Streven. Jaargang 80

[p. 97]

Streven
Februari 2013

[p. 99]

Drift

Vrede?

Op 10 december 2012 werd de Nobelprijs voor de Vrede uitgereikt aan de Europese Unie. De uitverkiezing van de Europese Unie als winnaar van deze prestigieuze prijs was opmerkelijk, maar niet onbegrijpelijk. Met haar voorlopers heeft de Europese Unie immers ontegenzeggelijk bijgedragen aan het vestigen van een duurzame vrede in West-Europa. Leidden de tegenstellingen tussen Frankrijk en Duitsland vanaf 1870 tot drie verwoestende oorlogen op Europees grondgebied, de intensieve samenwerking tussen beide landen in verschillende supranationale organisaties heeft ertoe geleid dat het alleszins onwaarschijnlijk is dat een conflict tussen deze beide Europese grootmachten ooit nog met militaire middelen zal worden beslecht. En dit geldt evenzeer voor de andere Europese landen die destijds al dan niet tegen hun wil betrokken raakten in de gewapende conflicten, en nu deelnemen in het samenwerkingsverband dat de Europese Unie is. In deze zin mag de missie van de Europese Unie geslaagd worden genoemd, en is het te verdedigen dat haar de Nobelprijs voor de Vrede werd toegekend.

Maar is de missie van de Europese Unie ook echt geslaagd? Wat houdt de vrede van de Europese Unie nu echt in? Enkel de afwezigheid van wapengekletter binnen haar territorium? Zou vrede niet meer moeten inhouden? Kan er wel vrede bestaan zonder gerechtigheid? En draagt de Europese Unie bij aan gerechtigheid binnen en buiten haar grenzen?

Zelfs een terughoudend antwoord op deze laatste vraag stemt niet optimistisch. Als iets de politiek in de Europese Unie kenmerkt, is het een eenzijdige aandacht voor de economische aspecten van de onderlinge samenwerking - alle andere kwesties lijken daaraan onderge-

[p. 100]

schikt. En het economisch beleid op zijn beurt kenmerkt zich door een neoliberale inslag. Dit beleid is gericht op het wegnemen van zo veel mogelijk belemmeringen voor de vrije handel binnen de economische eenheid die de Unie is. Dit opdat bedrijven hun winsten kunnen maximaliseren - vanuit de idee dat maximalisatie van de winsten van bedrijven uiteindelijk ten goede zal komen aan de individuele ingezetenen van de Unie, een idee die bekend staat als het ‘doorsijpel-mechanisme’. Maar juist deze idee blijkt een waanidee: onder het neoliberalisme groeien de verschillen tussen arm en rijk in een samenleving. Een kleine groep wordt - soms zelfs buitensporig veel - rijker, terwijl de overgrote meerderheid te kampen heeft met een relatieve, en vaak zelfs absolute achteruitgang in welvaart. Wanneer nu wordt gevraagd wat de Europese Unie bijdraagt aan gerechtigheid, kan het antwoord niet anders luiden dan dat zij in dezen opzichtig faalt. Zij hangt een neoliberale ideologie aan, waarin de idee van gerechtigheid niet bestaat, en zelfs niet kan bestaan. Tot welke bizarre ontwikkelingen dit leidt zien we in Griekenland, Spanje, Portugal en Italië: er wordt eenzijdig ingezet op uiterst snelle en omvangrijke budgettaire saneringen, ten koste van grote groepen van de bevolking - alsof een slaafse budgettaire orthodoxie belangrijker is dan het lot van de inwoners van deze landen. Verpaupering, absurd hoge werkloosheid - het maakt allemaal niet uit, als de door Europa opgelegde begrotingsdoelstellingen maar gehaald worden... En degenen die het meeste lijden onder deze draconische ‘gezondmaking’ zijn niet degenen die verantwoordelijk zijn voor de economische en financiële crisis.

Toch is sociale rechtvaardigheid - de zorg voor minder bedeelden, zieken, ouden van dagen - niets minder dan een van de pijlers van de westerse beschaving. Het neoliberale beleid van de Europese Unie is daarmee de bijl aan een van de wortels van onze civilisatie. De toekenning van de Nobelprijs voor de Vrede is zo bezien een erkenning voor het duurzaam beslechten van het aloude conflict tussen Frankrijk en Duitsland. Maar een belofte voor de toekomst houdt zij helaas niet in: de Europese Unie lijkt uit op een afbraak van de westerse beschaving, opdat heel weinigen heel veel kunnen verdienen.

□ Herman Simissen