Logo DBNL
Streven. Jaargang 67 (2000)

Streven. Jaargang 67

(2000)– [tijdschrift] Streven [1991-]–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Johan Van der Auweraert
Regularisatiecampagne in België: een impressie

 
Pa una ciudad del norte
 
yo me fui a trabajar
 
Mi vida la deje
 
entre Ceuta y Gibraltar
 
Soy una raya en el mar
 
fantasma en la ciudad
 
mi vida va prohibida
 
dice la autoridad[1]
 
 
 
(Manu Chao, Clandestino, Virgin France, 1998)

Het zal maar weinigen ontgaan zijn dat er in België tussen 10 en 30 januari jl. een regularisatiecampagne heeft plaatsgevonden voor vreemdelingen van wie het verblijf in ons land illegaal of ‘precair’ te noemen was. Reeds in het regeerakkoord van 7 juli 1999 had de regering haar plannen in die zin bekendgemaakt[2]. Begin oktober lag het koninklijk besluit (KB) dat de concrete modaliteiten van de regularisatiecampagne moest regelen, klaar. Op vrijdagavond 8 oktober werd dit besluit evenwel door de Raad van State geschorst, na een verzoekschrift hieromtrent van de extreem-rechtse partij Vlaams Blok. Volgens de Raad van State wijzigde het KB de Vreemdelingenwet van 1980 - en een KB mag een wet niet wijzigen. Even leek het erop dat hiermee het hele plan van een regularisatiecampagne voor ‘mensen zonder papieren’ zou worden opgeborgen. Er werd namelijk zeker weerstand gevreesd van de rechtervleugel van de liberale partij (VLD), als de uiteindelijke beslissing om de maatregel uit te voeren niet bij de regering, maar bij het parlement zou komen te liggen. Een crisisberaad van de regering tijdens het weekeinde leerde echter dat de paars-groene excellenties bereid waren de

confrontatie met het parlement aan te gaan en de tekst in een wetsontwerp te gieten. Enkele dagen later, op 12 oktober, konden we dit voornemen dan ook in de Federale Beleidsverklaring lezen[3]. Zo kon Premier Verhofstadt nog voor de overgang naar het magische jaar 2000 aankondigen dat de regularisatiecampagne op 10 januari van start zou gaan.

Wie kwam in aanmerking voor een regularisatie?

In beleidskringen en in kringen van niet-gouvermentele organisaties (NGO's) circuleerden de meest uiteenlopende cijfers over het aantal mensen zonder papieren dat in ons land verbleef[4]. Afhankelijk van wie men erover aansprak, kreeg men cijfers van enkele duizenden tot honderdduizenden voorgeschoteld. Dat is niet verwonderlijk, aangezien een van de belangrijkste kenmerken van mensen zonder papieren juist is dat ze niet officieel geregistreerd staan. Bovendien vormt deze groep mensen, in een periode waarin extreem-rechts steeds vaker de politieke agenda bepaalt, een gevoelig politiek thema. Afhankelijk van de politieke strekking die men aanhangt, heeft men er baat bij het aantal mensen zonder papieren hoger of lager in te schatten. Daarnaast krijgen vluchtelingenorganisaties en andere sociale diensten de laatste jaren steeds vaker zulke mensen over de vloer. Die diensten worden geconfronteerd met de vaak schrijnende ellende die voortvloeit uit een onwettig verblijf, en ze ervaren hoe moeilijk het is de meest elementaire (grond)rechten voor mensen zonder papieren af te dwingen. Zij moeten de moeilijkheden wel scherp genoeg voorstellen, om politici ertoe te bewegen ‘er iets aan te doen’.

Er zijn meerdere oorzaken waardoor mensen zonder wettig verblijf komen te staan. Je kunt voornamelijk drie groepen onderscheiden: buitenlanders die met de nodige papieren in België zijn binnengekomen, maar het land niet verlaten hebben nadat hun verblijf ‘ophield wettig te zijn’; anderen die zonder de nodige verblijfsdocumenten zijn aangekomen, hier een verblijfsstatuut hebben aangevraagd (bv. als vluchteling, omdat ze vervolgd werden in het land van herkomst) en die ondanks de afwijzing van hun aanvraag toch hier zijn gebleven; en weer anderen die zich zonder verblijfsvergunning in het land hebben gevestigd en nooit een legaal statuut hebben aangevraagd.

Niet iedereen die zich in een van deze situaties bevond, kon genieten van de regularisatiewet van 22 december 1999. Die was van toepassing op vier categorieën[5]. Als algemene voorwaarde gold dat de betreffende personen op 1 oktober 1999 daadwerkelijk in België verbleven. Wie hier pas later was aangekomen, viel uit de boot[6]. Die vier categorieën werden officieel als volgt bepaald:

Categorie 1: ‘[vreemdelingen die] de erkenning van de hoedanigheid van vluchteling hebben aangevraagd zonder een uitvoerbare beslissing te hebben ontvangen binnen een termijn van vier jaar; deze termijn wordt teruggebracht tot drie jaar voor de gezinnen met minderjarige kinderen die in België verbleven op 1 oktober 1999 en die de leeftijd hebben om school te lopen’.
Categorie 2: ‘[vreemdelingen die] om redenen onafhankelijk van hun wil niet kunnen terugkeren naar het land of de landen waar ze vóór hun aankomst in België gewoonlijk verbleven hebben, noch naar hun land van herkomst, noch naar het land waarvan ze de nationaliteit hebben’.
Categorie 3: ‘[vreemdelingen die] ernstig ziek zijn’.
Categorie 4: ‘[vreemdelingen die] humanitaire redenen kunnen laten gelden en duurzame sociale bindingen in het land hebben ontwikkeld’.

Uit categorie één, twee en drie blijkt dat niet alleen ‘mensen zonder papieren’ een aanvraag konden indienen: ook anderen die momenteel wettig in België verblijven - bv. als asielzoeker of met een tijdelijke verblijfsvergunning - kunnen onder een van deze drie categorieën vallen. Een aantal van hen heeft dan ook een aanvraag ingediend, in de hoop een beter statuut te verkrijgen dan ze momenteel hebben. De dertig- of vijfendertigduizend dossiers die werden ingediend - het juiste aantal werd totnogtoe niet bekend gemaakt - betreffen dus lang niet allemaal ‘mensen zonder papieren’.

Wat ook meteen opvalt, is dat categorie vier veruit de vaagste is. Uit artikel 9 van de wet - dat bepaalt welke stukken de aanvrager moet voorleggen - wordt iets duidelijker wie tot deze categorie behoorden: (1) vreemdelingen die het bewijs kunnen leveren dat ‘hun aanwezigheid in België teruggaat tot meer dan zes jaar, of tot meer dan vijf jaar voor gezinnen met minderjarige kinderen verblijvend in België [...] en die de leeftijd hebben om school te lopen’, (2) vreemdelingen die hier ooit wettig verbleven[7] of (3) vreemdelingen die de afgelopen vijf jaar nooit een bevel hebben gekregen om het grondgebied te verlaten. Tevens zou er rekening gehouden worden met ‘humanitaire redenen’ en ‘duurzame sociale bindingen’. Wat daaronder moest worden verstaan, is nooit gepreciseerd. De meeste NGO's hopen dat de situatie van degenen die kunnen bewijzen dat zij al zes jaar in België verblijven, min of meer ‘automatisch’ geregulariseerd zal worden, en dat voor alle anderen het argument van humanitaire overwegingen of sociale bindingen de doorslag zal geven.

Alleszins kwamen niet alle ‘mensen zonder papieren’ in aanmerking voor regularisatie. De facto werden ze in meerdere categorieën ingedeeld, volgens de ‘redelijkheid’ van de motieven waarom ze zonder verblijfsvergunning in België verblijven. Zo is er een hiërarchie ontstaan, gebaseerd op hetgeen de overheid als ‘aanvaardbare’ motieven beschouwt. Hoe lager iemand zich op de hiërarchische trap bevindt, hoe moeilijker hij het krijgt om zijn verblijf te laten regulariseren.

Was het nu de eerste keer sinds lange tijd - de vorige ‘campagne’ dateert van 1974 - dat de Belgische regering een beleid voor ‘mensen zonder papieren’ uitgestippeld heeft? Neen, je kunt hoogstens spreken van een beleidsmaatregel, - die bovendien niet veel verder gaat dan een reeds bestaande mogelijkheid tot regularisatie correct (hopelijk toch) en binnen een redelijke termijn (opnieuw: hopelijk toch) toe te passen. Die mogelijkheid bestond inderdaad al via het zogenaamde achterpoortje van de vreemdelingenwet van 1980. Daarin was al sprake van een machtiging tot verblijf voor langer dan drie maanden, met name in het, voor vele ‘sans-papiers’ ondertussen beruchte artikel 9, paragraaf 3. Normaal moet zo'n machtiging aangevraagd worden op het Belgische consulaat in het land van herkomst. In uitzonderlijke omstandigheden kan dat ook in België gebeuren. De circulaire van 14 december 1998 stelt expliciet dat dit artikel van de vreemdelingenwet ‘ook kan worden toegepast als procedureregel voor de regularisatie van de verblijfssituatie in een aantal bijzondere situaties’[8]. Die bijzondere situaties worden op dezelfde manier omschreven als in de huidige regularisatiewet: langdurige asielprocedure, onmogelijkheid tot terugkeer, ernstige ziekte en humanitaire redenen. De toepassing van die circulaire ging echter niet van een leien dakje. Een eerste grote moeilijkheid betrof de termijn waarbinnen de aanvraag werd behandeld. De circulaire stelde heel affirmatief: ‘de Dienst Vreemdelingenzaken neemt binnen een termijn van negentig dagen een beslissing’. Op het ogenblik dat de nieuwe regularisatiewet van start ging, waren er evenwel mensen die al langer dan drie jaar op een beslissing zaten te wachten. Termijnen van 1 à 2 jaar waren geen uitzondering. De bevoegde dienst - de zg. ‘cel regularisatie’ - blonk bovendien niet echt uit in klantvriendelijkheid en deskundigheid. Dossiers gingen verloren, mensen werden afgesnauwd als ze per telefoon inlichtingen vroegen over de behandeling van hun dossier, - dat was dagelijkse kost. Ook in de toepassing van de criteria heerste er onduidelijkheid en was willekeur troef[9], terwijl het toch telkens weer ging om een beslissing met enorme gevolgen voor het leven van de betreffende personen.

Door de regularisatiewet zal het voor die mensen voor wie de overheid al in 1998 de mogelijkheid van een verblijfsvergunning in het vooruitzicht had gesteld, hopelijk nu mogelijk worden die verblijfstitel ook daadwerkelijk te verkrijgen. Dat is een goede zaak. Op langere termijn ziet de situatie er echter minder gunstig uit. De nieuwe regularisatiewet heeft immers meteen de circulaire van 1998 opgeheven. Daardoor werd de structurele mogelijkheid tot regularisatie vervangen door een tijdelijke maatregel. Minister van Binnenlandse Zaken Duquesne heeft in de Kamer van Volksvertegenwoordigers uitdrukkelijk op het

eenmalige karakter van de ‘operatie’ gewezen[10]. Na de regularisatiecampagne sprak de minister bovendien van een ‘gesaneerde’ situatie. Je hoeft nochtans geen expert te zijn om te beseffen dat er ook na de regularisatiecampagne nog illegale vreemdelingen zullen zijn die, tegen hun wil, niet kunnen terugkeren naar hun land van herkomst, of die ernstig ziek worden. Ook zullen er nog steeds mensen clandestien in het land komen; minister Duquesne hoeft maar naar Italië of Duitsland te reizen om te merken dat zelfs de scherpste grenscontroles dat niet kunnen verhinderen. In het beste geval zal de asielprocedure geen vier jaar meer duren. Dan heb je alvast één categorie minder...

Drie hectische weken

Wat nu volgt is een persoonlijk relaas van de regularisatiecampagne. Als toenmalig deeltijds medewerker van de vluchtelingendienst van het Protestants Sociaal Centrum (PSC) in Antwerpen, was ik er dicht bij betrokken. Tijdens die periode heb ik geprobeerd een ‘regularisatiedagboek’ bij te houden, waarin ik gebeurtenissen en overwegingen noteerde. Ik haal er enkele fragmenten uit om een indruk te geven van hoe ik deze campagne heb beleefd.

Woensdag 5 januari
De eerste fulltimedag vol afspraken om dossiers een eerste maal te bekijken. Een eerste probleem duikt op wanneer zich drie asielzoekers uit Afghanistan melden met de vraag of ook zij een regularisatieaanvraag kunnen indienen. De moeilijkheid is de volgende: als we voor hen een aanvraag indienen (onder categorie 2), vervalt dan het verzoek om asiel, dat ze vroeger hebben ingediend? Zo ja, dan wordt hun verblijf voor de duur van de afhandeling van de nieuwe aanvraag ‘illegaal’, en verliezen ze de financiële steun van het OCMW die ze momenteel genieten. Ze vragen mij het uit te zoeken. Volgende week komen ze terug.

In de Commissie Binnenlandse Zaken van de Kamer had minister Duquesne aangekondigd dat de Dienst Vreemdelingenzaken in samenwerking met het ministerie van Buitenlandse Zaken en het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen (CGVS) een lijst van ‘niet-veilige landen’ zou opstellen om de regularisatiecommissie te helpen bij de beoordeling van aanvragen onder categorie 2 van de regularisatiewet. Een dergelijke lijst is er tijdens de drie weken van de procedure nooit gekomen. Wel ging het gerucht dat het ministerie een lijst van vier landen zou hanteren. Dat was vreemd, omdat totnogtoe mensen uit meerdere landen aanspraak konden maken op een ‘tijdelijke

verlenging van het bevel om het grondgebied te verlaten’, namelijk degenen die uit een land kwamen waarnaar geen internationale vluchten mogelijk zijn (bv. omdat de internationale luchthaven gesloten is). De lijst van die landen wordt opgesteld, en geregeld bijgewerkt, door de Internationale Migratie Organisatie (IMO), die onder meer de terugreis regelt van mensen die vrijwillig naar hun land van herkomst willen terugkeren, maar niet over de nodige middelen beschikken. Vluchtelingenorganisaties gingen ervan uit dat die mensen nu in aanmerking kwamen voor regularisatie, onder categorie 2. Dat lijkt logisch: mensen afkomstig uit die landen bevinden zich in de ‘technische’ onmogelijkheid terug te keren. Als hun regularisatieaanvraag nu wordt afgewezen omdat het ministerie een andere lijst hanteert, betekent dat niet dat ze plots wél zouden kunnen terugkeren.

Over de lijst van niet-veilige of niet-bereikbare landen is gedurende de hele periode van de procedure nooit duidelijkheid gekomen. Op het PSC hebben we de IMO-lijst gehanteerd. Achteraf heb ik vernomen dat sommige andere organisaties met de officieuze lijst van vier landen zijn blijven werken. Dat wil dan zeggen dat mensen afkomstig uit, bijvoorbeeld, Somalië, bij hen geen aanvraag onder categorie 2 konden indienen, hoewel naar dat land geen internationale vluchten mogelijk zijn en het zich in een complete bestuurlijke chaos bevindt.

Vrijdag 7 januari
De laatste werkdag voor de start van de regularisatiecampagne. We proberen met het team nog even enkele praktische afspraken te maken. Mij lukt dat moeilijk: een aantal mensen komen nog langs om hun dossier aan te vullen en een laatste afspraak te maken. Tijdens de laatste minuten van de vergadering vang ik nog enkele moeilijkheden op: hoe wordt het onthaal de komende dagen geregeld? Zeker op de dagen dat ook de gewone permanenties doorgaan en dat voedsel wordt bedeeld, wordt dit moeilijk. Hebben we voldoende vrijwilligers? Ook het kopiëren wordt een probleem: mensen moeten hun dossier in drievoud indienen, terwijl ook het PSC een kopie bewaart, en zij dat zelf het best ook doen. Met maar één kopieermachine en reeds 500 geopende dossiers wordt dat een heksenketel. Het stadsbestuur heeft echter al laten weten dat de stadsdiensten geen kopfes zullen nemen. Nochtans is dat officieel wel hun taak.
Ik herinner me een soortgelijke teamvergadering op vrijdag 8 oktober 1999, toen 's middags het bericht kwam dat op maandag 11 oktober de regularisatiecampagne van start zou gaan. Echte noodplannen werden toen gesmeed. Nu zijn we beter voorbereid, de sfeer is rustiger, maar het is ook duidelijk dat nog heel wat dossiers afgewerkt moeten worden. De officiële formulieren zijn trouwens nog maar net aangekomen. De voorbije weken had Haven (de koepel van de vluchtelingenorganisaties in Antwerpen) ons een elektronische versie doorgespeeld, en moest alles in de computer worden
ingevoerd. Nu blijken het heel andere formulieren te zijn, die met de hand moeten worden ingevuld, ‘in drukletters, zonder doorhalingen en zonder de formulieren te plooien’.

Geen enkele overheidsdienst was beschikbaar om ‘mensen zonder papieren’ te helpen bij het samenstellen van het dossier. Er werd alleen op het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding in Brussel een telefoonteam geïnstalleerd waarbij mensen met vragen terechtkonden. Dat Centrum beschikte ook over een lijst van organisaties in de verschillende steden en gemeenten waarnaar het de aanvragers kon doorverwijzen. Volgens de circulaire aan de gemeenten moesten de gemeentelijke ambtenaren zo nodig de aanvragers bijstaan bij het invullen van hun documenten. Van meet af aan was duidelijk dat dit niet ging gebeuren. Voor veel gemeentebesturen zou het bovendien praktisch onmogelijk zijn geweest. Het in ontvangst nemen en registreren van de aanvragen zorgde al voor voldoende moeilijkheden.

Wie een aanvraag wilde indienen, moest het dus zelfstandig doen, met behulp van kennissen, via een advocaat of via een sociale organisatie. In Antwerpen kon men bij dertien particuliere organisaties terecht. Vier ervan - naast het PSC ook de Bond Zonder Naam, de Mutsaard en Casa Chile / Solidaridad y Desarrollo - hadden al een ruime ervaring wat vluchtelingen en mensen zonder papieren betreft. Andere organisaties hadden meestal wel ervaring met migranten, maar komen gewoonlijk bijna niet in contact met asielzoekers of mensen zonder papieren. Voor hen was het zeker niet gemakkelijk zich in die korte periode voor te bereiden en een duidelijk inzicht te verwerven in de vier categorieën die in aanmerking kwamen, alsook in de specifieke bewijslast.

De meeste organisaties hadden dan ook gemengde gevoelens bij de hele operatie. Overal viel te horen dat de overheid haar verantwoordelijkheid ontliep, door geen enkele logistieke hulp te bieden bij het samenstellen van de aanvragen. Te meer omdat de periode waarbinnen de aanvragen ingediend moesten worden bijzonder kort was, werd van een grove nalatigheid gesproken. Daarnaast bestond ook de vrees dat veel aanvragen negatief beoordeeld, en mensen in groten getale uitgewezen zouden worden. Geen van de organisaties wilde hieraan medeplichtig worden. Het zou overigens leiden tot een moeilijk te herstellen vertrouwensbreuk met de groep van mensen op wie de werking gericht is. Op die manier zou de hele regularisatiecampagne als een boemerang de organisaties zelf kunnen treffen. Niettemin hadden ze eigenlijk geen keus: hadden ze geweigerd onder zulke omstandigheden aan de campagne mee te werken, dan zouden vermoedelijk duizenden mensen zonder papieren hun kans op een menswaardig bestaan hebben verspeeld.

Zondag 9 januari
De hele dag thuis dossiers afgewerkt. 's Avonds ga ik op het PSC nog enkele dossiers halen. Ik loop Anneleen tegen het lijf die net een aantal afgewerkte dossiers terugbrengt. We hebben allebei het gevoel dat we toch nog even willen uitblazen voor de werkweek écht begint.
Maandag 10 januari
Tegen de middag krijg ik een fax van Tetty Rooze (mijn afdelingshoofd op het PSC): ze is de ochtenddrukte goed doorgekomen, maar kan de agenda met de afspraken niet vinden. Of ik die soms weet te liggen? Ze tekent met ‘vriendelijke, doch lichtjes ongeruste groeten’. Als ik op het PSC aankom, lijkt alles verdacht rustig. De drukte lijkt voorbij. We hebben op deze eerste dag geen afspraken gemaakt. Rein - die werd aangeworven om de regularisatiecampagne op het PSC te coördineren - heeft vandaag nog een examen op de universiteit. Als ik hem opbel, blijkt hij al de hele dag met jan en alleman aan de telefoon i.v.m. de regularisatie.
Het gerucht gaat dat de dossiers in Mechelen moeten worden ingediend op het politiebureau! Sommige dingen blijven verbazen. 's Avonds zie ik op de televisie nog net het Vlaams Blok betogen in Antwerpen: ‘Oost West, thuis best. Alle illegalen terug naar huis’. Illegalen zouden volgens die partij beloond worden voor hun weigering te gehoorzamen aan de wet. Bovendien heeft België volgens het Blok het geld niet om aan al die illegalen en hun familie sociale uitkeringen toe te kennen. Het doet me onwillekeurig terugdenken aan het journaal van enkele dagen geleden: na de mededeling dat België tijdens de regularisatieperiode de grenzen extra ging bewaken, kwam meteen het volgende item: nog nooit stond er in België zoveel geld op de spaarboekjes...

De slogans van het Blok zijn bekend. Het deed me denken aan een reactie op de website van Planetinternet, waarop, in samenwerking met het programma ‘Groot Gelijk’ van Radio 1, meningen over de regularisatiecampagne werden verzameld: ‘hoezo “mensen zonder papieren”, ze hebben wel degelijk papieren: een bevel om het grondgebied te verlaten!’[11]. Het lijkt wel of voor vele mensen ‘illegalen’ ontheven zijn van alle rechten. Ze zijn bijna in de letterlijke zin van het woord vogelvrijverklaarden - mensen die geen aanspraak kunnen maken op bescherming door de wet en die door iedereen ‘aangepakt’ kunnen worden. Dat is een angstwekkende gedachte. Daarom ware het zinvol geweest dat de overheid parallel met de regularisatiecampagne ook een informatiecampagne naar de bevolking toe had gevoerd. Het zou moedig geweest zijn, als de minister van Binnenlandse Zaken de bevolking had durven uit te leggen dat niet iedereen die illegaal in ons land verblijft, zomaar naar zijn land van herkomst terug kan keren. Dat, integendeel, een relatief groot aantal mensen in de illegaliteit gedwongen wordt door de Belgische

overheid, die weet dat ze nergens anders heen kunnen. Dat is bv. het geval voor degenen die van hun ambassade geen laissez-passer krijgen om terug te keren, en aan wie de Belgische overheid tegelijkertijd weigert een verblijfsvergunning (of een uitstel van het bevel om het grondgebied te verlaten) af te leveren. Met sommigen van hen lopen de overheidsdiensten meerdere ambassades af, in de hoop ergens een laissez-passer te verkrijgen. Van het land van herkomst of van een ander land, dat doet er dan niet toe. Lukt dat niet, dan durft men de persoon in kwestie - door rijkswachters begeleid - wel eens zonder reisvergunning fysiek terug te sturen, in de hoop dat men de douane van het land van bestemming kan overtuigen hem of haar toch tot het grondgebied toe te laten. Lukt ook dat niet, dan laat men de betrokkene in België vrij, met een bevel om het grondgebied binnen vijf dagen te verlaten!

Daarnaast ware het goed geweest dat de overheid de bevolking had uitgelegd dat mensen zonder papieren weliswaar illegaal op het grondgebied verblijven, maar dat zij daarom nog niet van alle rechten verstoken zijn. Mensenrechten gelden voor iedereen, en ook onze grondwet stelt dat iedere vreemdeling die zich op het Belgische grondgebied bevindt, dezelfde rechten heeft als de Belgen (art. 191). Dat geldt dus ook voor mensen zonder papieren, tenzij de toepassing van de wet het wettelijk verblijf als voorwaarde stelt.

Woensdag 12 januari
De eerste mensen van wie het dossier min of meer klaar ligt, komen het vandaag halen. Dat betekent vanaf 14 uur de ene afspraak na de andere. In principe moet het snel gaan. Als ik op het PSC aankom, zegt Christine me dat S.B. langs is geweest. Dat doet me eraan denken dat hij morgen zijn interview ten gronde heeft, en dat ik nog een ondersteuningsbrief voor hem moet schrijven. Door het extra werk vanwege de regularisatieprocedure kan zijn advocaat noch ik mee naar het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen (CGVS). Ondertussen meldt Pia dat de eerste persoon met een afspraak er al staat. Wanneer S.B. langskomt, vraag ik hem nog enkele inlichtingen. Hij is nu ondertussen meer dan vijf jaar in België, ik zie hem geregeld en hij maakt het steeds beter; het blijft evenwel moeilijk over het verleden te praten.
Voor de drie asielzoekers uit Afghanistan heb ik goed nieuws: ze kunnen een regularisatieaanvraag indienen zonder dat daardoor meteen hun asielprocedure wordt stopgezet. Ze zijn bijzonder opgetogen. Nu maar hopen dat de informatie klopt...

Met vragen over de interpretatie van de regularisatiewet kon je bij verschillende organisaties terecht. Eenzelfde vraag voorleggen aan verschillende organisaties leverde evenwel niet altijd hetzelfde antwoord

op. De wet was nu eenmaal op een heel aantal punten bijzonder vaag, en niemand kon voorspellen welke interpretatie de Commissie voor Regularisatie en minister Duquesne bij het beoordelen van de aanvragen zullen hanteren. Dat bracht mee dat je niemand uitsluitsel kon geven dat zijn aanvraag zéker tot een positieve beslissing zou leiden. Voor veel mensen zal de onzekerheid de komende maanden een zware last zijn. Voor heel wat aanvragers beginnen deze laatste loodjes wel erg zwaar te wegen. Ook blijkt dat mensen die voorheen geen enkel toekomstperspectief hadden, en nu plots geconfronteerd worden met een reële kans op een verblijfsvergunning, en dus op een volwaardig leven, daardoor psychologisch behoorlijk onder druk komen te staan.

Vrijdag 14 januari
Radio 1 belt om te vragen of we een vluchteling kennen die zijn verhaal wil komen vertellen in het programma ‘Levende Lijven’. Hij of zij moet wel behoorlijk Nederlands kennen. Na overleg stellen we N. voor, een zeventienjarige asielzoeker uit Afghanistan. Bij ‘Levende Lijven’ vinden ze hem op het eerste gezicht nogal jong, ‘maar als hij een interessant verhaal heeft is het goed’ (sic)!
Soms krijg je van die onheilspellende berichten die het ergste doen vrezen. Peter was met een advocaat aan de telefoon i.v.m. een dossier voor iemand uit Sierra Leone. Die advocaat beweerde bij hoog en bij laag dat zijn cliënt niet in aanmerking kwam voor regularisatie, - ‘hij was immers nog geen zes jaar in België’. Na lang aandringen kon Peter hem overtuigen dat die periode van zes jaar alleen sloeg op mensen die aanspraak wilden maken op categorie 4. De man uit Sierra Leone moest een aanvraag indienen onder categorie 2, omdat hij niet terugkon naar zijn land van herkomst. De advocaat mompelde dan maar ‘dat hij geen specialist was in die materie’... Even later word ik zelf opgebeld door iemand van een andere organisatie: ‘een vreemdeling die nog in de asielprocedure zit, die komt toch niet in aanmerking voor regularisatie?’ Dat soort vragen doet je vermoeden dat er heel wat foutieve informatie is verspreid, waardoor mensen die in aanmerking komen de boodschap krijgen geen dossier in te dienen. Dat is bijzonder pijnlijk, maar waarschijnlijk onvermijdelijk bij dit soort campagnes. Ook in de kringen van de mensen zonder papieren doen de meest bizarre geruchten de ronde. Daarom kiezen sommigen voor een (dure) advocaat, in de hoop dat ze een beter dossier zullen hebben, als ze er geld voor moeten betalen. Jammer genoeg is dat vaak niet het geval.
Vandaag kunnen de eerste honderd mensen die via het PSC hun dossier hebben samengesteld, via een afsprakensysteem terecht bij de stad om hun dossier in te dienen. 's Avonds belt Rein op vanuit het stadhuis: al onze dossiers zijn probleemloos ingeleverd! Hij klinkt euforisch. De stad is enthousiast over de kwaliteit van de dossiers.
De algemeen coordinator van het PSC zucht: het was vandaag wel erg druk. Hij vindt het vreemd zoveel vrijwilligers ijverig aan het werk te zien,
vreemd ook dat alles ondanks de chaotische indruk toch in goede banen geleid wordt. ‘We zitten in elk geval aan de maximumcapaciteit van dit huis.’
18.30 uur: Christine komt vragen wie er pizza moet hebben. Tetty zoekt dringend mensen die morgen (zaterdag) de vrijwilligers kunnen komen begeleiden. Zelf kan ze alleen maar even komen om acht uur, om de deur open te doen.
Zaterdag 15 januari
's Avonds zie ik op video Prends 10.000 balles et casse-toi van Mahmoud Zemmouri (1980). De film gaat over een Algerijnse familie die terugkeert naar Algerije, waartoe ze door een Franse repatriëringsmaatregel worden aangemoedigd. De kinderen spreken uitsluitend Frans en het gezin zorgt in het dorp voor heel wat opschudding. Hun Franse gewoontes en zeden botsen met de strikte regels die in het kleine dorpje heersen. Uiteindelijk worden ze opnieuw verjaagd... De vraag wat er met mensen gebeurt die na een lang verblijf in Europa verplicht worden terug te keren, is al vaak bij me opgekomen. In de film gaat het over mensen die vrijwillig terugkeren en die nog bij familie terechtkunnen. Wat er bv. gebeurt met een jongen uit Sierra Leone die onder dwang naar Ivoorkust wordt uitgewezen - omdat België met dat land een ‘terugnameovereenkomst’ heeft afgesloten - waar hij voordien nooit geweest is, valt moeilijk te voorspellen. Anderzijds vraag ik me ook wel eens af wat voor leven mensen hier kunnen uitbouwen: ik denk dan aan N.C. uit Somalië, die zeven maanden zonder verblijfsvergunning in België had overleefd (hoewel de overheid wist dat hij onmogelijk naar Somalië terugkon), en dan plots een verblijfsvergunning heeft gekregen. Daardoor kreeg hij ook recht op steun van het OCMW: ongeveer 21.000 fr. per maand. Daarmee moest hij meteen meer dan honderdduizend frank schulden afbetalen. Hij kwam me vertellen dat zijn leven nog miserabeler was dan voordien: zijn schuldeisers wisten dat hij opnieuw een inkomen had, en wilden allemaal terstond hun geld terug. Bovendien liep zijn verblijfsvergunning maar tot mei 2000, waarna de strijd voor de verlenging moest beginnen. Wat kun je in zo'n situatie meer dan louter overleven?

Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs