Streven. Jaargang 70
(2003)– [tijdschrift] Streven [1991-]–
Auteursrechtelijk beschermdStreven. Jaargang 70. Z.n., z.p. [Antwerpen] 2003
DBNL-TEI 1
Wijze van coderen: standaard
-
gebruikt exemplaar
eigen exemplaar dbnl
algemene opmerkingen
Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Streven. Jaargang 70 uit 2003.
De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren beijvert zich voor het verkrijgen van toestemming van alle rechthebbenden; eenieder die meent enig recht te kunnen doen gelden op in dit tijdschrift opgenomen bijdragen, wordt verzocht dit onverwijld aan ons te melden (mailto:dbnl.auteursrecht@kb.nl).
redactionele ingrepen
De eindnoten zijn in deze digitale editie direct bij de bijbehorende nootverwijzingen geplaatst. De volgende pagina’s zijn hierdoor komen te vervallen: deel januari: 19, 30, 31, deel februari: 136, deel maart: 205, 244, 262, deel september: 691, 702, 714, deel oktober: 797, 810, deel november: 894, 895, 906, 929, deel december: 973, 999.
De rubriek ‘Personalia’ is om privacyredenen afgedekt.
p. 204: noot ‘2’ heeft in de lopende tekst geen nootverwijzing. In deze digitale editie is de noot onderaan het artikel geplaatst.
De tekst op het achterplat van deel juli-augustus is in de gebruikte scan niet goed leesbaar. In deze digitale editie is ‘[...]’ geplaatst.
p. 1000: in in de kerk → in de kerk: ‘Sociologische ontwikkelingen in de kerk in Oost-Europa.’
Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (deel januari: binnenkant voorplat, binnenkant achterplat, deel februari: binnenkant achterplat, deel maart: binnenkant achterplat, deel april: binnenkant achterplat, deel mei: binnenkant achterplat, deel juni: binnenkant achterplat, deel juli-augustus: binnenkant achterplat, deel september: binnenkant achterplat, deel oktober: binnenkant achterplat, deel november: binnenkant achterplat, deel december: 1058, 1059, binnenkant achterplat) en pagina's met advertenties (deel januari: 96, deel februari: 191, 192, deel maart: 288, deel april: 383, 384, deel mei: 479, 480, deel juni: 575, 576, deel juli-augustus: 672, deel september: 767, 768, deel oktober: 863, 864, deel november: 959, 960, deel december: 1055, 1056, 1061, 1062, 1063, 1064) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.
[Deel januari, voorplat]
STREVEN
JANUARI 2003
JAARGANG 70, NR. 1
[Deel januari, pagina 1]
| 7 | Een instinctieve eerbied voor mensen die lijden (1)
Een gesprek met jan van kilsdonk Johan Vanhoutte en Paul Begheyn De nu vijfentachtigjarige Jan van Kilsdonk is zeker een van de meest bekende figuren van de Nederlandse kerk. In een vrijmoedig gesprek met Johan Vanhoutte en Paul Begheyn vertelt hij over zijn jeugd, zijn vormingsjaren in de jezuïetenorde, zijn inzet als pastor in kampen voor politieke delinquenten (1944-47), zijn leraarschap aan het Ignatiuscollege in Amsterdam en zijn benoeming tot studentenpastor in 1958. Dit is het eerste gedeelte van een getuigenis dat als een boeiend document over de recente Nederlandse kerkgeschiedenis gelezen kan worden. |
| 20 | Dood en verdeling
Over sociale ongelijkheid in ziekte, zorg en dood Herman Deleeck Mensen zijn niet gelijk als het gaat om ziekte en dood. De levensverwachting stijgt naarmate individuen een hogere maatschappelijke positie verwerven. De gezondheidszorg, zoals overigens het hele socialezekerheidsstelsel, komt vooral de middelste en hogere sociale groepen ten goede, terwijl ze in principe iedere burger op gelijke voet behandelt. Die sociale ongelijkheid heeft te maken met culturele verschillen tussen de lagere en hogere bevolkingsdelen. Dit artikel, waarin de onlangs overleden Professor Deleeck nogmaals op het zgn. Mattheuseffect terugkomt, klinkt als zijn testament geestelijk testament. |
| 33 | De nieuwe biomedische technologie en de kritische functie van de filosofie
Herman De Dijn De vooruitgang van wetenschap en techniek beïnvloeden het menselijk leven ingrijpend, - individueel én collectief. De toenemende bureaucratische procedures in de maatschappelijke communicatie verminderen het spontane vertrouwen. De nieuwe mogelijkheden van de geneeskunde veranderen de opvatting van wat gezondheid en ziekte is. De ontwikkelingen van de genetica en de biotechnologie leiden tot een paradoxale conclusie: de eeuwenlange strijd van de mens om zich door de kracht van rede en wetenschap van het religieuze en metafysische obscurantisme te bevrijden, mondt nu uit in de overtuiging dat de mens niets meer is dan het product van zijn genen. |
[Deel januari, pagina 2]
| 48 | Der ewige Jude: een dadergetuigenis
Gie van den Berghe Op verzoek van Goebbels maakte Fritz Hippler in 1939 een documentaire over de joden, bedoeld om het Duitse volk duidelijk te maken wie de joden werkelijk zijn: onmensen, die als parasieten andermans werk uitbuiten en als ratten ziekte en verval verspreiden. Der ewige Jude is een aaneenschakeling van afschuwwekkende beelden. Deze propagandafilm biedt heel wat stof voor wie erachter wil komen hoe de nazi's naar de joden keken en wat hen bezielde. |
| 59 | Günter de Bruyn wast zich wit
Jacques De Maere Günter de Bruyn, een van de bekendste romanschrijvers uit de voormalige DDR, blikt in zijn autobiografische geschriften terug op zijn verleden in de Oost-Duitse realiteit. Zijn negatieve uitlatingen over de staat, maar ook over collega's, komen weinig overtuigend over: veertig jaar lang heeft de Bruyn als vrij apolitiek schrijver toch in die DDR die hij nu bekritiseert, een succesvolle carrière weten op te bouwen. |
| 68 | FORUM |
| 68 | De pijnpunten van de islam
Remi Hauman |
| 72 | PODIUM |
| 72 | ‘De ware kunstenaar is geen waakhond, hij is een wolf’
Boze wolven van Erik Spinoy Joris Gerits |
| 76 | Het verhaal van een ontheemde
Over Maanzaad van Joseph Pearce Herman Simissen |
| 79 | De gouden zalm (19)
Erik Martens |
| 85 | BOEKEN
Paul Valadier, Morale en désordre. Un plaidoyer pour l'homme * Maarten 't Hart, De bril van God. De Schrift betwist, deel II * F.-L. Hossfeld & E. Zenger, Die Psalmen: Psalm 51-100 * Nico Tromp, Psalmen 51-100 * L. Deliens & F. Mortier (red.), Levensbeëindiging in Vlaanderen. Het Vlaamse onderzoek naar handelingen van artsen bij het levenseinde van hun patiënten * David Claerbout. Video Works. Photographic installations. Sound installations. Drawings * Léon Hanssen, Want alle verlies is winst. Menno ter Braak 1902-1940. Deel één: 1902-1930 * Léon Hansen, Sterven als een polemist. Menno ter Braak 1902-1940. Deel twee: 1930-1940 * Frans Van Bladel, Hadewijch. Die minne es al * J.W. Hoogendoorn, De jeep in Nederland. Verkrijging en gebruik in de jaren van wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog. |
[Deel januari, pagina 95]
COLOFON
redactie
Jan Koenot (hoofdredacteur), Ludo Abicht, Paul Begheyn, Wil Derkse, Georges De Schrijver, Joris Gerits, Vincent Hunink, Elianne Muller, Herman Simissen, Frans Van Bladel, Guido Vanheeswijck, Johan Vanhoutte, Walter Weyns
redactiesecretariaat
Geert Boeve, Stijn Geudens, An Vermaercke
Prinsstraat 15, B-2000 Antwerpen
tel 03/212.10.20 / fax 03/212.10.22
e-mail streven@skynet.be
website www.come.to/streven
Bankrekening KBC 409-8515871-91 (B)
Postbankrekening 4344657 (NL)
contactadres nederland
Beulingstraat 11, NL-1017 BA Amsterdam
tel 020/679.82.07 / fax 020/670.20.15
Lid van de vzw ‘Culturele en Literaire Tijdschriften’
abonnementen
Januari-december (11 nrs.) incl. BTW:
België: eur 53,00
Nederland: eur 56,00
Europa: eur 65,57
Buiten Europa: eur 71,35
Studenten België: eur 32,00
Studenten Nederland: eur 35,00
Abonnementen worden automatisch verlengd, tenzij u vóór 1 november uw opzeg meldt.
losse nummers
- vóór januari 1999: eur 4,00
- januari 1999 t.e.m. december 2002: eur 6,00
- vanaf januari 2003: eur 7,00
nadruk van artikelen
Verboden zonder verlof van de redactie
Ingezonden stukken moeten beantwoorden aan onze richtlijnen. Onze ‘Wenken voor auteurs’ zijn aan te vragen op het redactiesecretariaat of te raadplegen op onze website.
[Deel januari, achterplat]
Huis voor de Vogelkijker, Oostende. Sedert 1994 staat het recht op behoorlijke huisvesting ingeschreven in de Belgische grondwet. Om dat fundamentele recht toe te passen heeft men in Oudenburg (Oostende) bushokje 137-3729 gekraakt. Het fungeert nu als woning. Het Huis voor de Vogelkijker incorporeert het modernisme in zijn meest eenvoudige vorm. Het is een lichte, geprefabriceerde structuur, bescheiden maar met mogelijkheden tot elk type van gebruik.
De vliesgevel die het afschermt, opent op het ruime landschap. Tegelijk haakt het vast aan de automobiliteit die het hele territorium ontsluit.
De structuur presenteert zich in eerste instantie als een neutrale schuilplaats. Tot een huis wordt ze pas nadat de nodige knusheid is geïnstalleerd. Bewoning vraagt steeds een dosis warmte en personalisering die de anonieme kilte laat ontdooien.
Barhokir 137-3729 Oostende
Originele foto: archief Henk De Sneer en Pail Vermeulen.
AFGIFTEKANTOOR 3000 LEUVEN 1
EUR 7,00
[Deel februari, voorplat]
STREVEN
FEBRUARI 2003
JAARGANG 70, NR. 2
[Deel februari, binnenkant voorplat]
Geel
(765) Geel is de kleur die het dichtst tegen het licht aanzit. Ze ontstaat door de zachtste afzwakking ervan, hetzij door dofdoorlatend materiaal te gebruiken, hetzij als gevolg van zwakke terugkaatsing van witte oppervlakken. Bij proeven met prismata is zij de enige die zich breed in de heldere ruimte verspreidt en ze kan daar, wanneer de beide polen nog uiteen staan, voor ze zich met blauw tot groen vermengt, in haar mooiste zuiverheid gezien worden. [...]
(766) Geel draagt in haar hoogste zuiverheid steeds de geaardheid van het heldere in zich en bezit een vrolijke, opgewekte, tot zachtheid stemmende eigenschap.
(767) In die schakering is ze als omgeving, bijvoorbeeld als kleed, gordijn of tapijt, aangenaam. Goud geeft ons in zijn volledig onvermengde toestand, en bijzonder als er glans op zit, een nieuw en hoog begrip van deze kleur; net zoals sterk geel een prachtige en edele uitwerking heeft als het op glanzende zijde, bijvoorbeeld Atlas, verschijnt.
(768) Zo leert de ervaring dat geel een volkomen warme en behaaglijke indruk maakt. Vandaar dat het ook in de schilderkunst voor de actief belichte partijen wordt gebruikt.
(769) Dit verwarmende effect kun je het levendigst aantreffen als je een landschap door een geel glas bekijkt, vooral in grijze winterdagen. Het oog wordt opgevrolijkt, het hart gaat open, het gemoed wordt opgewekt; er lijkt ons een directe warmte toe te waaien.
(770) Terwijl nu deze kleur in haar zuivere, heldere toestand aangenaam is en verblijdt, en in haar volle kracht iets moois en edels heeft, is ze daarentegen uiterst teer en krijgt ze een zeer onaangename uitwerking als ze besmeurd is of een beetje verlaagd wordt. Zo is de kleur van zwavel, die naar groen neigt, iets onaangenaams.
(771) Je verkrijgt dit onaangename effect wanneer de gele kleur wordt aangebracht op vuile of ruwe oppervlakken, zoals een gemene vod, een ruig textiel en dergelijke, waarop ze niet met volle energie verschijnt. Door een kleine, onmerkbare schakering wordt de mooie indruk van vuur en goud veranderd in het gevoel van iets drekkigs, en wat de kleur van eer en geluk was degradeert tot die van schande, afschuw en onbehagen. Het is mogelijk dat de gele hoeden van de bankroetiers, de gele ringen op de mantels van de joden daarin hun oorsprong vinden. Zelfs de zogenoemde kapoenkleur is eigenlijk maar een vuil geel.
Johann Wolfgang von Goethe, Schriften zur Farbenlehre, 765-771, Sämtliche Werke, Bd. 16, Artemis Verlag, Zürich / DTV, München, 1977, blz. 207-209; http://www.farben-welten.de/farbenlehre/
KAFT FEBRUARI 2003:
Maarten Van de Voorde (o1973) en Molenstraat 62, B-1671 Pepingen.
KAFTONTWERP:
Dirk Heffinck (www.heffinck.be)
[Deel februari, pagina 97]
| 99 | Een instinctieve eerbied voor mensen die lijden (2)
Een gesprek met jan van kilsdonk Johan Vanhoutte en Paul Begheyn In dit tweede gedeelte van zijn gesprek met Johan Vanhoutte en Paul Begheyn spreekt Jan van Kilsdonk over riten en sacramenten, over de eigenheid van het pastorale gesprek, en over wat godsdienst uiteindelijk betekent: ‘Godsdienst in de echte zin van het woord is de topvorm van realiteit. Er is niets dat méér met de werkelijkheid van de mens te maken heeft’. |
| 111 | Rechtshandhaving, sancties en legitimiteit
Maurice adams Onze maatschappij neigt ertoe het recht louter instrumenteel te gebruiken, als een middel om de sociale, economische en culturele processen te sturen en om de samenleving te beïnvloeden. Daartegenover wordt hier gepleit voor een responsieve benadering van het recht: de wetgever moet luisteren naar wat er leeft in de maatschappij, en alle burgers moeten hun verantwoordelijkheid in het rechtsvormingsproces bewust op zich kunnen nemen, door een combinatie van mondige inspraak en loyale houding tegenover de wetgever. |
| 123 | Beschaving in het geding
Over de (on)gelijkwaardigheid van culturen en beschavingen Jan van der Dussen Na de terroristische aanslagen in de Verenigde Staten op 11 september 2001 staat het thema van de relatie tussen de westerse en niet-westerse wereld volop in de belangstelling. In dit verband wordt nogal eens op ongenuanceerde wijze de superioriteit van de westerse beschaving benadrukt. Aan de hand van de analyse die de Engelse filosoof R.G. Collingwood van het begrip beschaving heeft ontwikkeld, wordt duidelijk gemaakt dat het herlevende westerse superioriteitsbesef niet gefundeerd is. Ook de achtergronden van de opleving van de idee van de superioriteit van de westerse beschaving worden belicht. |
[Deel februari, pagina 98]
| 137 | Bijna veertig jaar burgeroorlog in Colombia
Erik Faucompret Colombia lijkt zich in een uitzichtloze situatie te bevinden. De linkse guerrillabewegingen deinzen niet terug voor het gebruik van gewelddadige middelen: chantage, sabotage en kidnapping. Rechtse paramilitaire organisaties en doodseskaders verdedigen de belangen van de grootgrondbezitters. De politiek van de Verenigde Staten wordt bepaald door hun eigen agenda: de strijd tegen de cocateelt en de beveiliging van de Colombiaanse olieproductie. |
| 149 | Max Beckmann
Jan Koenot Max Beckmann (1884-1950), van wie het werk binnenkort in Londen tentoongesteld wordt, heeft een eigen beeldspraak ontwikkeld om zijn vurige passie voor het leven uit te drukken. Ook in moeilijke omstandigheden (het soldatenleven in de Eerste Wereldoorlog, de ballingschap onder het nazi-regime) bleef hij zijn heil zoeken in de kunst. Het onzichtbare zocht hij in de weergave van het zichtbare, maar zijn expressieve figuratieve werk wortelt in dezelfde fundamentele ervaring als de niet-figuratieve kunst van Barnett Newman: het besef van de absolute menselijke vrijheid in de even absolute goddelijke ruimte. |
| 163 | FORUM |
| 163 | Visioenen, visies, beleidsconcepien
Pieter Anton van Gennip |
| 168 | Eerherstel voor een weduwe
Een biografische schets van Sonia Orwell Herman Simissen |
| 172 | PODIUM |
| 172 | Rusland voor beginners
Koen Van Kerrebroeck |
| 176 | BOEKEN
Jacques De Visscher, Het symbolische verlangen. Over onze architectonische, erotisch-seksuele en godsdienstig-religieuze zinnebeelden * Ewald Vervaet, Groeienderwijs. Psychologie van 0 tot 3 * FrançoisXavier Dumortier, Luce Giard, Jean-Paul Laurent, Antonella Romano, Mark Rotsaert en Nicolas Standaert, Tradition jésuite. Enseignement, spiritualité, mission * Eep Talstra, Oude en Nieuwe Lezers: Een inleiding in de methoden van uitleg van het Oude Testament * Klaus Ottmann (red.), Wolfgang Laib: Retrospektive * Roland Barthes, Uit de taal van een verliefde * Thilo Thielke, Een liefde in Auschwitz * Guido Knopp, e.a., Hitlers beulen * Guido Knopp, e.a., Hitlers vrouwen * H. Andriessen (red.), De Grote Oorlog. Kroniek 1914-1918 * Charles Darwin, De afstamming van de mens en selectie in relatie tot sekse, vert. Ludo Hellemans. |
[Deel februari, pagina 190]
COLOFON
redactie
Jan Koenot (hoofdredacteur), Ludo Abicht, Paul Begheyn, Wil Derkse, Georges De Schrijver, Joris Gerits, Vincent Hunink, Elianne Muller, Herman Simissen, Frans Van Bladel, Guido Vanheeswijck, Johan Vanhoutte, Walter Weyns
redactiesecretariaat
Geert Boeve, Stijn Geudens, An Vermaercke
Prinsstraat 15, B-2000 Antwerpen
tel 03/212.10.20 / fax 03/212.10.22
e-mail streven@skynet.be
website www.come.to/streven
bankrekening kbc 409-8515871-91 (B)
postbankrekening 4344657 (NL)
contactadres nederland
Beulingstraat 11, NL-1017 BA Amsterdam
tel 020/679.82.07 / fax 020/670.20.15
Lid van de vzw ‘Culturele en Literaire Tijdschriften’
abonnementen
Januari-december (11 nrs.) incl. BTW:
België: eur 53,00
Nederland: eur 56,00
Europa: eur 65,57
Buiten Europa: eur 71,35
Studenten België: eur 32,00
Studenten Nederland: eur 35,00
Abonnementen worden automatisch verlengd, tenzij u vóór 1 november uw opzeg meldt.
losse nummers
- vóór januari 1999: eur 4,00
- januari 1999 t.e.m. december 2002: eur 6,00
- vanaf januari 2003: eur 7,00
nadruk van artikelen
Verboden zonder verlof van de redactie
Ingezonden stukken moeten beantwoorden aan onze richtlijnen. Onze ‘Wenken voor auteurs’ zijn aan te vragen op het redactiesecretariaat of te raadplegen op onze website.
[Deel februari, achterplat]
Spectaculaire revolverarchitectuur. In Tirol, streek van bergen en tradities, maakt sinds kort de massieve provinciale look van de chaletarchitectuur plaats voor een moderne, kosmopolitische vormentaal. Het dienstengebouw voor de haven van Fussach aan de Bodensee, ontworpen door Baumschlager & Eberle, is een betonnen koker met een spectaculaire overkraging in de vorm van een revolver. Ruimte is een omgeving die zowel van buiten als van binnen uit wordt gedefinieerd. Omgeving wordt ruimte door begrenzing. Architectuur bepaalt die begrenzing door het aftekenen van randen. Wordt het gebouw ontdaan van zijn massa dan krijgt het een nieuwe architecturale huid. Door de esthetisering van de bewapeningsmatten boet de prominente overkraging aan spektakelwaarde in en wint ze aan lichtheid.
Dienstengebouw, Rohner haven Fussach (Oostenrijk), 2000 (arch. Baumschlager & Eberle / B+E Architects). Digitale montage foto en lijntekening: Roland Piffet en Maarten Van de Voorde.
AFGIFTEKANTOOR 3000 LEUVEN 1
EUR 7,00
[Deel maart, voorplat]
STREVEN
MAART 2003
JAARGANG 70, NR, 3
[Deel maart, binnenkant voorplat]
Maja Panajotova
Maja Panajotova (o1951) doceert Bulgaars en Russisch aan de Universiteit Gent en de KU Leuven. Ze publiceerde o.a. de dichtbundels Verzwegen alibi (Manteau, 1983) en Sofia blijft een mysterie (Houtekiet, 1988). Een selectie uit Verzwegen alibi werd door de band Alibi op muziek gezet (NB1093DC/ stemra 55756).
KAFT MAART 2003:
Mauro Poponcini (o1956) en Patrick Lootens (o1958): Poponcini & Lootens, ingenieur architecten bvba. Adres: Tavernierkaai 2, bus 28, B-2000 Antwerpen.
KAFTONTWERP:
Dirk Heffinck (www.heffinck.be)
[Deel maart, pagina 193]
| 195 | Het Europese hoger onderwijs en de Verklaring van Bologna
Oproep van rectoren van jezuïetenuniversiteiten Overal in Europa zijn universiteiten bezig met hervormingsprojecten die de ‘Verklaring van Bologna’ als maatstaf nemen. Maar wat is de rechtsmatigheid van die verklaring van de Europese ministers van Onderwijs? Waarop stoelt de normerende kracht ervan? In welke nationale of Europese politieke instellingen zijn de uitgangspunten, motieven en doelstellingen ervan besproken? Waarom zo overhaast te werk gaan bij beslissingen die zo ingrijpend zijn? Er moet dringend gewaarschuwd worden voor de overheersende logica van het nuttigheidsdenken en de verleiding om de universitaire en aanverwante hogere opleiding helemaal aan de behoeften van de arbeidsmarkt aan te passen. |
| 206 | Bijna niets
Kees Fens Bij de presentatie van het postuum verschenen Dierbare Woorden van Cornelis Verhoeven schetst Kees Fens de filosoof als een denker die zonder onderbreking aan het denken was, een zwijger die liever schreef dan sprak, maar wel graag doceerde, een begenadigd schrijver van wie de hand vanzelf deed wat het hoofd dacht. Cornelis Verhoeven zag er vanwege zijn stille wijsheid ook altijd ietsje ouder uit dan hij was. |
| 212 | Pluralisme: zelfbeeld of maatschappelijke werkelijkheid?
Gordon Graham Ondanks het wijdverspreide geloof in ethisch pluralisme bestaat er in de huidige tijd een vrij algemene consensus over de te respecteren ethische waarden. Ook het geloof in secularisme en in de ethische neutraliteit van de staat, waaruit de gedachte voortvloeit dat de politiek niet meer hoeft te doen dan publieke diensten te verlenen, behoort tot het zelfbeeld van de moderne westerse maatschappij. Maar dat zelfbeeld is zelfbedrog. Een waarachtig debat over ethische waarden wordt er moeilijk, soms zelfs onmogelijk door gemaakt. |
| 226 | Het woord is steen geworden
De golem van dichtbij bekeken Softe Gielis Nog steeds verschijnen boeken en films die zich op de eeuwenoude joodse golemtraditie inspireren. De golem is een kunstmens die door geleerde rabbi's uit zuivere aarde wordt geboetseerd en door de kracht van Hebreeuwse letters die op zijn voorhoofd worden gegrift, tot leven wordt gewekt. Golems kunnen de joodse gemeenschap beschermen maar ook bedreigen. De hele golemtraditie stoelt op de overtuiging dat de Hebreeuwse taal een uniek, goddelijk scheppingsvermogen bezit. |
[Deel maart, pagina 194]
| 236 | ‘La rentree litteraire’ en postkoloniale auteurs
De jacht op literaire prijzen Kathleen Gyssels Geregeld worden romans van auteurs uit voormalige koloniale gebieden met een prestigieuze literaire prijs bekroond. Terwijl die schrijvers uiting geven aan hun culturele eigenheid en vaak kritiek spuien op de vroegere kolonisatoren, moeten ze hun boodschap wel in Europese talen kwijt. De westerse lezer zoekt in hun werken vooral een exotisch sfeertje op, en de grote Franse of Engelse uitgeverijen varen er wel bij. De oude machtsverhoudingen zijn nog niet verdwenen. |
| 245 | Nieuwe politiek - een terugblik
S.W. Couwenberg Terwijl het politieke gebeuren in Nederland vroeger gedreven werd door de strijd tussen ideologisch duidelijk van elkaar verschillende partijen, is er sinds de jaren tachtig een consensustraditie gegroeid, die een vrije discussie over moeilijke kwesties als het migratie- en integratiedebat uit de weg is gegaan. Aan de heersende politieke onvrede heeft Pim Fortuyn zijn succes te danken gehad. De toegenomen technocratisering van de politiek en het opportunisme maken echter dat een ingrijpende, diepgaande politieke vernieuwing nu echt nodig is. |
| 253 | FORUM |
| 253 | New Holland
Enkele kanttekeningen bij de geschiedenis van het Koninkrijk der Nederlanden van 2000 tot 2025 Yvan Vanden Berghe |
| 258 | Cijfers en veiligheid: determinanten van Belgisch en Europees asielbeleid
Steven Sterkx |
| 263 | PODIUM |
| 263 | ‘De Belgen zijn in de mode wanneer de Fransen zeggen dat de belgen in de mode zijn in frankrijk’
joris gerits |
| 269 | Martialls' epigrammen: gedichten en geschenken, giften en vergif
Toon Van Houdt |
| 274 | BOEKEN
Henri Laux, Le Dieu excentré. Essai sur l'affirmation de Dieu * Herman-Emiel Mertens, Alom en nergens. Mediteren in gedichten * W. Barnard, De mare van God-bewaar-me. Over de eerste drie hoofdstukken van het vierde evangelie * R. Bauer, In het teken van verzoening. Brief van Petrus Venerabilis, een tijdgenoot uit de twaalfde eeuw (ca. 1092-1156) * Jenni Diski, AI te menselijk. Een komedie * Heaven of Delight. Jan Fabre * Tàpies * Charles Hupperts, De macht van Eros. Lust, liefde en moraal in Athene. Plato, Symposium. Een analyse * Joris Note, Timmerwerk * David Nolens, Vrint * Dirk Musschoot, Wij gaan naar Amerika. Vlaamse landverhuizers naar de Nieuwe Wereld 1850-1930. |
[Deel maart, pagina 287]
COLOFON
redactie
Jan Koenot (hoofdredacteur), Ludo Abicht, Paul Begheyn, Wil Derkse, Georges De Schrijver, Joris Gerits, Vincent Hunink, Elianne Muller, Herman Simissen, Frans Van Bladel, Guido Vanheeswijck, Johan Vanhoutte, Walter Weyns
redactiesecretariaat
Geert Boeve, Stijn Geudens, An Vermaercke
Prinsstraat 15, B-2000 Antwerpen
tel 03/212.10.20 / fax 03/212.10.22
e-mail streven@skynet.be
website www.come.to/streven
bankrekening kbc 409-8515871-91 (B)
postbankrekening 4344657 (NL)
contactadres nederland
Beulingstraat 11, NL-1017 BA Amsterdam
tel 020/679.82.07 / fax 020/670.20.15
e-mail publiciteit@ignatiushuis.nl
Lid van de vzw ‘Culturele en Literaire Tijdschriften’
abonnementen
Januari-december (11 nrs.) incl. BTW:
België: eur 53,00
Nederland: eur 56,00
Europa: eur 65,57
Buiten Europa: eur 71,35
Studenten België: eur 32,00
Studenten Nederland: eur 35,00
Abonnementen worden automatisch verlengd, tenzij u vóór 1 november opzeg.
losse nummers
- vóór januari 1999: eur 4,00
- januari 1999 t.e.m. december 2002: eur 6,00
- vanaf januari 2003: eur 7,00
nadruk van artikelen
Verboden zonder verlof van de redactie
Ingezonden stukken moeten beantwoorden aan onze richtlijnen. Onze ‘Wenken voor auteurs’ zijn aan te vragen op het redactiesecretariaat of te raadplegen op onze website.
[Deel maart, achterplat]
Culturele duurzaamheid. De moskee van Djenné in Mali is het grootste vrijstaande gebouw ter wereld, volledig opgetrokken uit hout en leem. De oorsprong ervan gaat terug tot 1240. Haar huidige vorm kreeg ze in 1906. De ingewerkte palmhouten balken doen dienst als steigers bij de jaarlijkse collectieve onderhoudswerken. De moskee is een bouwwerk zonder architect, gegrondvest op traditie.
Het Duitse paviljoen voor de Wereldtentoonstelling van Barcelona is in 1929 gebouwd en in 1985-1986 heropgebouwd. Het is een ontwerp van Mies Van der Rohe en geldt als icoon van de Nieuwe Moderne Architectuur. Zonder expliciete functie, representeert het op paradoxale wijze functionaliteit, transparantie en technische innovatie.
Cultuur is steeds een kruising van overlevering en vernieuwing. Architectuur bevindt zich op die kruising.
Moskee van Djenné / Duits Paviljoen Wereldtentoonstelling Barcelona 1929 (arch. Mies Van der Rohe).
Digitale bewerking van originele foto's: Mauro Poponcini en Patrick Lootens.
AFGIFTEKANTOOR 3000 LEUVEN 1
EUR 7,00
[Deel april, voorplat]
Streven
APRIL 2003
JAARGANG 70, NR.4
[Deel april, binnenkant voorplat]
Het geheim van het purper
Het klassieke purper werd van slakken gemaakt. Het kleurenspectrum van dit purper loopt van diep blauwpaars tot bleek lila. Purperslakken zijn zeeslakken. Hun huis is met grove stekels bezet en bruinwit gestreept. De zoologen noemen ze ook ‘stekelhorens’. Overal in de Middellandse Zee komen deze slakken voor.
Het beroemdste purper kwam uit Fenicië, uit de steden Tyrus en Sidon. Dat zijn in het huidige Libanon de steden Soer en Saida. Nog steeds liggen daar de stekelige slakkenhuizen metershoog opgestapeld. Zij vormen de resten van de vroegere purperproductie. Ook in Italië werd purper gemaakt. De Monte Testaceo bij Tarente is een berg van slakkenhuizen.
Voor het winnen van purper had men alleen het kleurloze slijm nodig dat de slakken met een klier aan de binnenkant van hun kieuwholtes afscheiden. Het slijm bevat het voorstadium van de purperkleurstof. Vroeger wist men dat nog niet. Men geloofde dat het purper slakkenbloed was. Men verzamelde de slakken in ketels en liet ze enigszins rot worden. Nadat men aan de slijmerige massa van rottende slakken zout had toegevoegd, werd alles tien dagen zachtjes gekookt. Gedurende die tijd nam het volume van de massa af. Er bleef ten slotte van elke honderd liter slechts vijf liter kleurextract over.
Dit extract had nog een troebele gele kleur. Ook de wol en de zijden garens die erin geverfd waren zagen er zo uit. Pas wanneer de garens in het zonlicht werden gedroogd, ontstond het purper. Eerst werd het vale geel groen, dat sloeg om in rood en ten slotte ontstond als hoogtepunt van de ontwikkeling het purper. (Of de kleurtoon van het purper lila of donkerpaars werd, hing van de gebruikte slakkensoort af. Uit de slak met de zoölogische naam murex trunctulus won men een roodachtig lila. Uit de slak murex brandaris het donkerpaarse en kostbaarste purper.)
Purper is volledig lichtecht omdat het onder invloed van het licht ontstaat. Zodoende was het purper in de tijd dat kleuren nog onbestendig waren ideaal als symboolkleur van de eeuwigheid.
De chemicus Paul Friedländer probeerde in 1908 de kleurstof chemisch te analyseren. Purper, de kleurstof van de afscheiding van slakken, is scheikundig gezien bijna identiek aan de plantaardige kleurstof indigo. Purper is indigo met twee broomatomen. De blauwe indigo wordt door de broomatomen purper. Friedländers ontdekking had echter geen economische gevolgen zoals bij de analyse van de indigo het geval was. De rangschikking van de twee broomatomen in het purpermolecuul is scheikundig gezien zeer ongewoon. De synthetische vervaardiging van purper zou daardoor vanuit technisch oogpunt uitermate omslachtig en extreem duur zijn. Zo heeft het purper tot op de dag van vandaag zijn exclusiviteit behouden.
Nu nog is purper de kleur van de extravagantie. Het is extravaganter dan goud.
Eva Heller, Kleur. Symboliek, psychologie, toepassing (vert. E. Stevens), Aula, Utrecht, 1990, blz. 154-155.
KAFT APRIL 2003:
Anne Mie Depuydt (o1964) en Erik Van Daele (o1962): uapS (urbanisme architecture proje(c)t S). Adres: 4, rue des Filles du Calvaire, F-75003 Paris; Arendonckstraat 26, B-2800 Mechelen. Eigen publicaties: ‘Steenwegen’, in Forum, 1999; ‘Plannen in onzekerheid’, in Planologisch Nieuws, 1999; ‘Save Us from Quantity’, in Inside Density, La Lettre Volée, Bruxelles, 2003.
KAFTONTWERP:
Dirk Heffinck (www.heffinck.be)
[Deel april, pagina 289]
| 291 | God is dood?
openbaring versus openbaarheid Harald van Veghel Sinds Nietzsches beroemde uitspraak wordt de dood van God veelal als een historisch feit aangenomen. Nietzsche schreef zijn woorden neer als een kreet: dat de werkelijkheid in onze cultuur geen grond en geen richting meer heeft, en dat de openbaarheid er niet eens onder lijdt. Echter, zo was het al in de tijd van Plato, zo was het in Nietzsches tijd, en zo is het nog steeds: in de openbaarheid, waar de ene hype op de andere volgt, is voor openbaringen - van Gods afwezigheid of van Zijn aanwezigheid - zelden plaats. |
| 297 | Voor vrijheid en recht
de levensinzet van hans kung Herman-Emiel Mertens In zijn onlangs verschenen autobiografie, Erkämpfte Freiheit, blikt Küng terug op zijn vormingsjaren in Rome en Parijs, waar hij op een proefschrift over Karl Barth is gepromoveerd. Uitvoerig beschrijft hij de tijd van het tweede Vaticaans Concilie, waaraan hij als expert mocht deelnemen: de dromen die het bijeenroepen van het concilie door paus Johannes XXIII had gewekt, de publieke debatten en het gekonkelfoes achter de schermen tijdens de verschillende sessies, en zowel de vruchten van de hoopgevende pastorale en oecumenische ouvertures als de teleurstellingen achteraf. |
| 308 | Jurgen habermas en de communicatieve rationaliteit
Ludo Abicht In zijn Theorie van het communicatieve handelen sluit Jurgen Habermas aan bij het geloof van de Verlichting in de menselijke rede. Dankzij hun redelijkheid - een eigenschap van allen zonder uitzondering - kunnen mensen met elkaar in gesprek treden en geleidelijk gemeenschappelijke normen vastleggen waarop het maatschappelijk leven kan worden gevestigd. Met zijn pleidooi voor het universalisme van de rede - dat hij als een voorwaarde voor emancipatie en democratie beschouwt - staat Habermas lijnrecht tegenover het postmodeme relativisme en de louter instrumentele benaderingen van de redelijkheid. |
| 320 | Duistere plekken belichten
De omzwervingen van V.S. Naipaul Herman Simissen V.S. Naipaul stamt uit een Indische familie die zich in de hoofdstad van Trinidad gevestigd had. In 1950 vertrok hij naar Engeland om er te studeren. Om zijn ambitie om schrijver te worden waar te maken, heeft hij er zich voorgoed gevestigd. Naipaul schrijft misschien wel het beste Engels dat tegenwoordig geschreven wordt. Maar zijn kritische kijk op de islam en op derdewereldlanden hebben hem het verwijt opgeleverd dat hij zich te veel met de westerse cultuur vereenzelvigt. |
[Deel april, pagina 290]
| 331 | De Eerste Wereldoorlog en vooruitgang in de geneeskunde
Leo van Bergen Allicht heeft de Eerste Wereldoorlog bepaalde medische kennis opgeleverd. Toch kunnen bij de relatie tussen oorlog en de vooruitgang van de geneeskunde vraagtekens worden geplaatst. Wat is de waarde van een ontdekking in oorlogstijd voor andere tijden? Is oorlog een juiste omgeving om nieuwe technieken uit te proberen? En zou een aantal ontdekkingen ook niet zonder oorlog zijn gedaan? Overigens: de medische hulp was militair noodzakelijk. Niet de oorlog hielp de medische wetenschap vooruit, maar de medische wetenschap de oorlog. |
| 344 | Vluchtig als steen Renaat Braems Totale Architectuur of Wolken & Beton...
Gelukkig Getrouwd Frank de Hoover Renaat Braem beleefde architectuur als een roeping. Zijn utopische projecten heeft hij niet kunnen uitvoeren. Maar er staan vooral in Antwerpen heel wat gebouwen van hem, en zijn zopas gerestaureerde woning in Deurne is een blijvend getuigenis van zijn vindingrijke omgang met ruimte en licht. |
| 354 | FORUM |
| 354 | God, liefde en dood
Pieter Anton van Gennip |
| 360 | PODIUM |
| 360 | Al Galidi: Irakees, uitgeprocedeerd asielzoeker en dichter
Joris Gerits |
| 364 | De verloren zonen
De migranten en de migrantenfilm Erik Martens |
| 369 | BOEKEN
Leven van Adam en Eva. Een Joods-christelijke vertelling over het menselijk bestaan, vert. Johannes Tromp * Monique Aebischer-Crettol, Vers un oecuménisme interreligieux. Jalons pour une théologie chrétienne du pluralisme religieux * James Gleick, In een flits. De invloed van de technologie op ons dagelijks doen en denken * Barbara Baert, Maria Magdalena. Zondares van de Middeleeuwen tot vandaag * Bill Viola: Going Forth By Day * Naar 't zuiderland. Moderne Nederlandstalige dichters langs de Middellandse Zee * Jan Persyn, Jules Persyn 1878-1933. Een slachtoffer van arbeidsdrift en politieke onwil * H.W. von der Dunk, Mensen, machten, mogelijkheden. Historische beschouwingen * Ian Ousby, De weg naar Verdun. Frankrijk en de Eerste Wereldoorlog * Pierre Delsaerdt, Suam quisque bibliothecam. Boekhandel en particulier boekenbezit aan de oude Leuvense universiteit 16de-18de eeuw. |
[Deel april, pagina 382]
COLOFON
redactie
Jan Koenot (hoofdredacteur), Ludo Abicht, Paul Begheyn, Wil Derkse, Georges De Schrijver, Joris Gerits, Vincent Hunink, Elianne Muller, Herman Simissen, Frans Van Bladel, Guido Vanheeswijck, Johan Vanhoutte, Walter Weyns
redactiesecretariaat
Geert Boeve, Stijn Geudens, An Vermaercke
Prinsstraat 15, B-2000 Antwerpen
tel 03/212.10.20 / fax 03/212.10.22
e-mail streven@skynet.be
website www.come.to/streven
bankrekening kbc 409-8515871-91 (B)
postbankrekening 4344657 (NL)
contactadres nederland
Beulingstraat 11, NL-1017 BA Amsterdam
tel 020/679.82.07 / fax 020/670.20.15
e-mail publiciteit@ignatiushuis.nl
Lid van de vzw ‘Culturele en Literaire Tijdschriften’
abonnementen
Januari-december (11 nrs.) incl. BTW:
België: eur 53,00
Nederland: eur 56,00
Europa: eur 65,57
Buiten Europa: eur 71,35
Studenten België: eur 32,00
Studenten Nederland: eur 35,00
Abonnementen worden automatisch verlengd, tenzij u vóór 1 november opzeg.
losse nummers
- vóór januari 1999: eur 4,00
- januari 1999 t.e.m. december 2002: eur 6,00
- vanaf januari 2003: eur 7,00
nadruk van artikelen
Verboden zonder verlof van de redactie
Ingezonden stukken moeten beantwoorden aan onze richtlijnen. Onze ‘Wenken voor auteurs’ zijn aan te vragen op het redactiesecretariaat of te raadplegen op onze website.
[Deel april, achterplat]
Cool wonen. Les Frigos, bij het begin van de vorige eeuw gebouwd als koelpakhuis, zijn eigendom van de Franse spoorwegen. Sedert 1985 kunnen kunstenaars allerhande, die het gebouw aanvankelijk bezet hielden, er goedkoop een werkruimte huren.
Stedenbouwkundige ontwikkelingen in de omgeving van de Tres Grande Bibliothèque bedreigden lange tijd Les Frigos met afbraak. Maar de druk van de gebruikers, veelal sterke individuen, en de warme solidariteit van de omwoners hebben de constructie voorlopig gered. Les Frigos, intussen helemaal met graffiti bespoten, zijn een spectaculair voorbeeld van spontane herbestemming.
De constructie noch de oplevering van een gebouw sluiten immers het ontwerpproces af. Elk ontwerp wordt vervolledigd en gewijzigd door zijn benutting. Gebouwen zijn geduldig. De kwaliteiten en mogelijkheden van verwaarloosde, vergeten of onopgemerkte constructies komen scherper aan het licht in de weerspannige relatie tussen ruimte en bewoning. Oneigenlijk gebruik en alternatief wonen hebben Les Frigos dan ook weer op de Parijse stadskaart geplaatst.
Les Frigos: APDL (Association pour le développerent du 91 quai de la gare dans l'Est pari tien).
Digitale fotomontage: Anne Mie Depuydt en Erik Van Daele.
AFGIFTEKANTOOR 3000 LEUVEN 1
EUR 7,00
[Deel mei, voorplat]
STREVEN
MEI 2003
JAARGANG 70, NR. 5
[Deel mei, binnenkant voorplat]
Ros gesproet
Al langer proberen historici, sociologen en psychologen de weerzin tegen alles wat rosharig is te verklaren. In nagenoeg alle samenlevingen, ook in de Keltische en Scandinavische, worden wie rossig haar dragen, geëtiketteerd als andersoortig, buitenissig, als een minderheid die hindert, verontrust of aanstoot geeft. Ros is het vreemde; de differentie. En staat voor verstoting en uitsluiting. Het gaat hierbij in de eerste plaats om een probleem van sociale semiologie: ros is niet vol ros, tenzij in oppositie met bruin- of blondharig. Maar het gaat ook, zeker in de middeleeuwse cultuur, om een chromatische symboliek. Ros is een gedevalueerde kleur. ‘De lelijkste van alle kleuren’, zo staat in een encyclopedie uit de vijftiende eeuw, die in ros de negatieve aspecten van rood en geel verenigd ziet. Rosharig zijn is immers tegelijk delen in het bloeddorstige, helse van de rode, en het trouweloze van de leugenachtige gele kleur.
Toch betekent ros haar dragen meer dan alleen maar de negatieve aspecten van rood en geel in zich verenigen. Ros zijn is ook een huid vol sproeten hebben, bevlekt en dus onzuiver zijn. De middeleeuwse gevoeligheid huivert voor alles wat vlekken vertoont. Voor haar is het schone het pure, en het pure is effen van kleur. Strepen tasten de waarde van iets altijd al min of meer aan (net zoals de overtreffende trap ervan, het rooster- of dambordpatroon); vlekken zijn ronduit eerloos. Niets om zich over te verwonderen trouwens, in een wereld waar huidziektes vaak voorkomen, en ernstig en geducht zijn. En waar de melaatsheid, die de meest extreme vorm ervan is, diegenen die erdoor zijn aangetast, uit de maatschappij verbant. Voor de middeleeuwers zijn sproetvlekken altijd onzuiver en verslindend. Ze maken van wie rosharig is, een ziek en ziekmakend persoon, een taboe.
Michel Pastoureau, ‘Tous les gauchers sont roux’, in La trahison, Le Seuil, Parijs, 1988, geciteerd in Xavier Fauche, Roux et rousses. Un éclat très particulier, Gallimard, Parijs, 1997, blz. 88-89.
KAFT MEI 2003:
META Architectuurbureau bvba. Adres: Grote Kraaiwijk 3, B-2000 Antwerpen. Website: www. meta-architectuur.be.
KAFTONTWERP:
Dirk Heffinck (www.heffinck.be)
[Deel mei, pagina 385]
| 387 | ‘Als ik zwak ben, dan ben ik sterk’
Nico Tromp en Jacques Maas In de overdenking door Huub Oosterhuis bij zijn uitvaart op 15 oktober 2002 wordt Prins Claus niet als een vorstelijke verschijning uit de kring van fraaie mensenkinderen, maar als een lotgenoot van vreemdelingen en zwervers voorgesteld, - ‘geen leider, maar een lijder, geen krijger, maar een zwijger’. Juist in zijn bescheidenheid en eenzaamheid bleek zijn majesteit en solidariteit. Claus, de geboren koning, was een machteloze machthebber, een gewonde geneesheer, kortom, een welhaast bijbelse heilsfiguur. |
| 397 | Nieuwe lessentabellen (en leerplannen?) voor het algemeen secundair onderwijs in de derde graad van de katholieke scholen
Het Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs (VVKSO) heeft nieuwe lessentabellen in de maak voor de laatste jaren van het secundair onderwijs. Daarbij is de bedoeling onder meer het onderwijs aan de eisen van de huidige maatschappij aan te passen. Ook met de richtlijnen van het ministerie van Onderwijs moet rekening worden gehouden. Maar bij de principes die het VVKSO hanteert en bij de procedure die wordt gevolgd, mag toch wel een reeks vraagtekens worden geplaatst. |
| 404 | Het einde van de veeltalige Vlaamse intellectueel?
Marina Slegtinck |
| 408 | Kan kunst de wereld redden?
Zin of onzin van het vak esthetica in de derde graad van het ASO André De Laet Door de hervormingsplannen van het VVKSO worden twee vakken bijzonder bedreigd: Duits en esthetica. Heeft het beleid dan geen duidelijke visie meer op de vormende taak van beide vakken? Beseft men wat er verloren gaat, als men het onderricht in moderne talen verzwakt, en de leerlingen de kans ontneemt dankzij een voldoende aantal lesuren vertrouwd te raken met de heel eigen en diep menselijke communicatievorm waarin kunst bestaat? |
| 413 | Welk middelbaar onderwijs willen we eigenlijk?
Guido Vanheeswijck In het huidige onderwijs is de verleiding groot toe te geven aan de druk van een aantal vigerende pragmatische principes. Vakken moeten nuttig zijn, informatie gaat voor op reflectie, en de leraar wordt benaderd als een uitvoerder van regels veeleer dan als een creatieve geest die juist door zijn persoonlijkheid jongeren vormt. In plaats van hun kritische vermogen via wat moeilijkere, theoretische en beschouwende vakken aan te scherpen, maakt het onderwijs van de leerlingen slaafse volgelingen van de onuitgesproken dogma's van onze maatschappij. |
[Deel mei, pagina 386]
| 422 | De antropologische mutatie volgens Pasolini en Veronesi
Monica Jansen De Italiaanse schrijver en cineast Pier Paolo Pasolini heeft al in het begin van de jaren zeventig de maatschappelijke omwenteling die met de opkomst van de massacultuur gepaard gaat, als een antropologische mutatie beschreven. Pasolini's eigen ontwikkeling laat zien dat hij ook zelf als een voorbeeld van ‘postmoderne intellectueel’ mag worden beschouwd. Over zijn rol en betekenis in de recente culturele verschuivingen in Italië houden critici er uiteenlopende meningen op na. Om in de vraagstelling wat duidelijkheid te scheppen maken sommigen een onderscheid tussen ‘postmoderniteit’ en ‘postmodernisme’. |
| 434 | Het gevoerde antidopingbeleid onethischer dan het gebruik van wat als doping wordt beschouwd?
Stefan Kesenne Is het huidige repressieve antidopingbeleid te rechtvaardigen? Niet alle tests zijn betrouwbaar, niet elk gecontroleerd gebruik van prestatieverhogende middelen ongezond, en de meest elementaire rechten van de sporters op privacy en op respect van het medisch beroepsgeheim worden al te vaak met voeten getreden. Het antidopingbeleid dient minder om de gezondheid van de topsporters dan om het edele beeld van de zuivere sport te beschermen. Een verstandig preventiebeleid zou veel gemakkelijker met de waardigheid en eigen verantwoordelijkheid van de sporters in overeentemming te brengen zijn. |
| 440 | FORUM |
| 440 | De ondraaglijke lichtheid van peilingen
Een pleidooi voor een oordeelkundige numerieke communicatie Peter Thijssen |
| 446 | De vermenging van de verschillende bestuurslagen:
duidelijkheid graag! Elisabeth Van Reybroeck |
| 450 | Podium |
| 450 | Der stellvertreter verfilmd
Over Amen. van Costa-Gavras Herman Simissen |
| 454 | De grootste graveur ooit
Hendrik Goltzius, emulator, geëerd Bart Makken |
| 460 | Cicero en de antieke kunst van het beledigen
Toon van Houdt |
| 464 | Tone Bruin, een luchtmens met wortels
Ludo Abicht |
| 467 | Boeken
Gabriël Ringlet, Ma part de gravité. Un itinéraire entre Evangile et actualité * Gerhard Richter: Acht Grau * Chris Stolwijk, Sjraar van Heugten, Leo Jansen en Andreas Blühm (red.), De keuze van Vincent. Van Goghs Musée imaginaire * Bernd Barde, Marie-Jo Lafontaine, Babylon Babies * K. Schippers, Zilah * F.W. Korsten, Lessen in literatuur * Oscar van den Boogaard, Een bed vol schuim Ernst Jünger, Oorlogsroes. |
[Deel mei, pagina 478]
COLOFON
redactie
Jan Koenot (hoofdredacteur), Ludo Abicht, Paul Begheyn, Wil Derkse, Georges De Schrijver, Joris Gerits, Vincent Hunink, Elianne Muller, Herman Simissen, Frans Van Bladel, Guido Vanheeswijck, Johan Vanhoutte, Walter Weyns
redactiesecretariaat
Geert Boeve, Stijn Geudens, An Vermaercke
Prinsstraat 15, B-2000 Antwerpen
tel 03/212.10.20 / fax 03/212.10.22
e-mail streven@skynet.be
website www.come.to/streven
bankrekening kbc 409-8515871-91 (B)
postbankrekening 4344657 (NL)
contactadres nederland
Beulingstraat 11, NL-1017 BA Amsterdam
tel 020/679.82.07 / fax 020/670.20.15
e-mail publiciteit@ignatiushuis.nl
Lid van de vzw ‘Culturele en Literaire Tijdschriften’
abonnementen
Januari-december (11 nrs.) incl. BTW:
België: eur 53,00
Nederland: eur 56,00
Europa: eur 65,57
Buiten Europa: eur 71,35
Studenten België: eur 32,00
Studenten Nederland: eur 35,00
Abonnementen worden automatisch verlengd, tenzij u vóór 1 november opzeg.
losse nummers
- vóór januari 1999: eur 4,00
- januari 1999 t.e.m. december 2002: eur 6,00
- vanaf januari 2003: eur 7,00
nadruk van artikelen
Verboden zonder verlof van de redactie
Ingezonden stukken moeten beantwoorden aan onze richtlijnen. Onze ‘Wenken voor auteurs’ zijn aan te vragen op het redactiesecretariaat of te raadplegen op onze website.
[Deel mei, achterplat]
Roestvast. Annette Gigon en Mike Guyer maken deel uit van de groeiende groep jonge kritische architecten in Zwitserland die zich onderscheiden door hun gespannen aandacht voor tektoniek bij het ontwerpen van doosconstructies. Bij elk van hun realisaties sluit de materiaalkeuze naadloos bij het architectuurprogramma aan. De twee laagste niveaus van het seinhuis dat zij voor het voorstation van Zürich ontwierpen, bevatten uitsluitend technische voorzieningen. De bovenste verdieping is als werk- en schaftruimte bedoeld. De drielagige kubus bestaat uit een dubbelwandige betonconstructie die, behalve warmteregulerend, ook isolerend werkt. Het beton zelf is met roestbruine ijzeroxidepigmenten ingezaaid zodat het bouwvolume zich integreert in de omgeving die, verkleurd door de rondvliegende slijtpartikels van de remblokken van de treinen, tot deze ingreep uitnodigde. Tegelijk signaleren de voortdurende reflecties van de met metaalfolie beklede uitijkvensters van de commandomodule even goed bij dag als bij nacht de specifieke functie van het gebouw.
Door de gevel van het seinhuis volledig te laren versmelten met een rangeerterrein laten Deboutte en Leemans de kleur van het gebouw verwijzen naar zijn bron. Terwijl bij Gigon en Guyer de treinsporen de gevelkleur van het gebouw bepaalden, bepaalt de gevel nu de spoorweg en diens omgeving.
De cirkel is op die manier rond.
Seinhuis rangeerstation Zurich (Zwitserland), 1996-1999
(arch. Annette Gigon en Mike Guyer / Gigon/Guyer).
Digitale bewerking van foto's: Niklaas Deboutte en Stijn Leemans.
AFGIFTEKANTOOR 3000 LEUVEN 1
EUR 7,00
[Deel juni, voorplat]
STREVEN
JUNI 2003
JAARGANG 70, NR. 6
[Deel juni, binnenkant voorplat]
Duisternis en donkerte, van nature angstaanjagend
Om wat dan ook heel angstaanjagend te maken lijkt duisternis veelal een noodzakelijke factor. Wanneer we de volle omvang van welk gevaar dan ook kennen, wanneer we onze ogen eraan kunnen gewennen, verdwijnt een groot deel van de bezorgdheid. Dat ervaart iedereen, zodra hij in overweging neemt hoezeer de nacht, wanneer we in gevaar verkeren, onze angst doet toenemen en hoezeer de gedachten aan spoken en kwelgeesten, waar niemand zich een heldere voorstelling van kan vormen, de geest verzieken van hen die geloven in volkse verhalen over dat soort wezens. Despotische regimes die gebaseerd zijn op menselijke passies, en vooral op de passie van de vrees, houden hun leider zo veel mogelijk verborgen voor de ogen van het publiek. Dezelfde tactiek is ook vaak door religies aangewend. Haast alle heidense tempels waren in het duister gehuld. Zelfs tot op vandaag bewaren de Amerikanen in hun barbaarse tempels hun idool in een duister gedeelte van de hut dat aan zijn verering is gewijd. Daarom voltrokken de druiden ook al hun ceremonies in het hart van de donkerste bossen en in de schaduw van de oudste eiken met de breedste kroon.
Uit onderzoek zou kunnen blijken dat zwartheid en donkerte in zekere mate pijnlijk zijn door hun natuurlijke werking, onafhankelijk van welke associaties dan ook. Mr. Cheselden biedt ons een heel zonderling verhaal over een jongen die blind was geboren en dat bleef tot zijn dertiende of veertiende levensjaar. Toen werd hij van de staar gelicht, en daardoor kon hij eindelijk zien. Onder de vele eigenaardigheden waarmee zijn eerste percepties gepaard gingen, zorgden donkerte en zwartheid bij hem voor grote verontrusting. Cheselden vermeldt ook dat hij enige tijd later, nadat hij toevallig een zwarte vrouw had gezien, bij die aanblik door grote ontsteltenis werd bevangen. Die ontsteltenis kan nauwelijks zijn ontstaan door welke associatie ook. Uit het relaas blijkt dat de knaap voor zijn leeftijd bijzonder opmerkzaam en verstandig was. En daarom is het waarschijnlijk dat, als de grote verontrusting die hij bij de eerste aanblik van zwart voelde, was ontstaan door een verband met enige andere onaangename voorstelling, hij dat zeker zou hebben opgemerkt. Er is geen reden om te denken dat de kwalijke effecten van zwart op zijn verbeelding meer te wijten waren aan het verband ervan met welke onaangename voorstellingen ook, dan dat de goede effecten van meer vrolijke kleuren waren afgeleid van hun verband met aangename voorstellingen. Ze ontleenden wellicht beide hun effect aan hun natuurlijke werking.
Edmund Burke, A Philosophical Inquiry into the Origin of Our Ideas of The Sublime and Beautiful. With Several Other Additions, Part II, 3o en Part IV, 15o; http://www.bartleby.com/24/2/
KAFT JUNI 2003:
Bernard Baines (o1951). Adres: Opperstraat 114, B-1000 Brussel.
KAFTONTWERP:
Dirk Heffinck (www.heffinck.be)
[Deel juni, pagina 481]
Themanummer ‘Amerika’
| 483 | Era van Amerika?
Ter inleiding Redactie |
| 485 | Ellis Island
Beschrijving van een project Georges Perec |
| 490 | Een wandeling door New York
Ludo Abicht |
| 494 | Is al het kruit verschoten?
De Bush Doctrine na de Iraakse oorlog Bart Kerremans |
| 501 | De verleidingen van het isolationisme en het internationalisme
Frank Inklaar |
| 512 | Over de rol van godsdienst bij taalbehoud
Jaap van Marle |
| 523 | Amerikaanse cultuur, de evangelicals en de politiek
John A. Coleman |
| 536 | Hoog en laag op de Amerikaanse cultuurschaal na 11 september
Luc Herman |
| 547 | Postcultureel Amerika
Walter Weyns |
| 561 | de genezende muur
Het Vietnam Veterans Memorial van Maya Lin Herman Simissen |
[Deel juni, pagina 482]
‘Amerika is zodoende het land van de toekomst, waarvan de wereldhistorische betekenis in voor ons liggende tijden, bijvoorbeeld in de strijd tussen Noord- en Zuid-Amerika, moet blijken; het is een land van verlangen voor al diegenen die verveeld raken door de historische rustkamers van het oude Europa.’ G.W.F. Hegel, Lezingen over de filosofie van de geschiedenis, 1830-1831.
‘Hoe de wereld er in de nabije toekomst uitziet, zal meer dan van enige andere factor afhangen van wat de Amerikanen willen. Of het nu gaat om het handhaven van het machtsevenwicht in Europa, in Azië of in het Midden-Oosten, of om bijvoorbeeld het hervormen van de Verenigde Naties, de wensen van de Verenigde Staten zullen onmogelijk te negeren zijn. De enorme technologische voorsprong op militair terrein zorgt ervoor dat Amerika de komende decennia dé militaire supermacht van de wereld kan blijven. Maar de buitenlandse politiek van Amerika is, net als die van andere landen, een verlengstuk van wat er in het land zelf gebeurt. Daarom is het van het allergrootste belang om te weten welke kant het opgaat met de Amerikaanse samenleving.’ Robert D. Kaplan, Het einde van Amerika. Een reis naar Amerika's toekomst, Het Spectrum, Utrecht, 1999, blz. 11.
[Deel juni, pagina 574]
COLOFON
redactie
Jan Koenot (hoofdredacteur), Ludo Abicht, Paul Begheyn, Wil Derkse, Georges De Schrijver, Joris Gerits, Vincent Hunink, Elianne Muller, Herman Simissen, Frans Van Bladel, Guido Vanheeswijck, Johan Vanhoutte, Walter Weyns
redactiesecretariaat
Geert Boeve, Stijn Geudens, An Vermaercke
Prinsstraat 15, B-2000 Antwerpen
tel 03/212.10.20 / fax 03/212.10.22
e-mail streven@skynet.be
website www.come.to/streven
bankrekening kbc 409-8515871-91 (B)
postbankrekening 4344657 (NL)
contactadres nederland
Beulingstraat 11, NL-1017 BA Amsterdam
tel 020/679.82.07 / fax 020/670.20.15
e-mail publiciteit@ignatiushuis.nl
Lid van de vzw ‘Culturele en Literaire Tijdschriften’
abonnementen
Januari-december (11 nrs.) incl. BTW:
België: eur 53,00
Nederland: eur 56,00
Europa: eur 65,57
Buiten Europa: eur 71,35
Studenten België: eur 32,00
Studenten Nederland: eur 35,00
Abonnementen worden automatisch verlengd, tenzij u vóór 1 november opzeg.
losse nummers
- vóór januari 1999: eur 4,00
- januari 1999 t.e.m. december 2002: eur 6,00
- vanaf januari 2003: eur 7,00
nadruk van artikelen
Verboden zonder verlof van de redactie
Ingezonden stukken moeten beantwoorden aan onze richtlijnen. Onze ‘Wenken voor auteurs’ zijn aan te vragen op het redactiesecretariaat of te raadplegen op onze website.
[Deel juni, achterplat]
Gigantische retorica van het exces. Manhattan, verstedelijkt eiland, gelegen tussen Hudson River en East River. Door Michel de Ceneau vanaf de WTC beschreven als een zee te midden van de zee, als golven van verticale lijnen, als gigantische massa - hier vanuit de helikopter even tot stilstand gebracht door de klik van een camera.
‘Een texturologie’, aldus nog Michel de Certeau, ‘waar de extremen van ambitie en degradatie, de brutale tegenstellingen van rassen en stijlen, de contrasten tussen de intussen al tot vuilnisbakken verworden buildings van gisteren en de stedelijke irrupties van vandaag samenvallen’.
Een scène van beton, staal en glas uitgesneden tussen twee oceanen. De hoogste letters van de wereld die een gigantische retorica van het exces vormen zowel op het vlak van het verbruik als van de productie. Vanuit de hoogte presenteert de stad zich als de meest buitenmaatse, kolossale, gigantische, grenzeloze van alle menselijke teksten. Beneden wordt ze tot een ondoorzichtig netwerk van labyrinten, voortdurend in beweging en zonder eind of doel.
Manhattan (New York).
Originele foto vanuit helikopter, 2000: Bernard Baines.
AFGIFTEKANTOOR 3000 LEUVEN 1
EUR 7,00
[Deel juli-augustus, voorplat]
STREVEN
JULI- AUGUSTUS 2003
JAARGANG 70, NR 7
[Deel juli-augustus, binnenkant voorplat]
Federico Garcia Lorca, De mooiste gedichten (vert. Piet Thomas en Christian de Paepe), Davidsfonds/Literair, Leuven, 2001, blz. 103-107.
KAFT JULI-AUGUSTUS 2003:
Johan Laethem (o1955): HAL.architecten bvba. Adres: Rozeboomlaan 7, B-8700 Tielt. Website: http://www.johanlaethem.be.
KAFTONTWERP:
Dirk Heffinck (www.heffinck.be)
[Deel juli-augustus, pagina 577]
| 579 | Met Martialis naar het Colosseum
Vincent Hunink In zijn allereerste bundel, Liber spectaculorum, voert de Romeinse dichter Martialis ons mee naar de opwindende wereld van het Colosseum. Martialis' gedichten over dierengevechten en executies wekken wel eens ergernis. Welbeschouwd vallen er tegenwoordig op een gemiddelde tv-avond echter veel meer moord- en geweldstaferelen te beleven dan Martialis in zijn bescheiden boekje beschrijft. |
| 589 | Maatstaven voor ‘de multiculturele samenleving’
Naar een politiek van wederzijdse tolerantie en zelfrespect Joachim Braeckmans De Britse auteur van Caraibische origine Caryl Phillips ziet maar één uitweg om de spanningen binnen de multiculturele maatschappij te boven te komen: dat elk individu zelfstandig zijn eigen identiteit samensprokkelt uit de veelkleurige elementen, afkomstig uit allerlei culturen, die in de huidige kosmopolitische werkelijkheid circuleren. Die visie roept vragen op. Misschien is het wel wenselijk dat er in de multiculturele samenleving verschillende culturen naast elkaar blijven bestaan, en dan blijven Walzers begrip van tolerantie en Margalits idee van fatsoen inspirerend. |
| 602 | De stille kracht van het conflict
Over De nieuwe man van Thomas Rosenboom Paul Pelckmans Na gewassen vlees (1994) en Publieke werken (1999) publiceerde Thomas Rosenboom dit voorjaar een derde historische roman, die zich afspeelt tussen 1912 en 1923. Hij zou op het eerste gezicht uit die tijd kunnen dateren: De nieuwe man vertelt de getourmenteerde relatie tussen een vergrijzende werfeigenaar en diens zelfgekozen opvolger, een thema dat we kenden uit allerlei ‘naturalistische’ teksten van bv. Ibsen, Bjornson of Streuvels. Bij nader toezien blijkt Rosenbooms werfeigenaar sterk te verschillen van zijn beroemde voorgangers. De nieuwe man lijkt hoopvoller te starten, maar komt juist daardoor tot een nog desperater conclusie. |
[Deel juli-augustus, pagina 578]
| 611 | Hoe het goddelijke verschijnt in het schone
Een introductie in het oeuvre van Emily Dickinson Judith de Raat Verschijnt het goddelijke in het schone? Wat de negentiende-eeuwse Amerikaanse dichteres Emily Dickinson betreft, lijkt dat beslist het geval te zijn. Emily Dickinson heeft ervoor gekozen heel haar leven zo te organiseren dat ze zich ongehinderd aan de poëzie kon wijden. Bijna in al haar gedichten verwijst zij naar de Bijbel, maar dan wel op een heel vrije en eigenzinnige wijze. De geloofscrisis van de moderne tijden heeft zij scherp aangevoeld. Omwegen zijn nodig, dacht zij, naar de verborgen God. |
| 620 | Wie wind zaait, zal storm oogsten
De kiemen van het religieus extremisme in Tsjetsjenië Katrien Hertog Onrecht en oorlog veranderen gematigde gelovigen in religieus extremisten. Daarvan is de geschiedenis van Tsjetsjenië een duidelijk voorbeeld. De eerste en tweede Russische invasies, in 1994 en 1999, hebben de politisering van de islam in de hand gewerkt. De islam die zich sedert de zestiende eeuw onder de Tsjetsjeense stammen verspreid heeft, was echter van soefistische strekking. En daarin ligt de nadruk op innerlijke verbondenheid met God, veeleer dan op maatschappelijke inzet en politieke daden. |
| 633 | FORUM |
| 633 | God en Europa
Pieter Anton van Gennip |
| 641 | Afrika tussen Kano en soweto: een reisverslag
Ludo Abicht |
| 647 | PODIUM |
| 647 | Het theater is wenselijk, het publiek noodzakelijk
Een portret van Ensemble Leporello Koen Van Kerrebroeck |
| 651 | Jezuïeten en Barok
Enkele gedachten naar aanleiding van een tentoonstelling Jan Willem Noldus |
| 658 | BOEKEN
Monika Hoffmann, Selbstliebe. Ein grundlegendes Prinzip von Ethos * Boris Todoroff, Laat heb ik je liefgehad. Christelijke mystiek van Jezus tot nu * Hilde Burger, De zandloper van Genesis * Fiona Tan: akte 1 * Henk van Os (red.), Fatale vrouwen 1860-1910 * Klaus Albrecht Schroder (uitg.), Edvard Munch. Thema and Variation * Jean Delisle e.a., Terminologie van de vertaling * Paul Coelho, De strijders van het licht. Een handboek * Allen Kurzweil, Bibliotheek van de misleiding * Gjalt Zondergeld, Goed en kwaad. Vijftien opstellen, van fascisme tot pacifisme, van Rudolf Steiner tot Colijn Gustave Maison en Anne en Paul van Ypersele de Strihou, Napoleon in België. |
[Deel juli-augustus, pagina 671]
COLOFON
redactie
Jan Koenot (hoofdredacteur), Ludo Abicht, Paul Begheyn, Wil Derkse, Georges De Schrijver, Joris Gerits, Vincent Hunink, Elianne Muller, Herman Simissen, Frans Van Bladel, Guido Vanheeswijck, Johan Vanhoutte, Walter Weyns
redactiesecretariaat
Geert Boeve, Stijn Geudens, An Vermaercke
Prinsstraat 15, B-2000 Antwerpen
tel 03/212.10.20 / fax 03/212.10.22
e-mail streven@skynet.be
website www.come.to/streven
bankrekening kbc 409-8515871-91 (B)
postbankrekening 4344657 (NL)
contactadres nederland
Beulingstraat 11, NL-1017 BA Amsterdam
tel 020/679.82.07 / fax 020/670.20.15
e-mail publiciteit@ignatiushuis.nl
Lid van de vzw ‘Culturele en Literaire Tijdschriften’
abonnementen
Januari-december (11 nrs.) incl. BTW:
België: eur 53,00
Nederland: eur 56,00
Europa: eur 65,57
Buiten Europa: eur 71,35
Studenten België: eur 32,00
Studenten Nederland: eur 35,00
Abonnementen worden automatisch verlengd, tenzij u vóór 1 november opzeg.
losse nummers
- vóór januari 1999: eur 4,00
- januari 1999 t.e.m. december 2002: eur 6,00
- vanaf januari 2003: eur 7,00
nadruk van artikelen
Verboden zonder verlof van de redactie
Ingezonden stukken moeten beantwoorden aan onze richtlijnen. Onze ‘Wenken voor auteurs’ zijn aan te vragen op het redactiesecretariaat of te raadplegen op onze website.
[Deel juli-augustus, achterplat]
[...]
AFGIFTEKANTOOR 3000 LEUVEN 1
EUR 7,00
[Deel september, voorplat]
STREVEN
SEPTEMBER 2003
JAARGANG 70, NR. 8
[Deel september, binnenkant voorplat]
Transparantie en moderniteit
Scheerbart [...] hecht er [in zijn futuristische romans] het grootste belang aan zijn personages - en naar hun voorbeeld, zijn medeburgers - overeenkomstig hun stand in verschillende kwartieren onder te brengen: in verschuifbare beweeglijke glazen huizen zoals Loos en Le Corbusier ze intussen hebben opgetrokken. Glas is niet toevallig zo'n hard en glad materiaal waarop zich niets vastzet. Ook een koud en nuchter materiaal is het. De dingen uit glas hebben geen ‘aura’. Glas is zonder meer de vijand van het geheim. Het is ook de vijand van het bezit. De grote dichter André Gide heeft ooit eens gezegd: ‘Elk ding dat ik wil bezitten, wordt voor mij ondoorzichtig’. Is het juist hierom dat mensen als Scheerbart van glazen gebouwen dromen, omdat zij zich tot een nieuwe armoede bekennen? Maar wellicht zegt een vergelijking hier meer dan de theorie. Betreed je de burgerkamer van de jaren tachtig, dan is bij alle ‘gemoedelijkheid’ die ze wellicht uitstraalt, de indruk ‘hier heb jij niets te zoeken’ de sterkste. Hier heb jij niets te zoeken - want hier is geen plek waarop de bewoner niet reeds zijn sporen heeft achtergelaten: op de sierlijsten door middel van snuisterijen, op de fauteuil door kleedjes, op de vensters door transparanten, voor de haard door het vuurscherm. Een mooi woord van Brecht helpt ons hier verder, zelfs aanzienlijk verder: ‘Wis de sporen weg!’, luidt het refrein in het eerste gedicht van het Lesebuch für Stadtbewohner. Hier in de burgerkamer is de tegengestelde attitude tot gewoonte geworden. En omgekeerd dwingt het ‘interieur’ de bewoner ertoe een massa gewoonten over te nemen, gewoonten die beter passen bij het interieur waarin hij leeft dan bij hemzelf. Dat verstaat iedereen die nog de absurde situatie kent waarin de bewoners van dergelijke pluchen vertrekken terechtkwamen wanneer in het huishouden iets stuk was gegaan. Zelfs de manier waarop zij zich ergerden - en dat affect, dat geleidelijk begint uit te sterven. konden ze virtuoos uitspelen - was vooral de reactie van een mens van wie men ‘het spoor van diens aardse bestaan’ heeft uitgewist. Dat hebben Scheerbart met zijn glas en het Bauhaus met zijn staal nu eenmaal teweeggebracht: ze hebben ruimten geschapen waarin het moeilijk is nog sporen achter te laten. ‘Zoals gezegd’, verklaart Scheerbart nu twintig jaar geleden, ‘kunnen we wel van een “glascultuur” spreken. Het nieuwe glasmilieu zal de mens volledig veranderen. En we kunnen nu alleen maar wensen dat de nieuwe glascultuur niet al te veel tegenstanders krijgt’.
Walter Benjamin, ‘Erfahrung and Armut’, [1933], Gesammelte Schriften. uitgegeven door R. Tiedemann en H. Schweppenhäuser, Bd. II, 1; Werkausgabe, Bd. 4, Suhrkamp, Frankfurt/M., 1980, blz. 217-218.
KAFT SEPTEMBER 2003:
Els De Vos (o1976). Adres: Sint-Lievenspoortstraat 26. B-9000 Gent; Ilka Broeckaert (o1978). Adres: Locquenghienstraat 39, B-1000 Brussel.
KAFTONTWERP:
Dirk Heffinck (www.heffinck.be)
[Deel september, pagina 673]
| 675 | De vicieuze cirkel van depressie
Cyril Lansink Depressiviteit is te beschouwen als een wanhopige impasse in de zingeving. Het leven lijkt zinloos, en daardoor heb je er ook geen zin meer in. De huidige depressie-hausse kan te maken hebben met de aard van de huidige maatschappij, waarin de mens zichzelf als het ware telkens opnieuw moet uitvinden. Antidepressiva kunnen de symptomen verzachten, maar ze volstaan niet. Als iets belangrijk is om een depressie het hoofd te bieden, dan is het de liefdevolle aandacht van een ander. |
| 682 | Twee vormen van vrijheid (I)
Een discussie met Isaiah Berlin Guido Vanheeswijck Terwijl vrijheid in de klassieke, humanistische traditie vooral (positief) benaderd werd als innerlijke vrijheid, die samengaat met integriteit en trouw aan de waarden waarvoor men kiest, wordt vrijheid in de moderne, liberale tijd veeleer (negatief) bepaald als de afwezigheid van uiterlijke, politieke en sociale dwang. Leg je de klemtoon op de positieve vrijheid, dan werk je ideologisch misbruik in de hand. Die stelling van Isaiah Berlin is betwistbaar, en ook het onderliggende mensbeeld roept vragen op, die in een volgende bijdrage zullen worden behandeld. |
| 692 | De verborgen Yourcenar
Maurice Delcroix Honderd jaar geleden is Marguerite Yourcenar geboren. Haar imponerende oeuvre, waarin realiteit en fictie, geschiedenis en mythe, intieme menselijkheid en wereldwijde blik door elkaar verweven zitten, bewijst de kracht van de literatuur, die met het leven verzoent en met het Al verbindt. Schrijvend heeft Marguerite Yourcenar, die verwarde familiebanden en een ingewikkeld liefdesleven heeft gehad, zich ingespannen om weer een familie te hebben, allereerst die van haar beroemde personages. |
| 703 | Viermaal Kreutzersonate
Noor Smals Beethovens Kreutzersonate inspireerde Tolstoi tot het schrijven van een novelle, die Leos Janácek ertoe aanzette een strijkkwartet te componeren, waardoor Margriet de Moor op haar beurt zo bewogen was dat zij er een roman over heeft geschreven. Die vier muzikale en literaire werken zijn emotioneel zwaar geladen, de passie die ze uitdrukken laat niemand onberoerd. Echter, omdat Margriet de Moor de tragiek van haar verhaal door luchtigheid en een happy end verzwakt, haalt haar roman niet het klassieke niveau van de drie andere werken. |
[Deel september, pagina 674]
| 715 | Vlaanderen, België en Europa als ‘immigratiesamenlevingen’:
enkele consequenties Patrick Loobuyck Onze samenleving wordt toenemend multicultureel, omdat ze een migratiemaatschappij is. Wat de autochtone en allochtone bevolkingsdelen samenhoudt, is niet langer een zelfde nationale identiteit, maar een besef van lotsverbondenheid en van een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de hele samenleving. De overheid moet het gevoel van gemeenschappelijk burgerschap bevorderen, en ervoor zorgen dat alle individuen en culturele groepen zich in de pluralistische maatschappij kunnen ontplooien, op voorwaarde dat zij de basisbeginselen van de democratische rechtsstaat respecteren. |
| 728 | FORUM |
| 728 | ICT en democratische vernieuwing
Opties voor Vlaanderen Davy Janssen |
| 732 | Wat is er in Amerika aan de hand?
Eliot Weinberger |
| 736 | PODIUM |
| 736 | Geen kunst karn ik: boter!
De poëzie van H.H. ter Balkt, P.C. Hooftprijs 2003 Joris Gerits |
| 742 | Antieke psychotherapie
Toon Van Houdt |
| 747 | De gouden zalm (20)
Erik Martens |
| 751 | Het S.M.A.K. is te klein
Jan Koenot |
| 755 | BOEKEN
Geert Boeve, De grote zoektocht. Levensvragen in de Bijbel * Hooglied, vert. en comment. Pius Drijvers en Jan Renkema * Hans Ausloo (red.), Jeremia: profeet tussen hoop en wanhoop * Albert Koster, Toen riep hij / In de steppe / De woorden. Een woord-voor-woordvertaling uit het Hebreeuws van Leviticus, Numeri en Deuteronomium * Jan Debbaut en Monique Verhuist (red.), Van Abbemuseum: Het Collectieboek * Jacqueline Caux, Tissée, tendue au fi1 des jours, la toile de Louise Bourgeois * Robert Storr e.a., Louise Bourgeois * Richard Minne en Frits van den Berghe, Een tong van lijntses * Robbie Dell'Aira en Feico Hoekstra, Faustius. Een geschiedenis van Faust in Nederland * Murray Bail, Schutkleur * Teo van Middelkoop, Een soldaat doet zijn plicht. Generaal H.G. Winkelman, zijn leven en betekenis als militair (1876-1952). |
[Deel september, pagina 766]
COLOFON
redactie
Herman Simissen (hoofdredacteur a.i.), Ludo Januari-december (11 nrs.) incl. BTW: Abicht, Paul Begheyn, Wil Derkse, Georges België: eur 53,00 De Schrijver, Joris Gerits, Vincent Hunink, Nederland: eur 56,00 Elianne Muller, Chris Timmerman, Frans Van Europa: eur 65,57 Bladel, Guido Vanheeswijck, Johan Buiten Europa: eur 71,35 Vanhoutte, Walter Weyns
redactiesecretariaat
Geert Boeve, Stijn Geudens, An Vermaercke
Prinsstraat 15, B-2000 Antwerpen
tel 03/212.10.20 / fax 03/212.10.22
e-mail streven@skynet.be
website www.come.to/streven
bankrekening kbc 409-8515871-91 (B)
postbankrekening 4344657 (NL)
contactadres nederland
Beulingstraat 11, NL-1017 BA Amsterdam
tel 020/679.82.07 / fax 020/670.20.15
e-mail publiciteit@ignatiushuis.nl
Lid van de vzw ‘Culturele en Literaire Tijdschriften’
abonnementen
Januari-december (11 nrs.) incl. BTW:
België: eur 53,00
Nederland: eur 56,00
Europa: eur 65,57
Buiten Europa: eur 71,35
Studenten België: eur 32,00
Studenten Nederland: eur 35,00
Abonnementen worden automatisch verlengd, tenzij u vóór 1 november opzeg.
losse nummers
- vóór januari 1999: eur 4,00
- januari 1999 t.e.m. december 2002: eur 6,00
- vanaf januari 2003: eur 7,00
nadruk van artikelen
Verboden zonder verlof van de redactie
Ingezonden stukken moeten beantwoorden aan onze richtlijnen. Onze ‘Wenken voor auteurs’ zijn aan te vragen op het redactiesecretariaat of te raadplegen op onze website.
[Deel september, achterplat]
Nomadische woningbouw. Het huis Latapie van Anne Lacaton en Jean-Philippe Vassal is een manifest van spaarzame architectuur. Het is dubbel zo groot als wat normaal voor die prijs wordt gerealiseerd.
De oplossingen die Lacaton en Vassal voorstellen, getuigen van uiterste eenvoud, terwijl ze toch aanknopen bij de traditie van goed bouwmeesterschap. Hun gebouwen bieden openlijk weerstand aan de dreiging van een overbezetting met tekens, typisch voor pre- en postmoderne architectuur. Zoals bij nomaden bestaan hun woningen uit hybride ruimtes die altijd een nieuwe bestemming kunnen krijgen.
Door zijn moduleerbaarheid biedt het huis Latapie een zee van plaats en mogelijkheden. Een minimale houten winterleefcel fungeert als vaste kern, terwijl de tuinzijde een grote serre meekreeg, die tijdens het tussenseizoen deel uitmaakt van de leefruimte. Het metalen skelet, dat het buitenvolume begrenst, is aan de straatkant met overnaadse cementbouwelementen dichtgeschoten. De binnenwanden bestaan uit transparante golfplaten en zijn onbeperkt verplaatsbaar. Het huis kan zich zodoende ontwikkelen van zeer gesloten tot meer dan open, naargelang van de behoefte aan licht, warmte, bescherming en intimiteit.
Woonhuis Latapie, Floirac (Frankrijk), 1993 (arch. Anne Lacaton en Jean-Pierre Vassal).
Fotocollage/has-reliëf: Els Devos en Ilka Broeckaert.
Benodigdheden: scanner, printer, schaar en breekmes, fotoglanspapier uit de betere papierhandel, 50 cm2 kadapack, lijm, ribkarton, polycarbonaat, zonnebank, digitaal fototoestel.
AFGIFTEKANTOOR 3000 LEUVEN 1
EUR 7,00
[Deel oktober, voorplat]
STREVEN
OKTOBER 2003
JAARGANG 70, NR. 9
[Deel oktober, binnenkant voorplat]
Waarom geeft de meerderheid van -de Audi A4-kopers de voorkeur aan een glinsterend, metaalzilver gespoten exemplaar?
Wie zich een zilveren Audi A4 aanschaft is cool, die is in. Er speelt ook een stuk statusverlangen mee, de A4 is een duur rijtuig, voor heel wat minder geld kun je voorzeker evenveel auto kopen. Om onze welstand te onderstrepen zitten we daarom graag verzilverd achter het stuur.
We bekennen niet graag kleur. Autofabrikanten sparen kosten noch moeite om te achterhalen welke factoren en eigenschappen de doorslag geven bij de aankoop van een nieuwe wagen. De koetswerkkleur haalt met enige moeite de twintigste plaats op het voorkeurlijstje. Ver voorafgegaan door zinnige dingen als betrouwbaarheid, brandstofverbruik en veiligheid. Op de dag van de waarheid, als het contract ondertekend moet worden, kantelen de zaken echter. Dan verdwijnen de rationele argumenten naar de achtergrond, dan komen de emoties los. Daar hoort de kleurkeuze bij. En die blijkt niet zelden van doorslaggevende aard te zijn, heeft de auto-industrie ontdekt. Een derde tot de helft van kandidaat-kopers is zowaar geneigd om van model of zelfs merk te veranderen indien de verlangde kleur niet beschikbaar is.
Er zijn natuurlijk vaste waarden. Groen is er daar eentje van. In economisch onzekere en andere onrustige tijden is het zelfs een favoriet. Omwille van de rust en harmonie die groen uitstraalt. Om dezelfde reden verkiezen landelijke autobezitters niet zelden bruin, of een variant daarvan. De autofabrikanten en hun kleurenmengers volgen met de grootste aandacht het gebeuren op de podia van de haute couture. Want de kleurencombinaties die daar door elkaar dwarrelen hebben - dat weten ze inmiddels uit ervaring - een doorslaggevende invloed op de koetswerkverlangens van hun klanten van morgen. Een doordeweeks kleurmengsel volstaat niet langer, dat wordt als ordinair ervaren. De consument wil een koetswerk dat met cachet oogt. Met Omowit kan een autofabrikant niets aanvangen, een auto is immers geen wastobbe. Ook ander alledaags kleurvertoon wordt door de industriële paletmeesters angstvallig gemeden. Met minder dan Poolwit, Taziablauw, Proteorood, Afrikagrijs, Amazonegroen, Kosmosblauw of Azzuro Nuvola - een greep uit de staalkaart van de Alfa 156 - kunnen ze niet voor de dag komen.
Beter kleur bekennen, beste mensen. Haak af als je nieuwe auto niet geleverd kan worden in de kleur die bij je gemoedstoestand past. Ooit hebben we een vaalgroene auto gekocht omdat er geen kleur die ons echt zinde voorhanden was. Wel. met die auto hebben we nooit een hechte band gehad.
De auto-industrie neemt zich overigens voor om in de nabije toekomst geen kleurwens onvervuld te laten. Ze verwacht dat de consument naar meer subtiele schakeringen zal neigen, met een scheutje het zonlicht in. Een changeant auto zal ook kunnen. In de ochtend zal hij pakweg goudkleurig blinken, bij valavond purper.
Willy François, ‘Kleur bekennen’, De Standaard, 18 maart 1998.
KAFT OKTOBER 2003:
Dirk Somers (o1976) en Eric Wieërs (o1963): Huiswerk architecten bvba. Adres: Familiestraat 70, B2060 Antwerpen. Website: http:\\www.huiswerk.be.
KAFTONTWERP:
Dirk Heffinck (www.heffinck.be)
[Deel oktober, pagina 769]
| 771 | Leidt het ‘routeplan’ van Oslo naar Taba?
Ludo Abicht Tien jaar na de ondertekening van de Principeverklaring (de zogenaamde Oslo-akkoorden) in Washington zit de toestand in het Midden-Oosten vaster dan ooit. Om de draagwijdte van het routeplan (de Road Map) van de Amerikaanse president Bush te begrijpen, is het nodig de inhoud van de nieuwe voorstellen te toetsen aan de vroegere vredesplannen, met name de Oslo-akkoorden, het mislukte overleg in Camp David in juli 2000 en de onderhandelingen van januari 2001 in Taba. Of de huidige voorstellen meer kans op slagen zullen hebben, is nog maar de vraag. |
| 784 | Twee vormen van vrijheid (II)
Een discussie met Isaiah Berlin Guido Vanheeswijck In het eerste deel van dit artikel werd erop gewezen hoe Isaiah Berlin negatieve vrijheid verbindt met een autonoom mensbeeld, en daarbij vertrekt van het klassieke onderscheid tussen een modern autonoom en een premodern gelaagd mensbeeld. Op de drempel van de eenentwintigste eeuw staan we voor een andere uitdaging: vanuit welk soort postmoderne gelaagdheid gaan we op zoek naar vrijheid? Om die vraag te beantwoorden, worden twee hedendaagse visies op menselijke gelaagdheid tegenover elkaar geplaatst: die van de Amerikaan Richard Rorty en die van de Canadees Charles Taylor. |
| 798 | Gedane Zaken?
Bijna vijftig jaar metabletica Stijn Geudens Al bijna vijftig jaar lang zorgt de Nederlandse psychiater en fenomenoloog Jan Hendrik van den Berg voor controverse met zijn ‘metabletische’ boeken. Een jaar geleden publiceerde Hub Zwart de eerste grote, omvattende monografie over deze merkwaardige denker. Tijd dus om eens terug te blikken op een halve eeuw metabletica en een balans op te maken. Wie is deze Jan Hendrik van den Berg, wat betekent metabletica, welke waarde moeten we eraan toekennen, en heeft dit denken nog een toekomst? |
[Deel oktober, pagina 770]
| 811 | Rechtvaardige oorlog of zinloze slachtpartij?
De ‘Groots Oorlog’ in de hedendaagse Franse en Britse roman Luc Rasson Sinds een twintigtal jaar bestaat er in de Franse en Britse roman een hernieuwde belangstelling voor de Eerste Wereldoorlog. Die wordt voorgesteld als een zinloze slachtpartij die elk begrip overstijgt. Dit beeld wordt echter in vraag gesteld door historici, die wijzen op de ‘grote aanvaarding’ van de oorlog door de tijdgenoten. Die evolutie in het beeld van de ‘Groote Oorlog’ heeft wellicht veel te maken met de Tweede Wereldoorlog, die vandaag meer dan ooit wordt gezien als een nuttige en noodzakelijke strijd tegen het absolute kwaad. |
| 822 | Een aardschok in de filosofie
De aardbeving van Lissabon (1755) in het denken van de Verlichting Herman Simissen Op 1 november 1755 werd de Portugese hoofdstad Lissabon getroffen door een verwoestende aardbeving. Vooraanstaande auteurs van de Verlichting hebben deze aardbeving op verschillende manieren geïnterpreteerd. De geschriften van Voltaire, Rousseau en Kant worden in dit artikel onder de loep genomen. |
| 838 | FORUM |
| 838 | VOETBAL
Pieter Anton van Gennip |
| 844 | PODIUM |
| 844 | ‘Ego mira poemata pango’
Over de poëtica van Ilja Leonard Pfeijffer Joris Gerits |
| 850 | Van de nood een deugd
Hans Holbein, portrettist Bart Makken |
| 856 | BOEKEN
Niek Schuman, Pastorale: Psalm 23 in bijbel en liturgie verwoord en uitgebeeld * Jennie Vanlerberghe, Een mens op de vlucht. De klapdeur van onze vrijheid * Niki de Saint Phalle, La Grotte * Boudewijn Büch, Steeds verder weg. De verzamelaar op reis, deel 1 * Sophie de Schaepdrijver, Taferelen uit het burgerleven. |
[Deel oktober, pagina 862]
COLOFON
redactie
Abicht, Paul Begheyn, Wil Derkse, Georges De Schrijver, Joris Gerits, Vincent Hunink, Elianne Muller, Chris Timmerman, Frans Van Bladel, Guido Vanheeswijck, Johan Vanhoutte, Walter Weyns
redactiesecretariaat
Geert Boeve, Stijn Geudens, An Vermaercke
Prinsstraat 15, B-2000 Antwerpen
tel 03/212.10.20 / fax 03/212.10.22
e-mail streven@skynet.be
website www.come.to/streven
bankrekening kbc 409-8515871-91 (B)
postbankrekening 4344657 (NL)
contactadres nederland
Beulingstraat 11, NL-1017 BA Amsterdam
tel 020/679.82.07 / fax 020/670.20.15
e-mail publiciteit@ignatiushuis.nl
Lid van de vzw ‘Culturele en Literaire Tijdschriften’
abonnementen
Januari-december (11 nrs.) incl. BTW:
België: eur 54,00
Nederland: eur 57,00
Europa: eur 66,57
Buiten Europa: eur 72,35
Studenten België: eur 33,00
Studenten Nederland: eur 36,00
Abonnementen worden automatisch verlengd, tenzij u vóór 1 november opzegt.
losse nummers
- vóór januari 1999: eur 4,00
- januari 1999 t.e.m. december 2002: eur 6,00
- vanaf januari 2003: eur 7,00
nadruk van artikelen
Verboden zonder verlof van de redactie
Ingezonden stukken moeten beantwoorden aan onze richtlijnen. Onze ‘Wenken voor auteurs’ zijn aan te vragen op het redactiesecretariaat of te raadplegen op onze website.
[Deel oktober, achterplat]
Hoe modern is modern? De Villa Stein in Vaucresson, ook wel Villa de Monzie of Villa Garches genoemd, hier met oldtimer afgebeeld, werd door Le Corbusier en zijn neef Pierre Jeanneret in 1927 gebouwd voor Michaël Stein, de broer van de filosofe Edith Stein, en Gabrielle de Monzie. De woning, die geldt als een klassieker van de moderniteit, heeft typisch, door Palladio geïnspireerde proporties (2:1:2:1:2) en past in het kernproject van Le Corbusier, prototypes voor een verticale stad te creëren. Toen in 1936 de villa door een Belg, Steen genaamd, werd aangekocht, beklaagde die zich kort nadien bij Le Corbusier. ‘Wat is dat toch met mijn huis? Elk weekend houden hier tientallen mensen halt, kamperen op mijn gazon en staan verbijsterd naar het huis te staren’.
De woning op het achterplat, met moderne sportwagen voor de oprit, is een hedendaagse villa in een willekeurige Amerikaanse voorstad. De confrontatie van hedendaagse vormgeving met wat ooit modern was, roept prangende vragen op. Is er nog toekomst voor de herinnering aan wat vroeger modern was? Is de nostalgie naar de moderne architectuur utopisch? Of is de utopie van de moderne architectuur nostalgisch?
Villa Stein G'arohes, Vaucresson (Frankrijk), 1927 (arch. Charles-Edouard (Le Corbusier) en PierreJeanneret) / Nieuwbouwvilla in suburb (Verenigde Staten), 2003 (arch. onbekend). Originele foto/bewerkte foto: Erik Wieërs en Dirk Somers.
AFGIFTEKANTOOR 3000 LEUVEN 1
EUR 7,00
[Deel november, voorplat]
STREVEN
NOVEMBER 2003
JAARGANG 70, NR. 10
[Deel november, binnenkant voorplat]
William Shakespeare, Timon van Athene, geciteerd door Karl Marx in Economie en filosofie; zie Louis Van Bladei. Kerngedachten van Karl Marx, Romen & Zonen, Roermond/Maaseik, 1966, blz. 175-176.
KAFT NOVEMBER 2003:
Karel Vandenhende (o1970). Adres: Scalquinstraat 35/a24, B-1210 Brussel. Website: http:\\www.karelvandenhende.be.
KAFTONTWERP:
Dirk Heffinck (www.heffinck.be)
[Deel november, pagina 865]
| 867 | De 92 koffers van Tulse Luper
Peter Greenaway over voltooid verleden en toekomstige tijd van De audiovisuele media Erik Martens Tien jaar geleden ontdekte de Britse filmmaker en boegbeeld van de postmoderne cinema Peter Greenaway de multimedia. Vandaag werkt hij aan zijn magnum opus: The Tuise Luper Suitcases. Een monsterproject, dat naast 3 langspeelfilms ook 92 dvd's, 3 televisiereeksen, een website, boeken en tentoonstellingen moet omvatten. Een gesprek over toekomst en verleden van de audiovisuele media. |
| 882 | Etty Hillesum en haar ‘katholieke vereerders’ Pleidooi voor een meer kritische benadering van een bijzonder document
Ria van den Brandt ‘Katholieke vereerders’ van Etty Hillesum (1914-1943) plaatsen de dagboeken en brieven van deze joodse schrijfster graag in de christelijke mystieke canon. Ria van den Brandt laat de voor- en nadelen zien van het christelijk-mystieke referentiekader als interpretatie-model. Zij kritiseert onderliggende vereenvoudigingen en mythologiseringen en komt op voor een meer zorgvuldige lezing van de integrale editie van het oeuvre van Etty Hillesum en van de secundaire literatuur. |
| 896 | De ontmoeting tussen een denker en een dichter Baruch spinoza door de ogen van Jorge Luis Borges
Paul Juffermans De Argentijnse dichter en essayist Jorge Luis Borges koesterde een grote belangstelling voor de Nederlandse filosoof Spinoza. Hij schreef twee gedichten met daarin een aantal centrale motieven en gedachten uit Spinoza's filosofie, gezien door de ogen van een dichter die de kunst verstond te schrijven vanuit het oogpunt van de eeuwigheid. |
[Deel november, pagina 866]
| 907 | Een ‘ontspannen Flaubert’
Integrale vertaling van de verhalen van Guy de Maupassant Bart Van Loo Al te vaak heeft men Guy de Maupassant enkel gelezen als een realistisch schrijver van pittige liefdesverhalen, maar er is zeker meer in zijn bundels te ontdekken. Nu de integrale vertaling van zijn verhalen eindelijk voltooid is, kan ook de Nederlandstalige lezer weer van het werk van deze discipel van Flaubert genieten. |
| 916 | Saudi-Arabië: een wankel koninkrijk?
Erik Faucompret Sinds de gebeurtenissen van 11 september 2001 wordt de positie van Saudi-Arabië in het Nabije Oosten in een ander daglicht geplaatst. Tot dan toe werd aangenomen dat die vrij stabiel was. In deze bijdrage wordt aangetoond dat dit niet strookt met de realiteit. Voor de huidige machthebbers is het namelijk dansen op een slappe koord: de positie van het koningshuis wordt bedreigd door de islamitische fundamentalisten, de economie is - ondanks de olierijkdom - uiterst wankel, en de alliantie met de Verenigde Staten staat onder druk. Kortom, de toekomst van Saudi-Arabië is onzeker. |
| 930 | FORUM |
| 930 | De oorlog in Irak
Gied ten Berge |
| 937 | Om de liefde gods
Over liefdewerk van Annelies Van Heijst Herman Simissen |
| 941 | PODIUM |
| 941 | Een tinteltonnetje taalwater
De jongste bundel van Mark van Tongele tegen het licht gehouden Yvan De Maesschalck |
| 947 | BOEKEN
E.P. Meijering, Als de uitleg maar goed is. Hoe vroege christenen de bijbel gebruikten * Staf Mellemans, Willem Putman en Jozef Wissink (red.), Een kerk met toekomst? De katholieke kerk in Nederland 1960-2020 * Michael Parenti, Het Vierde Rijk of de brutale realiteit van de VS-wereldheerschappij * Tony Cragg: Signs of Life * Theo de Boer en Marc de Smit (red.), Afkortingen * David van Reybrouck, De plaag. Het stille knagen van schrijvers, termieten en Zuid-Afrika * Dirk Rochtus, Gerrit De Vylder en Veli Yüksel (red.), Turkije: springstof voor de Europese Unie? |
[Deel november, pagina 958]
COLOFON
redactie
Jan Koenot (hoofdredacteur), Ludo Abicht, Paul Begheyn, Wil Derkse, Georges De Schrijver, Joris Gerits, Vincent Hunink, Elianne Muller, Herman Simissen, Frans Van Bladel, Guido Vanheeswijck, Johan Vanhoutte, Walter Weyns
redactiesecretariaat
Geert Boeve, Stijn Geudens, An Vermaercke
Prinsstraat 15, B-2000 Antwerpen
tel 03/212.10.20 / fax 03/212.10.22
e-mail streven@skynet.be
websitewww.come.to/streven Bankrekening KBC 409-8515871-91 (B)
Postbankrekening 4344657 (NL)
contactadres nederland
Beulingstraat 11, NL-1017 BA Amsterdam
tel 020/679.82.07 / fax 020/670.20.15
e-mail publiciteit@ignatiushuis.nl
Lid van de vzw ‘Culturele en Literaire Tijdschriften’
abonnementen
Januari-december (11 nrs.) incl. BTW:
België: eur 54,00
Nederland: eur 57,00
Europa: eur 66,57
Buiten Europa: eur 72,35
Studenten België: eur 33,00
Studenten Nederland: eur 36,00
Abonnementen worden automatisch verlengd, tenzij u vóór 1 november uw opzeg meldt.
losse nummers
- vóór januari 1999: eur 4,00
- januari 1999 t.e.m. december 2002: eur 6,00
- vanaf januari 2003: eur 7,00
nadruk van artikelen
Verboden zonder verlof van de redactie
Ingezonden stukken moeten beantwoorden aan onze richtlijnen. Onze ‘Wenken voor auteurs’ zijn aan te vragen op het redactiesecretariaat of te raadplegen op onze website.
[Deel november, achterplat]
Icoon van de industrie. Ook in een tijd van postindustriële heteropoleis springt de Küppersmühle aan de Philosophenweg in Duisburg als stadslandschappelijk baken in het oog. De imposante bakstenen magazijnen, tussen 1908 en 1916 door de gebroeders Kiefer en Joseph Weiss als graansilo gebouwd, getuigen van monumentale kwaliteiten. Het is het meest opvallende gebouw in de binnenhaven van Duisburg, een gebied dat naar een masterplan van Norman Foster een nieuwe bestemming heeft gekregen.
Herzog en De Meuron werden aangezocht, de Küppersmühle om te bouwen tot een museum waarin de Hans Grotheverzameling van naoorlogse Duitse kunst zou worden gehuisvest. De ombouw is een typisch voorbeeld van computerarchitectuur, waarbij de software de ontwerper in staat stelt gegevens in verschillende leggers te beheren.
Aan de diverse verbouwingslagen uit het verleden voegden Herzog en De Meuron een zelfstandige laag van glas en roodgepigmenteerd beton toe.
Bij de digitale bewerking van de foto van een gevelfragment splitste Vandenhende de originele opname eveneens op in lagen. Zo kon hij met name de kleurlaag afzonderlijk bewerken.
Museum Küppersmühle, Duisburg (Duitsland), 2000 (arch. Jacques Herzog en Pierre de Meuron / Herzog & De Meuron Architekten). Digitale bewerking van foto; Karel Vandeubende.
AFGIFTEKANTOOR 3000 LEUVEN 1
EUR 7,00
[Deel december, voorplat]
STREVEN
DECEMBER 2003
JAARGANG 70, NR. 11
[Deel december, binnenkant voorplat]
De nieuwe soberheid
Bij de supermarkt liepen we Murray Jay Siskind tegen het lijf. Zijn mandje bevatte algemene eet- en drinkwaar, merkloze artikelen in simpele witte verpakking met eenvoudige etikettering. Er was een wit blik bij met als etiket perziken in blik. Er was een wit pakje spek bij zonder plastic venster waar een representatief plakje door te zien was. Om een pot gebrande noten zat een witte wikkel met de woorden allerhande pinda's. Terwijl ik hen aan elkaar voorstelde, knikte Murray Babette aan één stuk door toe.
‘Dit is de nieuwe soberheid’, zei hij. ‘Smakeloze verpakking. Mij spreekt het wel aan. Ik heb het gevoel dat Ik niet alleen geld uitspaar, maar bovendien bijdraag aan een soort geestelijke consensus. Het doet denken aan de Derde Wereldoorlog. Alles is wit. Ze zullen ons de helle kleuren afnemen en die gebruiken bij de oorlogsinspanningen.’
Hij keek Babette strak in de ogen, terwijl hij uit ons karretje spullen pakte en eraan rook.
‘Ik heb die pinda's ook wel eens gekocht. Ze zijn rond, vierkant, pokdalig, gebarsten. Gebroken pinda's. Een lading gruis onder in de pot. Maar ze smaken goed. Het leukst vind ik nog de verpakkingen zelf. Je had gelijk, Jack. Dit is de laatste avant-garde. Gedurfde nieuwe vormen. De macht om te choqueren.’
Don DeLillo, Witte ruis, vert. R. Verhoef, Flamingo, Amsterdam, 21999, blz. 22; http://theobvious.com/ noise/toc.html.
KAFT DECEMBER 2003:
Charlotte Geldof (o1968) en Mare Godts (o1961): FLC extended. Adres: Ravensteingalerij 4 bus 6, B-1000 Brussel.
KAFTONTWERP:
Dirk Heffinck (www.heffinck.be)
[Deel december, pagina 961]
| 963 | Thucydides' analyse: een blijvend bezit?
Guido Vanheeswijck In zijn controversiële boek Balans van de macht. De kloof tussen de Verenigde Staten en Europa hanteert de Amerikaanse politicoloog Robert Kagan een zelfde uitgangspunt als de Griekse historicus Thucydides: wie de macht heeft, zal altijd heersen; de menselijke natuur dwingt dat nu eenmaal af. Voor Thucydides is dat uitgangspunt ‘een bezit voor altijd’. Die opvatting werd door Socrates en Plato hardnekkig bestreden. De inzet van deze eeuwenoude discussie is in de hedendaagse wereldpolitiek nog even relevant. |
| 974 | ‘De onbereikbare ster bereiken’
Bij de vijfentwintigste sterfdag van Jacques Brel Herman Simissen Op 9 oktober jl. was het vijfentwintig jaar geleden dat de chansonnier Jacques Brel overleed. Zijn overlijden werd op grote schaal herdacht. Bij deze gelegenheid werd bovendien zijn werk opnieuw op cd uitgebracht. Het beluisteren van deze uitgave, met onder meer vijf nagelaten chansons, roept eens te meer de vraag op wat het werk van Brel zo bijzonder maakt. |
| 986 | Over een beschadigd leven en Messiaans materialisme
Theodor Wiesengrund Adorno (1903-1969) Ludo Abicht De Duitse filosoof Theodor Wiesengrund Adorno werd geboren in 1903. Samen met de andere leden van de zogenaamde Frankfurter Schule heeft hij, als geassimileerde jood, gezocht naar een mogelijke verklaring voor de waanzinnige uitersten van de twintigste eeuw. Op grond van een ‘negatieve dialectiek’ en een vlijmscherpe analyse van de contradicties van het Verlichtingsdenken komt hij tot de vaststelling dat alleen nog de kunst van het modernisme ons wellicht van de ondergang in een algehele ‘vermarkting’ van het leven kan redden. |
[Deel december, pagina 962]
| 1000 | Het geval Kroatië
Sociologische ontwikkelingen in de kerk in Oost-Europa Frans Hoppenbrouwers Sociologisch onderzoek na de val van het communisme (1989) laat zien dat wat gelovigheid betreft de Midden- en Oost-Europese regio vergelijkbaar is met West-Europa. Voor wie kijkt naar processen van maatschappelijke modernisering komt dat niet als een verrassing. Onder het communisme was dit proces onvolledig en pas nu heeft het in volle omvang en in versneld tempo plaats. Trefwoorden zijn ‘democratisering’ en ‘risicomaatschappij’. Deze veranderingen stellen nog onbeantwoorde vragen aan de kerken, zoals blijkt uit de situatie van de katholieke kerk in Kroatië. |
| 1009 | FORUM |
| 1009 | Schijven schuiven
Pieter Anton van Gennip |
| 1014 | Homo donans
De wederkerigheid van het geven en de economische ruil Cyril Lansink |
| 1019 | PODIUM |
| 1019 | Geschreven familie van Michel Bartosik
Joris Gerits |
| 1023 | ‘Ik ben niet geboren voor een tijdperk als dit’
De honderdste geboortedag van George Orwell Herman Simissen |
| 1028 | Katholieken in de Nederlandse literatuur
Manu van der Aa |
| 1032 | BOEKEN
G. Cohen Stuart, Joodse feesten en vasten: een reis over de zee van de Talmoed naar de wereld van het Nieuwe Testament * Cathleen Medwick, Teresa van Avila. Een spirituele biografie * Dirk Braeckman. Chiaroscuro * Rogi Wieg, Kameraad Scheermes * Toon Tellegen, Brieven aan Doornroosje * Harry graaf Kessler, De dans op de vulkaan. Een keuze uit de dagboeken 1918-1933 * Peter Gay, De eeuw van Schnitzler. De opkomst van de burgerij in Europa. |
| 1040 | Inhoudsopgave Streven jaargang 70
(januari 2003 - december 2003) |
[Deel december, pagina 1054]
COLOFON
redactie
Herman Simissen (hoofdredacteur a.i.), Ludo Abicht, Paul Begheyn, Wil Derkse, Georges De Schrijver, Joris Gerits, Vincent Hunink, Elianne Muller, Chris Timmerman, Frans Van Bladel, Guido Vanheeswijck, Johan Vanhoutte, Walter Weyns
redactiesecretariaat
Geert Boeve, Stijn Geudens, An Vermaercke
Prinsstraat 15, B-2000 Antwerpen
tel 03/212.10.20 / fax 03/212.10.22
e-mail streven@skynet.be
websitewww.come.to/streven Bankrekening KBC 409-8515871-91 (B)
Postbankrekening 4344657 (NL)
contactadres nederland
Beulingstraat 11, NL-1017 BA Amsterdam
tel 020/679.82.07 / fax 020/670.20.15
Lid van de vzw ‘Culturele en Literaire Tijdschriften’
abonnementen
Januari-december (11 nrs.) incl. BTW:
België: eur 54,00
Nederland: eur 57,00
Europa: eur 66,57
Buiten Europa: eur 72,35
Studenten België: eur 33,00
Studenten Nederland: eur 36,00
Abonnementen worden automatisch verlengd, tenzij u vóór 1 november uw opzeg meldt.
losse nummers
- vóór januari 1999: eur 4,00
- januari 1999 t.e.m. december 2002: eur 6,00
- vanaf januari 2003: eur 7,00
nadruk van artikelen
Verboden zonder verlof van de redactie
Ingezonden stukken moeten beantwoorden aan onze richtlijnen. Onze ‘Wenken voor auteurs’ zijn aan te vragen op het redactiesecretariaat of te raadplegen op onze website.
[Deel december, pagina 1057]
Geachte lezer,
Door een technische fout in de drukkerij is in het januarinummer de tekst die op de binnenkant van het voorplat had moeten staan, weggevallen. Die tekst hoort bij het project van de huidige kaften, en heeft met name betrekking op de kleuren die in de architectuur-projecten domineren.
De tekst vindt u nu op dit losse blad afgedrukt, zodat u dit als inlegvel in uw nummer van januari kunt voegen.
Wij bieden u onze excuses aan voor wat er fout is gelopen.
De redactie
[Deel december, pagina 1060]
Arthur Rimbaud, Gedichten (vert. P. Claes), Athenaeum/Pollak & Van Gennep, Amsterdam, 21999, blz. 123.
KAFT JANUARI 2003:
Henk De Smet (o1954) en Paul Vermeulen (o1962): De Smet-Vermeulen architecten cv. Adres: Ajuinlei 11, B-9000 Gent. Website: http://www.hdspv.be. Monografie: Hernemingen, Verdichtingen, Economie, de Singel, Antwerpen, 1996; Eigen publicaties: ‘Karakter’, in Oase. Tijdschrift voor Architectuur, 1998; ‘Villa Braeckman-Staels, Sint-Martens-Latem’, in A+t, Arquitectura + tecnologia, 2001.
KAFTONTWERP:
Dirk Heffinck (www.heffinck.be)
[Deel december, achterplat]
Nuclear White. Brussel: hoofdstad van Europa en zetel van de Naro. Blanc Nuclear*: volledige en doeltreffende behandeling van witte wol en alle witte delicate textielsoorten, toe te passen om de vier à vijf gewone wasbeurten. Maakt wit, ontgeelt, ontvlekt. Nucleair wit: witter dan witte kleur, zo genoemd naar de stoflaag die de Japanse steden Nagasaki en Hiroshima bedekte na de ontploffing van de atoombom. Hier door Geldhof en Godts toegepast op het stedelijke landschap van Brussel. Nucleair wit geldt als symbool van proliferatie, te vergelijken met witte ruis (een geluid samengesteld uit alle geluiden samen), snow crash (een cyberdrug, fataal voor computer én brein) en het schilderen van een wit vierkant op een witte achtergrond (extreem suprematisme). Nucleair wit kan worden gelanceerd als een kernraket, of als een bom worden gedropt. Het kan door uit de hand lopende kernreactoren of Star War-programma's worden verspreid, of worden aangebracht door gelijkmatig uitsmeren van radioactief afval.
Stedelijk landschap bedekt met nucleair wit, Brussel, 2002.
Bewerkte digitale foto: Charlotte Geldof en Marc Godts.
AFGIFTEKANTOOR 3000 LEUVEN 1
EUR 7,00