal professionele foto's, maken van dit het boek een complete uitgave met een uniek perspectief op het hedendaagse abdijleven.

Gert Van Langendonck

Wim Vandewiele, Langs het pad van de postulant. Binnenkijken in de trappistenabdij van Westvleteren, Halewijn, Antwerpen, 2016, 166 blz., 19,95 euro, isbn 9789085283829.

Liefde in literatuur, theologie en filosofie

Johan Goud, inmiddels emeritus hoogleraar aan de Universiteit Utrecht met als leeropdracht ‘Religie en zingeving in literatuur en kunst’, heeft vanaf 2010 jaarlijks een boek het licht doen zien dat de neerslag vormde van drukbezochte symposia waarin bekende literatoren (Arnon Grunberg, Rutger Kopland, Willem Jan Otten, Oek de Jong) of een thema (De schrijver als nomade) vanuit verschillende invalshoeken en discipline werden belicht. Thans is het zesde, tevens laatste boek uit die reeks verschenen, dat in de titel een citaat herbergt uit een bekend gedicht van Leo Vroman.

In de geschiedenis van het westerse denken en dichten zijn vele en diverse talen van de liefde voorgesteld: van Plato tot Hannah Arendt, van Paulus tot Karl Barth, van Sappho tot James Joyce. In deze bundel opstellen treffen ze elkaar: filosofen die de relatie tussen liefde en kennis onderzoeken, theologen die de achtergrond van het Hooglied en de betekenis van de Bijbelse uitspraak ‘God is liefde’ analyseren, literatoren die verkenners van het intieme zijn en nieuwe talen van de liefde ontwikkelen.

De veertien bijdragen in dit boek zijn ondergebracht in twee rubrieken van ieder zeven hoofdstukken. De eerste serie, getiteld ‘Literair’, bevat essays van Willem Jan Otten, Jaap Goedegebuure, Marjolein de Vos, Maarten van der Graaff, Elsbeth Etty, Oek de Jong en Arnon Grunberg. In de tweede serie, ‘Theologisch & Filosofisch’, treffen we Bob Becking, Martien E. Brinkman, Marc De Kesel, Matthea Westerduin, Christoph Baumgartner en Hans Achterhuis. De bundel wordt afgerond met de tekst van het afscheidscollege dat Johan Goud op 24 april 2015 heeft gehouden: ‘Door woorden gekust. Over lezen als liefhebben’.

Dit zesde en laatste deel is, net als eerdere publicaties in deze reeks waarvan er een aantal in dit tijdschrift zijn besproken, zeer de moeite waard.

Panc Beentjes

Johan Goud (red.), Door woorden gekust. Talen van de liefde, Uitgeverij Klement, Zoetermeer, 2016, 176 blz., 19,95 euro, isbn 9789086871667.