Streven. Jaargang 76

[p. 26]

Silke Vanhoof
Zalm gezocht
Over Titaantjes, de puntkomma en postmoderne martelarij

‘You'll never walk alone.’ Ik lach me dood. Niet heus, hoewel ik nog zou willen betalen voor zo'n aardig heengaan. Maar even ernstig nu: ik-lach-mij-dood. Kan iemand mij even vertellen welke onzichtbare metgezel ik dan aan mijn zij had, die talrijke ogenblikken dat ik het wel deed? Dat ik wél alleen liep. Want jawel, ik, pril vrouwmens, dat niet eens beroep kan doen op een volwassen identiteit op eender welk Amerikaans stuk grond van die klootbol waarop wij heden leven en waarop wij in cirkelvormige beweging vergeefs speuren naar enige zingeving, om kort te gaan ík, liep al meer dan mij lief was, in dit onheuglijk bestaan, alleen.

‘Mooi,’ kan u denken, ‘maar wat weet zij, laatdunkend Titaantje, over een onheuglijk bestaan en vooral; wat weet zij over “alleen”? Iedereen loopt wel eens alleen, pakweg naar de bakker.’ Ja ja. Maar over dat soort alleen wil ik het niet hebben. Hoewel alleen naar de bakker lopen in vele gevallen beslist een onderschatte vorm van alleenheid is.

Wat ik u echter ga vertellen gaat over wat ik verregaandere alleenheid pleeg te noemen. Ik wil u namelijk vertellen over het wel en wee van een twintigjarige die zich - in plaats van enkele (al dan niet zorgvuldig geselecteerde) zomerfestivals uit het walgelijk rijke aanbod van dit zomers Belgendom bij te wonen - bekommert om de waarde van de puntkomma, dreigt manisch depressief te worden door noodgedwongen bezoek aan de supermarkt, en nog meer fraais, zo u wil en ook zo u niet wil. De voorbeelden die ik u naar het hoofd gooi (mocht u zich dat onterecht in dit bevooroordeelde lichaamsdeel hebben gehaald) zijn ove-

[p. 27]

rigens niet uit de lucht gegrepen. Hoewel het enkelingen zijn onder velen. Iets zoals u en ik dus. Hoe dan ook. De tijd is gekomen voor een kleine of een iets grotere dan een kleine toelichting.

Om te beginnen is daar het drama van de puntkomma. De puntkomma is een van die zaken die mijzelf - en naar ik vermoed en heimelijk hoop ook heel wat anderen - ervan weerhoudt op een maatschappelijk aanvaardbare manier te functioneren. Vooreerst, zeg nu zelf; wie verzint eigenlijk zoiets volslagen potsierlijks als een puntkomma? Waarom ook niet meteen een uitroeptekendubbelepunt? Of een vraagteken-puntjepuntjepuntje?

Nee, de puntkomma ontleent zijn bestaansrecht uitsluitend aan het boosaardig kwellen van de tere taalziel. Ga het na, er is geen ander leesteken dat zich zo vaag voordoet; in algemeen gebruik maar ook en vooral in de gevoelsmatige belevingswereld van een bovengemiddeld taalgevoelig iemand als ik.

En beschuldig mij om dat laatste nu niet van hoogmoed die - weet ik - nogal aan zijn trekken komt bij mensen met wie ik mijn leeftijd deel. Ach verspilt u, alstublieft, gewoon geen energie nee geen gedachte, aan het terechtwijzen van een zelfbewustzijn waarop onze samenleving domweg niet (meer) is voorzien. Een zelfbewustzijn bovendien waar de ongelukkige eigenaar dezer tijden op ontzaglijk veel manieren minder nog dan weinig aan heeft. Ik zeg het niet graag, maar als lezer of - erger nog - medewerker van dit blad dreigt u zelf met niet geringe mate van waarschijnlijkheid slachtoffer zo niet te zijn dan te worden van genoemde kwaal.

Hoe het ook zij; meer duidelijkheid omtrent, of als het even kan een schrapping van, die vermaledijde, dubieuze puntkomma zou mij en menig taalgenoot heel wat nodeloos leed besparen. Daarbij is ook de puntkomma zelf schrijnend beklagenswaardig. Hij is rusteloos en besluiteloos, en pijnlijk eenzaam moet dat arme leesteken zich onderhand voelen, verbannen naar het niemandsland tussen de milde verademing die de komma wil zijn en de harde vastbeslotenheid van de punt. Nog het meest problematisch van al is misschien wel de uiteindelijke onmisbaarheid van dit of geen niemandsland. Als u me volgt.

In ieder geval, overgaande naar het volgend argument verzoek ik u vriendelijk doch dringend geen acht te slaan op de aanwezige en minder nog op de afwezige puntkomma's in dit geschrift. Tenzij u om die of deze trieste reden vergezeld gaat van een diep besef over de dubbelzinnigheid waarmee het duivels teken zich voordoet in mijn gekwelde geest.

Maar wat anders nu; punt twee.

Punt twee betreft de hachelijke bezoekjes aan de supermarkt die ik als nagenoeg ieder ander regelmatig dien te ondernemen. Hoewel ik bepaald geen voorstander ben van een communistisch staatsbestel, lijkt

[p. 28]

het me toch verdomd eenvoudig niet te hoeven beslissen welke melk nu in het geheel het meest verantwoord is om aan te schaffen.

Magere, halfvolle, volle of kwartvolle (want dat bestaat godbewaarons blijkbaar ook al) koeien-, geiten-, schapen-of - waarom niet - paardenmelk? Of wacht, plantaardige? Biologische misschien? Of biologische én plantaardige, soja-rijst-, haver- of amandelmelk, maar dan met of zonder calcium en/of vitaminen verrijkt? Ecologische eenliterverpakkingen of handige brikjes van 20cl? Misschien gewoon de mooiste fles?

Uiteindelijk (na langdurige, vruchteloze overpeinzingen) koop ik vaak de goedkoopste. Het blijft een veilige keuze, zonder al te groot gevaar voor achteraf opduikende, sluimerende spijt. Want veel is er in geen opzicht mee vergooid. Tenzij misschien nu en dan en hier en daar iemands gezondheid (stel ik mij voor; als de geconsumeerde melk verdacht goedkoop is aangeschaft). (Controleer steeds de houdbaarheidsdatum.)

Het melkdilemma overviel mij pas nog in de plaatselijke GB, en dat is te bedenken nadat ik mezelf suf heb gepiekerd over de juiste supermarkt, de juiste boodschappenlijst, aan de hand van het juiste kookboek. Ook dat alles zonder vrucht, overigens.

Als het even niet meezit dringen zich ook nog hersenpijnigende vragen op over het correct uit te geven budget, het rationeel juiste tijdstip om boodschappen te doen, ja zelfs over de beste boodschappentas, enzovoort, enzovoort, enzovoort.

En noem deze verdwaalde ziel een controlemaniak, een aan wanstaltige neuroses ten prooi gevallene, zo u wil. Maar alstublieft, probeer mij niet te overreden met preken over de weldadigheid die het zogenaamde buikgevoel zou kunnen bieden in deze heikele kwestie. Ik ben namelijk lijder van chronische darmklachten. Of dat nu een geval van oorzaak of gevolg mag heten, blijft voorlopig onbeslist. Bovendien, geef ik toe, is mijn hoofd, meestal, ook wel hopeloos heerszuchtig.

Wat ik in feite zeggen wil - hopelijk doeltreffend geïllustreerd aan de hand van de lijdensweg die een ambigu leesteken en zelfs de aankoop van melk kan veroorzaken in deze barre tijden van pathetische welvaart en marktoververzadiging, waarin de idealist geen genade meer vindt - is, dat een vol hoofd een eenzelvig bestaan opeist van bijbehorend individu. Of tenminste dat míjn vol hoofd dat doet met míjn persoon. En dat ik dus willens nillens echt wel, en vaker dan soms, ‘alone walk’. Op zoek naar (de juiste) melk of een ander; meer of minder noodzakelijk goed.

De blondine, de vuilnisman en het verhaal

Tijd voor een gezonde blijk van minimale relativeringszin. Ik zou het namelijk betreuren mocht ik u doen denken dat ik mijn jonge leven en-

[p. 29]

kel en alleen slijt in onzinnige melancholie. Daarom volgend, eveneens uit het leven gegrepen verhaal. Ditmaal één in majeur.

Het verhaal begint op een druilerige dinsdagochtend na een nacht die mij via een duister complot tussen de Antwerpse muggenpopulatie enerzijds en gepieker over en van metafysische afmetingen anderzijds, niet toestond te slapen. Op een of andere manier moet het mij toch zijn gelukt want opeens werd ik gewekt door het geluid van een vuilniswagen die door de straat reed. Niet alleen een bijzonder ongenoeglijke manier om de dag mee aan te vangen, ook drong zich mij plotsklaps de urgente herinnering op aan het (inmiddels door honderden fruitvliegjes belaagde) vuilnis dat nog binnen stond, geurig smekend om weggehaald te worden.

Ik veerde dus op uit mijn gietijzeren sponde, sprintte met naar mijn ochtendidee ongeziene snelheid de kamer uit, stormde richting voordeur de twee trappen af met evenveel schuddende vuilniszakken in mijn nog half slapende handen en voelde mezelf een held toen ik precies op tijd buiten stond voor de ophaaldienst. Het gelach van de vuilnismannen en het gestaar van voorbijgangers om de situatie die zichzelf liet verstaan (en waarschijnlijk bovenal om mijn op dat ogenblik onaanzienlijk voorkomen) lieten mij door dat heroïsch gevoel volledig koud. Althans tot ik verbijsterd moest vaststellen dat de voordeur, dezelfde voordeur die zich op elk ander moment slechts na eindeloos gewrik laat sluiten, in het slot was gevallen.

En daar stond ik; in mijn geïmproviseerde pyjama bestaande uit een mouwloos shirtje in een kleur die van op een afstand misschien nog wel iets heeft van groen, en een geruite boxershort uit de Zeeman. Schoenloos, brilloos (wat mij aanzienlijk visueel gehandicapt maakt), telefoonloos en vooral medehuisbewonersloos.

In een ontkenningsstadium van de netelige toestand waarin ik mezelf had gebracht, heb ik de eerste minuten, uiteraard vergeefs, aan die vervloekte deur gemorreld. De daaropvolgende waren ook niet veel soeps, zullen zij begrijpen die ooit welke raad dan ook zochten onmiddellijk na een onhebbelijk geforceerd ontwaken.

Intussen vraagt u zich mogelijk af waar in hemelsnaam de aangekondigde blije toon in deze miserabele anekdote te vinden is. Geen angst, uw op de proef gesteld geduld wordt weldra beloond. Want nadat ook de buren langs weerskanten van huis bleken te zijn en ik mijn kalmte dreigde te verliezen, zond het gelukkig toeval (waarvoor het Engels in tegenstelling tot het Nederlands een prachtig woord voorradig heeft, namelijk ‘serendipity’, maar dit geheel terzijde) mij een helpende hand. In de gedaante van een bekoorlijke, blonde juffrouw die een paar woningen verderop bezig was met verhuizen. Zij was de eerste persoon die mij die dag benaderde, niet starend of lachend, wel met de bezorgde

[p. 30]

vraag of ze iets voor mij kon doen. Daar had ik eigenlijk, bedenk ik nu, gemakkelijk een schuin antwoord op kunnen geven, maar het mag klaar zijn dat ik mezelf daar niet mee zou hebben voortgeholpen.

Goed. Ik bedacht dat ik eigenlijk ook al geen bruikbare telefoonnummers uit het hoofd kende en dat er geen vrienden of kennissen in de buurt waren die mij toch tenminste een paar schoenen konden lenen. Wat me evenwel ook plots te binnen schoot was mijn raam.

Ik heb onnoemelijk vaak gevloekt op de positie van mijn studentenkamer, te weten aan de straatkant in een gehorig huis gelegen op een boogscheut van de Ossenmarkt die geen nacht rust kent, waardoor ik vaak evenmin. Die dag heb ik er de hemel om bedankt. Alsook om mijn eigen van dan af gezegende gewoonte vensters open te laten.

Mijn ongewenst avontuur was daarmee echter nog niet op zijn einde. De ladder die de goedwillige jongedame er intussen had bijgehaald was zoals zovele zaken niet gemaakt voor mensen met de tekortschietende lengte die helaas zowel mij als mijn redster in nood wilde beperken. Na wat besluiteloos gedraal van ons beiden confronteerde hetzelfde geluid als dat wat mij op agressieve wijze uit een moeilijk gevonden slaap had gehaald, mij opnieuw met de situatie. Een tweede vuilniswagen reed de hoek om.

En of het waar is wat ze zeggen; dat men drank met drank bestrijden kan en dat pijn te genezen is met pijn... Ik heb geen idee. Feit is dat er even later koen een vuilnisman door mijn raam klom om nog een zucht later mijn eigen deur voor mij te ontsluiten. Een dankbare kus op één van de donkere wangen was zijn schamele beloning. En sneller dan verwacht was alles dus weer zoals het hoorde.

Graag had ik een vervolg mogen beleven in de vorm van een liefdeshistorie ontsproten aan deze ongewone ontmoeting. Daartoe heb ik zelfs nog ijdel gezocht naar een vluchtig achtergelaten bericht, een telefoonnummer misschien van de jongeman in kwestie die, al was het maar enige seconden, toch voor even mijn slaapkamer voor zich had gehad. Niet in het minst had ik iets gezien in de brave man maar mijn hoofd... mijn hoofd zag een verhaal.

Toch is dít verhaal er nu, zo dacht ik, een - als het ware postcoïtale - sigaret opstekend en zwaaiend uit mijn open raam naar de moedwillige stadsbediende en held voor één dag. En op dit eigenste moment moet ik dan, met vol en open hart, bekennen: het is toch zo. Als ik het wil, is het waar: ‘You'll never walk alone’. Want blondines zijn er overal, hier en daar zelfs te koop. Aan vuilnismannen ook nergens gebrek. En aan schrijvende sukkels al helemaal niet. Kandidaat-helden te over dus en verhalen voor het oprapen, op deze aarde, die bonst onder mijn jonge voeten.

...

[p. 31]

Een welluidend einde was dat, nietwaar? Jammer maar helaas; welluidend: ja. Einde: nee. Want er is nog veel meer. De kunst bestaat eruit niet de haring maar de zalm uit dat meer te vissen. Is dat waar of is het niet waar... De ervaring dient het ons te leren.

Het zoeken naar de zalm / De paradox / Test uzelf

Vraag 1: Gelooft u dat ‘alleen lopen’ voor bepaalde mensen een op een bewuste keuze berustende levensstijl is of niet (en waarom wel/niet)?

Vraag 2: Wat als ik toch zo aanmatigend waag te zijn om te beweren dat sommigen een waarachtig blij mens zijn in hun eentje? (Wat als, ja wat als. ‘Met “als” stop je een potvis in een luciferdoosje’, zei iemand mij eens. Dat is een leugen. Ik heb het spreekwoord ooit ergens gelezen, dat wel. Maar geen redelijk mens zou de woorden ooit ook echt in de mond nemen. Ze klinken namelijk idioot, test het maar eens. Als u geen tester bent, kunt u er ook gewoon van op aan dat wat ik zei klopt, en dit gebaseerd op mijn eigen proefondervindelijke methodes. Daarnaast snap ik evenwel niet wat u doet in dit hoofdstuk. Als u geen tester bent.)

Vraag 3: In hoeverre is het een luxe de keuze te kunnen maken alleen te lopen?

Vraag 4: Hoe gehard zijn gemaakte plannen betreffende noodzakelijke alleenheid tegen onverwachts opduikende verliefdheid?

Vraag 5: Wat valt er te zeggen voor de zegen versus de vloek van het vermogen alleen te kunnen zijn en dit binnen het kader van het algemene nature-nurturedebat?

Vraag 6: Wat jaagt u het meest op de kast; alleen-zijn of eenzaamheid?

Vraag 7: Vindt u ook niet dat ‘al één zijn’ al moeilijk genoeg klinkt op zich?

Vraag 8: Vindt u het echt moeilijk?

Vraag 9: Echt?

Vraag 10: Loopt u het snelst alleen, tussen meerderen en minderen, of naast een van beide onbestaande groepen?

Vraag 11: Hoe en wat dan ook; ja of nee of ja én nee?

Vraag 12: Wil ik de snelste zijn?

Vraag 13: Wilt u de snelste zijn? Voor toepassing op vraag 13: A) Altijd. B) Meestal. C) Vaak. D) Soms. E) Zelden. F) Nooit. G) Weet niet. Opmerkingen bij de toepassingsopties bij vraag 13: A: Tant pis. B+D: Met één sok bent u niets. C) Kies een ander antwoord. E+F) Leugenaar. G) Ga in therapie.

Vraag 14: Ga ik te snel voor u en waarom vindt u van wel of van niet?

Vraag 15: Gaat het met u en hoé gaat het dan wel met u?

Vraag 16: En gaat het zo van ja ja of gaat het omdat het als het niet gaat kruipen moet?

[p. 32]

Vraag 17: Denkt u zelf dat het mij interesseert hoe het met u gaat?

Vraag 18: Interesseert het u hoe het mij vergaat?

Vraag 19: Wat is die ‘het’ eigenlijk in ‘het iemand vergaan’?

Vraag 19b: Het leven?

Vraag 20: Is die uitdrukking in dat geval niet van uitermate treurige aard, zonder dat het opvalt? (‘Hallo mevrouw! Dag meneer! Hoe vergaat úw leven misschien?’)

Vraag 21: Verga ik of ga ik ver?

Vraag 22: Ga ik voor u te ver of juist verre van ver genoeg nu en hoe komt dat dan?

Vraag 23: Wat is het meest van invloed? A) Geloof. B) Omgeving. C) Een (on)gelukkig gesternte.

Vraag 24: Wat is het schadelijkst; eenzelvigheid of zelfzucht?

Vraag 25: En welke van de twee is het lucratiefst?

Vraag 26: Wanneer is alleen-zijn mooi en wanneer wordt het ijdel?

Vraag 27: Is alleen-zijn mogelijk?

Vraag 28: Moet alleen-zijn of mag het?

Vraag 29: Voor wie geeft u antwoord indien het niet voor uzelf is?

Vraag 30: Wie heeft op u de grootste invloed? A) Mijn moeder. B) Mijn vrouw. C) Mijn verzekeringsagent.

Vraag 31: Kan u zelf conclusies trekken uit uw antwoord op de laatste vraag? A) Ja. B) Waarschijnlijk als ik het probeer. C) Als ik er zin in heb, misschien. D) Eventueel. E) Nee.

Vraag 32: Wat is volgens u het beste synoniem voor ‘alleen’ uit volgende rij: A) Herfst. B) Hoera. C) Masturbatie. D) Puntkomma.

Vraag 33: Heeft u een uitgebalanceerde afhankelijkheidsverhouding met uw alleenheid?

Vraag 34: Hoe zit het met uw alleenheid bekeken op de schaal van Richter?

Vraag 35: Hanteert uw alleenheid respectabele manieren tegenover de buitenwereld?

Vraag 36: Hoe heeft u uw alleenheid leren kennen en was het meteen raak?

Vraag 37: Krijgt uw alleenheid van u voldoende aandacht en affectie?

Vraag 38: Welke eigenschap van uw alleenheid stoort u het meest?

Vraag 39: Wat vindt u van het uiterlijk van uw alleenheid?

Vraag 40: Welk sterrenbeeld heeft uw alleenheid en houdt u daar rekening mee?

Vraag 41: Wat zou uw alleenheid wensen als ze één enkele wens mocht doen?

Vraag 42: Is uw alleenheid gelukkig en wat is uw grootste bijdrage daaraan geweest?

Vraag 43: Bent u gelukkig?

[p. 33]

Vraag 44: Behandelen uw alleenheid en u elkaar met wederzijds respect?

Vraag 45: Staat uw alleenheid voor u klaar in goede en kwade dagen en omgekeerd?

Vraag 46: Schaamt u zich bijwijlen voor uw alleenheid?

Vraag 47: Verrassen uw alleenheid en u elkaar nog wel eens?

Vraag 48: Hoe vaak en waarover ondervindt u onenigheid met uw alleenheid?

Vraag 49: Hoe vaak vrijen u en uw alleenheid en is de gemeenschap bevredigend?

Vraag 50: Loopt u nog een eindje met mij mee?