Streven. Jaargang 76
(2009)– [tijdschrift] Streven [1991-]–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 34]
| ||||||||
Erik Faucompret
| ||||||||
De tsarenMet Peter de Grote, die regeerde tussen 1682 en 1725, koos Rusland voor een prowesters ontwikkelingsmodel. Rusland moest op elk gebied kunnen wedijveren met het Westen. Dat kon alleen door de westerse techniek en cultuur te introduceren. Tsaar Peter moderniseerde in ijltempo administratie, leger en rechtspraak. De kinderen van de adel moesten naar school, de mannen moesten hun baarden afscheren. Peter was geen democraat. Hij voerde oorlog tegen Zweden en het Ottomaanse Rijk. Catharina de Grote zette de prowesterse lijn voort. Zij dweepte met de | ||||||||
[pagina 35]
| ||||||||
Verlichting en riep zelfs een soort parlement samen. Maar Catharina was even autoritair als haar voorganger. Zij annexeerde nieuw Ottomaans en Pools territorium. Onder het bestuur van Nicolaas I, tussen 1825 en 1855, kwam er een voorlopig einde aan de prowesterse oriëntatie van Rusland. De pro-westerse elite had liever Nicolaas’ broer, Constantijn, op de troon gezet maar de Decemberopstand mislukte. Nicolaas ontpopte zich als de meest reactionaire van alle Russische monarchen. Rusland kon niets leren van het westerse rationalisme en materialisme. Integendeel, het moest opteren voor het Groot-Slavisch ideaal van de machtige Russisch-orthodoxe kerk. Rusland moest haar territorium uitbreiden en hulp bieden aan andere autocratische leiders wanneer die opstandige bewegingen de kop indrukten. Dergelijke hulp kon nadien diplomatiek worden verzilverd. Net als Peter en Catharina probeerde Nicolaas Ottomaans territorium in handen te krijgen. Die poging liep echter faliekant af in de Krimoorlog (1853-1855), waarop de tsaar zelfmoord pleegde. Zijn opvolger Alexander II, die regeerde van 1855 tot 1881, was allesbehalve het spiegelbeeld van zijn vader. Hij geloofde in een sterk leger maar koesterde westers geïnspireerde liberale ideeën. Hij bevrijdde de lijfeigenen en gaf de Finnen regionale autonomie. Zijn minister van Buitenlandse Zaken prins Gortsjakov-niet toevallig Poetins rolmodel -slaagde erin het vernederende verdrag van Parijs op te zeggen dat de Krimoorlog afsloot. In 1881 werd Alexander vermoord. Alexander III, tsaar van 1881 tot 1894, schroefde de liberale hervormingen van zijn vader terug en opteerde voor een sterk autocratisch bestuur. Hij stierf op 49-jarige leeftijd. Nicolaas II, wiens bewind zich uitstrekte tussen 1894 en 1917, kwam volledig onvoorbereid op de troon. Hij zette het harde beleid vader voort ondanks de gewijzigde omstandigheden. In 1905 kwamen de fabrieksarbeiders voor het eerst op straat. Zij kregen beperkte burgerlijke en politieke rechten, maar gingen er materieel niet op vooruit. Servië sleurde bondgenoot Rusland de Eerste Wereldoorlog in. Terwijl tsaar Nicolaas aan het front was, beredderde de emotioneel labiele tsarina Alexandra de binnenlandse politiek. Daar broeide een revolutie. | ||||||||
De communistenIn oktober 1917 maakte Lenin van Rusland een eenpartijstaat. Hij legde de klemtoon op economische en sociale rechten. De bolsjewieken introduceerden gratis gezondheidszorg, gratis onderwijs en sociale zekerheid. Zij kenden aan de arbeiders en de boeren het recht op werk en behuizing toe. Voor burgerlijke vrijheden als vrije meningsuiting, godsdienstbeleving, vereniging en vergadering was echter geen plaats. Toen de revolutie dreigde te mislukken koos Lenin voor samenwerking met | ||||||||
[pagina 36]
| ||||||||
het Westen. Hij lanceerde in 1921 de zogeheten Nieuwe Economische Politiek en liet een jaar later Rusland, Oekraïne, Azerbeidzjan, Georgië en Armenië opgaan in de Sovjet-Unie (USSR). Maar zijn opvolger Stalin doekte de Nieuwe Economische Politiek op, voerde de planeconomie in en collectiviseerde brutaal de landbouw. Stalins ideologie was totalitair. Dankzij de Tweede Wereldoorlog kon hij het ideaal van Alexander I grotendeels realiseren: Rusland annexeerde de Baltische staten en creeerde in Centraal-en Oost-Europa satellietstaten met vazalregimes. Rusland was totaal vervreemd van het Westen. Stalins opvolger, Nikita Chroestjtsjov, wilde van de USSR de belangrijkste economische macht ter wereld maken. Hij opteerde voor vreedzame co-existentie met het Westen. Chroestjtsjov was echter een grotere gokker dan Stalin. Tijdens zijn bewind zetten twee crisissen het machtsevenwicht met het Westen op de helling: Berlijn (1952-1961) en Cuba (1962). Als gevolg van zijn mislukte economische hervormingen verdween hij in 1964 van het politieke toneel. Zijn opvolger, Leonid Brezjnev, keerde terug naar de vertrouwde machtspolitiek. Hij tolereerde geen afwijkingen van de planeconomie en deed geen concessies aan het Westen. Warschaupactbondgenoten die de touwtjes wat wilden laten vieren werden manu militare tot de orde geroepen, zoals Tsjecho-Slowakije in 1968 ervoer. Michael Gorbatjsov, die in 1985 aan de macht kwam, realiseerde zich dat het met de verstarde Sovjeteconomie de verkeerde weg opging. Hij propageerde openheid (glasnost), economische herstructurering (perestrojka) en ontwapening. Zo ontketende hij krachten die niet meer te betomen waren. De communistische partij verloor haar machtsmonopolie. In 1991 verdween de USSR. Boris Jeltsin was de eerste president van het nieuwe Rusland. Hij werd de lieveling van het Westen. Maar van de Jeltsinjaren (1992-1999) onthield de bevolking vooral de economische stagnatie, de schaamteloze verrijking van de oligarchen, de nederlaag in Tsjetsjenië, de corruptie en de politieke chaos. Met algemene opluchting werd Vladimir Poetin als nieuwe president begroet. | ||||||||
PoetinPoetin keert terug naar de autoritaire traditie van Nicolaas I en Stalin. Rusland moet met krachtige hand worden geregeerd. Daarom opteert Poetin voor meer centralisatie. De regionale gouverneurs worden niet langer verkozen maar aangesteld door de president, zodat het Hogerhuis de beslissingen van de Doema niet langer kan blokkeren. Ex-leden van de veiligheids- en inlichtingendienst KGB maken hun opwachting in de regering. Poetin koopt kranten en televisiestations op. De nog resterende onafhankelijke media doen aan zelfcensuur. Poetin benoemt eigen- | ||||||||
[pagina 37]
| ||||||||
handig de rechters. Buitenlandse ngo's en verkiezingswaarnemers zijn niet langer welkom. Oliemagnaten die politiek willen bedrijven (bv. Mikhail Chodorko, baas van oliegigant Yukos) verdwijnen achter slot en grendel. Kritische journalisten als Anna Politkovskaya worden vermoord. Alexander Litvinenko, een voormalige Russische geheim agent en notoir criticus van Poetin, wordt vergiftigd in Londen. Poetin weigert de vermoedelijke moordenaars aan Groot-Brittannië uit te leveren. Ook met de vrijheid van godsdienst is het pover gesteld in het hedendaagse Rusland. Religieuze organisaties die niet in de pas van het Kremlin lopen worden geliquideerdGa naar eind[1]. Bijeenkomsten van godsdienstige groepen of sekten worden door veiligheidstroepen verstoord. Dissidente Russisch-orthodoxe bisschoppen krijgen spreekverbod. Rechtbanken geven in de regel lichte straffen in geval van misdrijven met religieuze ondertoonGa naar eind[2] Op economisch vlak kan Poetin goede resultaten voorleggen. Luisterend naar de adviezen van Andrei Illarionov, een liberale econoom, verlaagt hij de belastingen, hervormt het handelsrecht en stimuleert privatisering. Was in de jaren negentig de economische groei negatief, nu bedraagt hij gemiddeld 6,5 procent. Rusland staat op de zestiende plaats van de wereldranglijst, ongeveer op het niveau van Brazilië. Er is ook vooruitgang geboekt in de strijd tegen de inflatie. Naar westerse standaarden blijft ze hoog, maar in Rusland is ze nooit zo laag geweest. En vloeide in de periode 1990-2000 het buitenlands kapitaal massaal het land uit, daarna begonnen buitenlandse investeringen toe te stromen. Het surplus op de handelsbalans groeit jaar na jaar. Rusland bezit de derde grootste wereldreserve aan harde munt, zodat het niet meer moet bedelen bij het Internationaal Monetair Fonds. Integendeel, de buitenlandse schuld wordt in versneld tempo afbetaald en vermindert in verhouding tot het bruto nationaal product. Het overschot aan olie- en gasopbrengsten wordt in een stabilisatiefonds gestopt, dat nu al een slordige 150 miljard dollar zou bedragen. Het begeerde lidmaatschap van de Wereldhandelsorganisatie WTO lonkt. Toch is de basis van dit economische succesverhaal vrij wankel. Rusland lijkt meer op Venezuela of Nigeria dan op de Verenigde Staten of Japan. Het is een petroleum- en gasstaat met een sterk geconcentreerde industrie die erg afhankelijk is van de wereldeconomie. Terwijl er in de Amerikaanse olie- en gasindustrie ongeveer twintigduizend ondernemingen actief zijn, kent Rusland er minder dan tweehonderdGa naar eind[3]. Aanvankelijk groeide de Russische olie-industrie jaarlijks met negen procent, nu is dat nog met amper één procent. Ook de leveringen van Gazprom - de staatsonderneming die de gasproductie monopoliseert - lopen terug. Gazprom heeft geïnvesteerd in Europese distributiemarkten en is Ruslands belangrijkste mediaonderneming geworden. Maar het heeft de | ||||||||
[pagina 38]
| ||||||||
investeringen in nieuwe gasvelden schromelijk verwaarloosd. De output van de drie gasvelden in West-Siberië - die zorgen voor drie vierde van de productie - vermindert jaarlijks met zes à zeven procentGa naar eind[4]. Het ontbreekt Rusland bovendien aan technologie en infrastructuur. De invoer groeit veel sneller dan de binnenlandse productie. De sterkere koers van de roebel remt de export af. Buiten grondstoffen en wapens exporteert Rusland weinig. De buitenlandse investeringen blijven relatief beperkt: die van het kleine Singapore bijvoorbeeld overtreffen die van Rusland met vijf miljard dollarGa naar eind[5]. De liquidatie van Yukos en de toewijzing van haar activa aan Rosneft, een andere staatsonderneming, heeft het vertrouwen in het Russische rechtssysteem ondermijnd. De corruptie, zo typisch voor het Jeltsintijdperk, is teruggekeerd en is zelfs erger geworden. De eigenaars van staatsondernemingen hebben zich schaamteloos verrijkt: Rusland staat vierde op de wereldranglijst van nieuwe miljonairs. De kloof tussen de tien armste en de tien rijkste procent van de bevolking is gegroeidGa naar eind[6]. De levensverwachting daalt. Volgens wetenschappelijke studies zou het aantal Russen verminderen van 148 miljoen (2008) naar 121 miljoen (2050). Dat is een gevolg van de lage geboortecijfers en de extreem hoge sterftecijfers voor mannen als gevolg van het zware alcoholgebruikGa naar eind[7]. | ||||||||
Verenigde StatenRusland wil weer een grootmacht worden. Volgens Poetin heeft Rusland de Koude Oorlog niet verloren, maar vrijwillig gestaakt. Het bipolair systeem bestaat nog altijd maar het heeft andere dimensies gekregen. Met deze visie moet Rusland wel in botsing komen met de Verenigde Staten. Aanvankelijk zag het er nochtans niet zo uit. President Bush zei zelfs dat hij had kunnen zien in de ziel van Poetin en dat het hem aanstond wat hij had gezienGa naar eind[8]. Na de aanslagen van 11 september 2001 was Poetin de eerste buitenlandse regeringsleider die de Verenigde Staten alle steun toezegde. Tijdens de militaire campagne in Afghanistan mocht het Amerikaanse leger basissen gebruiken in de Centraal-Aziatische republieken. Nadien liep het echter mis. De verdere uitbreiding van de NAVO is voor Rusland onverteerbaar. Volgens Poetin heeft de NAVO bij monde van toenmalig secretaris-generaal Manfred Wörner (17-5-1990) officieel beloofd geen NAVO-soldaten te zullen plaatsen buiten de grenzen van de destijds zestien lidstaten. Dat moest Rusland een stevige veiligheidswaarborg geven. In werkelijkheid hebben de Verenigde Staten echter een nieuw Ijzeren Gordijn gecreëerd in Europa en daarbij de invloedssfeer van Rusland gevoelig ingekrompen. Niet alleen voormalige Warschaupactbondgenoten, zelfs vroegere gebiedsdelen van de USSR (de Baltische staten) traden | ||||||||
[pagina 39]
| ||||||||
toe tot het anti-Russische militaire bondgenootschap. Met de hulp van ‘vijandige’ ngo's steunden de Verenigde Staten verkiezingscampagnes van anti-Russische presidentskandidaten in Georgië (2003), Oekraïne (2004-2005) en Kirgizië (2005). Als het van de Verenigde Staten afhangt, mogen ook die voormalige Sovjetrepublieken lid worden van de NAVO. De Verenigde Staten buiten de verzwakte militaire slagvaardigheid van Rusland uit. Van de drie miljoen Russische soldaten zijn er nog één miljoen onder de wapens. Het betreft meestal weinig gemotiveerde dienstplichtigen met verouderd materiaal. In het kader van ontwapeningsakkoorden heeft Rusland een deel van zijn arsenaal ontmanteld in de veronderstelling dat de NAVO hetzelfde zou doen. Dat is niet gebeurd. Het Westen meet duidelijk met twee maten en twee gewichten. Rusland mag het INF-verdragGa naar eind[9] of het CFE-verdragGa naar eind[10] niet opzeggen, maar de NAVO-lidstaten weigeren het nieuwe verdrag over de conventionele wapens in Europa te bekrachtigenGa naar eind[11]. De Verenigde Staten passen zelfs het ABM-verdrag van 1972 niet meer toeGa naar eind[12]. Ze willen onderdelen van een antirakettenschild plaatsen in Polen en Tsjechië, zogezegd om raketten van Iran en Noord-Korea tegen te houden. Maar dat schild is ook gericht tegen Rusland. Wanneer Rusland als represaille aankondigt raketten te plaatsen in Kaliningrad schreeuwt het Westen moord en brand. Daarbij komt het eigengereide optreden van de NAVO in landen die traditioneel behoorden tot de Russische invloedssfeer: Irak en Joegoslavië. Saddam Hoessein was een trouwe bondgenoot van Moskou. Zonder mandaat van de Veiligheidsraad viel het Amerikaanse leger Irak binnen. Kosovo was een gebiedsdeel van Servië, een van de oudste allianties van Rusland. Zonder resolutie van de Veiligheidsraad bombardeerden NAVO-lidstaten Servië. Met steun van de Verenigde Staten riep Kosovo eenzijdig zijn onafhankelijkheid uit. Ook hier zijn er twee maten en twee gewichten. Als Rusland Abchazië of Zuid-Ossetië erkent - nota bene na een aanval door Georgië-wordt het hierom bekritiseerd. Meer in het algemeen zijn de Verenigde Staten volledig ongevoelig voor de moeilijke geopolitieke situatie van Rusland: de islamitische republieken op Russisch territorium raken geradicaliseerd en zouden het voorbeeld van Kosovo kunnen volgen. Rusland verzet zich tegen elke vorm van inmenging in binnenlandse aangelegenheden. Het verwerpt de doctrine van humanitaire interventie zoals die door het Westen wordt voorgestaan. De Veiligheidsraad kan hoogstens proberen te bemiddelen in burgeroorlogen, maar mag nooit rechtstreeks militair ingrijpen in een land. De nationale soevereiniteit en de territoriale integriteit staan centraal in de internationale betrekkingen. Rusland is de kritiek van het Westen beu op wat het beschouwt als zijn binnenlandse aangelegenheden: de militaire operaties in Tsjetsjenië, de afhandeling van de gijze- | ||||||||
[pagina 40]
| ||||||||
ling in de school van Beslan (2004), de uitschakeling van Yukos, de kritiek op Gazprom... Poetins beruchte toespraak op de Drieënveertigste Conferentie van München over Veiligheid (10-2-2007) kwam dan ook niet als een verrassing. Hij zei onder andere: ‘Vandaag zijn we getuige van een overmatig gebruik van militaire macht. Daarom kunnen conflicten niet meer worden opgelost. We zijn ook getuige van het misprijzen voor internationaal recht’. Voor diegenen die het nog niet hadden begrepen, voegde hij eraan toe: ‘De Verenigde Staten overschrijden hun nationale grenzen op elk gebied. Ze leggen hun economisch, politiek en cultureel beleid op aan de rest van de wereld. Internationale problemen worden opgelost op basis van eigenbelang’. Zo ontstaat een heel gevaarlijke situatie: ‘Niemand gelooft nog in internationaal recht. De wapenwedloop wordt gestimuleerd; landen willen kernwapens produceren en het terrorisme krijgt een globaal karakter’. Ook de Europese bondgenoten van de Verenigde Staten krijgen een veeg uit de pan: ‘Landen die in het nationaal recht de doodstraf hebben afgeschaft, zelfs voor moordenaars en gevaarlijke misdadigers, nemen ongestraft deel aan militaire operaties die niet legitiem zijn. Daarbij doden ze honderden en duizenden onschuldige burgers’. Poetins besluit stond vast: ‘Het gebruik van geweld kan alleen door de Veiligheidsraad van de VN worden gesanctioneerd. Als de internationale gemeenschap beslist tot interventie, dan is dat een beslissing die wordt genomen in overeenstemming met de beginselen van het internationaal recht. In geen geval mogen de NAVO en de Europese Unie in de plaats treden van de Verenigde Naties’Ga naar eind[13]. | ||||||||
Europese UnieRusland gebruikt niet langer zijn energierijkdom om militair sterk te staan in het buitenland. Veeleer probeert het in derdewereldlanden economische en culturele invloed te verwerven. Trouw aan de verdeel-en-heerstactiek van tsaren en communisten tracht Rusland de positie van de Verenigde Staten in Europa te ondermijnen. Poetin wordt daarbij geholpen door het gebrek aan coherent beleid van de Europese Unie. Lidstaten streven in de eerste plaats hun nationale belangen na. Bovendien heeft de West-Europese publieke opinie zich geleidelijk afgekeerd van de Verenigde Staten. Poetin gelooft niet in multilaterale diplomatie met de Europese Unie, die door vele Russen wordt gezien als een amorfe bureaucratische structuur die geen lang leven meer beschoren isGa naar eind[14]. Maar een diplomatiek succesje wil hij de Europese Unie desnoods wel gunnen. Poetin weigert het door Jeltsin ondertekende Energiehandvest te bekrachtigen en ook het Partnerschap- en Samenwerkingsakkoord dat met de Europese Unie werd ondertekend, vindt hij niet prioritair. Rus- | ||||||||
[pagina 41]
| ||||||||
land onderhoudt wel hartelijke bilaterale betrekkingen met de grote ‘oude’ lidstaten van de Europese Unie, Duitsland en Frankrijk - aanvankelijk ook met Groot-Brittannië, maar als gevolg van het asiel aan olie-magnaat Berezovsky en de Tsjetsjeense leider Zakayev en zeker na de moord op Litvinenko vertroebelen de relaties tussen Moskou en Londen. De Verenigde Staten zijn beducht voor een alliantie tussen Rusland, Duitsland en Frankrijk zoals die bijvoorbeeld tot uiting kwam tijdens de Amerikaanse inval in Irak (maart 2003). Toen veroordeelden de regeringsleiders van die drie landen eensgezind deze operatie. Rusland speelt ten volle de energieafhankelijkheid van de Europese landen uit. De Europese Unie heeft zelf weinig ruwe aardolie en aardgas: ze betrekt 82 procent van haar olie en 57 procent van haar gas uit het buitenland. Nu al komt respectievelijk 30 en 45 procent daarvan uit Rusland. In het geval van de nieuwe lidstaten loopt dat aandeel zelfs op tot 90 procent. De energieafhankelijkheid van de Europese Unie zal in de toekomst slechts toenemen. Rusland bezit de omvangrijkste wereld-reserves aan aardgas en het komt op de zevende plaats wat betreft de bewezen wereldreserves aan aardolie. Het verwerft invloed in de Europese energiesector. Maar Rusland geeft ondernemingen uit de Europese Unie geen toegang tot pijpleidingen op haar territorium. Gazprom sluit leveringscontracten op lange termijn af met individuele EU-lidstatenGa naar eind[15]. Rusland onderhandelt in een bilateraal kader over de bouw van Europese raffinaderijen, onder meer met Duitsland en Griekenland. Via de Noord-Europese pijplijn (onder de Baltische Zee) zal Duitsland 80 procent van zijn gas uit Rusland betrekkenGa naar eind[16]. Rusland tekent ook bilaterale akkoorden met Servië, Italië, Bulgarije, Griekenland en Oostenrijk met het oog op de bouw van nieuwe pijpleidingen (de Blue Stream- en South Streamprojecten). Zo beconcurreert het een gelijkaardig project van de Europese Unie dat de aanvoer van olie voorziet uit Centraal-Azië (de zogeheten Nabuccopijplijn tussen Turkije en Oostenrijk). Met de Centraal-Aziatische republieken Turkmenistan en Kazakstan bouwt Rusland een gaspijplijn die de plannen van de Verenigde Staten doorkruist om een pijplijn aan te leggen onder de Kaspische Zee. Met Iran en Algerije wil Rusland een ‘gas-OPEC’- kartel opzetten. Samen met Iran, India en Pakistan plant het een pijpleiding die olie en gas levert aan China. | ||||||||
EuraziëIn Europa heeft Rusland een deel van zijn invloedssfeer verloren. Daarom gaat het op zoek naar nieuwe bondgenoten. Het vindt die vooral in Azië. De Trans-Kaukasische en Centraal-Aziatische republieken van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) bekleden een centrale plaats in het buitenlands beleid van Poetin. In dit deel van de wereld opteert | ||||||||
[pagina 42]
| ||||||||
Rusland vooral voor ‘soft power’. Het vangt overtollige arbeidskrachten op, biedt een markt voor surplusproductie en het investeert in infrastructuur en ondernemingen. Als gevolg van de hogere olie- en gasprijzen groeit de buitenlandse schuld van die landen aan Rusland. De Russische taal is er de lingua franca. De jeugd kijkt naar populaire Russische films en koopt Russische software. De Russische popmuziek is er populairGa naar eind[17]. Daarbij komt dat het Westen grotendeels zijn deuren gesloten houdt voor Centraal-Azië en Trans-Kaukasië. De GOS-staten zitten wel in de Raad van Europa en de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa, maar het lidmaatschap van de veel belangrijkere NAVO en Europese Unie ligt vooralsnog niet in het verschiet. In Eurazië verwerft Rusland stilaan een culturele machtspositie die vergelijkbaar is met die van de Verenigde Staten vroeger in West-Europa en Latijns-AmerikaGa naar eind[18]. Probleem is wel dat, net als de Verenigde Staten, Rusland heel snel dreigt met represailles wanneer er iets misgaat (zoals de afgelopen jaren bleek in Estland, Georgië of Oekraïne). Dat put het krediet aan ‘soft power’ snel uit, zoals de Verenigde Staten hebben ervaren. Een aantal buurlanden van Rusland is misnoegd om diverse redenen: de aanwezigheid van sterke Russische minderheden, handelsdisputen, te hoge olieprijzen en Russische troepen in het kader van vredeshandhaving. Ook in de rest van Azië probeert Rusland invloed te verwerven, maar dat gaat niet gemakkelijk: China heeft er een stevige machtspositie verworven. Tijdens de monetaire crisis van 1997-1998 schoot China de Zuidoost-Aziatische landen te hulp. China wil een Aziatische vrijhandelszone creëren met de ASEAN-landen, maar zonder Rusland en JapanGa naar eind[19]. Dankzij zijn fenomenale groei en zijn totalitair politiek systeem fungeert China als economisch model voor de regio. Toch beschikt Rusland over enkele troeven. Oost-Azië heeft olie nodig en die heeft China niet. Rusland is lid van zowel de Sjanghai Samenwerkingsorganisatie als de APEC, de Organisatie van de Islamitische Conferentie en de ‘East Asia Summit’Ga naar eind[20]. Het kan het Noord-Koreaans regime beïnvloeden. In tegenstelling tot China heeft Rusland met geen enkel land in het gebied territoriale conflicten. | ||||||||
BesluitVolgens Igor Yakovenko, secretaris-generaal van de Russische joumalistenbond, is voor Rusland nu pas het proces van natievorming begonnen. ‘Een nieuwe natie is aan het ontstaan die men kan bestempelen als “Rossiyane” [het Russische volk; EF]’Ga naar eind[21]. Volgens Poetin rust die natievorming op een binnenlandse en een buitenlandse pijler. In tegenstelling tot bijvoorbeeld het Turkije van Atatürk dat - als opvolger van het | ||||||||
[pagina 43]
| ||||||||
Ottomaanse Rijk - culturele diversiteit ontkent, geeft Rusland - als opvolger van de USSR - culturele autonomie aan zijn meer dan tachtig verschillende etnische groepen. Maar in tegenstelling tot de opvolgers van Atatürk en in overeenstemming met de opvattingen van de Verlichtingsideoloog Montesquieu, meent Poetin dat in een groot land als Rusland een meerpartijendemocratie onmogelijk is. Net als onder het tsaristisch en communistisch regime is de macht geconcentreerd bij de staat. Zo kan de economie groeien en de levensstandaard van de bevolking verbeteren. Een assertief buitenlands beleid is de tweede pijler onder de Russische natievorming. Rusland verteert moeilijk het prestigeverlies. Het wil kost wat kost zijn status van grootmacht opnieuw verwerven. De Russen moeten weer trots worden op hun land. De buitenwereld moet weer respect tonen voor Rusland. Gorbatjsov en Jeltsin hebben volgens de publieke opinie Ruslands vitale belangen uitverkocht aan het Westen. Rusland gedroeg zich als bondgenoot van de NAVO terwijl de Verenigde Staten het niet ernstig nam. Integendeel, de Amerikanen profiteerden van de Russische zwakheid om hun invloedssfeer gestadig uit te breiden. Poetin heeft die trend omgekeerd. In bilaterale en multilaterale samenwerkingsverbanden zoals de Veiligheidsraad, zal Rusland zoveel mogelijk de Verenigde Staten en hun bondgenoten boycotten. Het zal proberen een wig te drijven tussen de Verenigde Staten en Europa en tussen de EU-landen onderling. Het zal streven naar antiwesterse allianties in Azië. Zoveel is zeker: Poetin heeft Rusland weer op de kaart gezet. Zoals onder het tsaristische en communistische regime herhaaldelijk is gebleken, bezit Rusland een verbazingwekkende veerkracht waarover slechts weinig landen beschikken. Met Poetin schijnt de geschiedenis zich te herhalen. | ||||||||
[pagina 44]
| ||||||||
Literatuur
| ||||||||
[pagina 45]
| ||||||||
|
|