Streven. Jaargang 14

[p. 458]

Aardrijkskundige kroniek
Australie en zijn plaats in het Britse rijk
door A. Lodewyckx.
Professor aan de University of Melbourne.

Australië werd in het begin der zeventiende eeuw door Nederlandse zeevaarders ontdekt. De door hen bezochte noord- en westkust was echter woest en gevaarlijk voor de scheepvaart. Zij bood geen gelegenheid tot handel en scheen geheel ongeschikt voor het vestigen van een volksplanting.

In 1770 stiet de Engelse ontdekkingsreiziger Cook op de oostkust. Daar vond hij alles wat voor een Europese nederzetting nodig was: een vruchtbaren bodem, een aangenaam klimaat en voldoenden regenval. Een hoge bergketen en uitgestrekte wouden wisselden af met groene grasvlakten en golvend heuvelland.

Wel maakte de plantenwereld een vreemden indruk op den Europeaan. De meeste bomen, heesters en struiken kwamen elders niet voor. De bossen bestonden bijna uitsluitend uit eucalyptusbomen wier grijsgroene hangende bladeren het frisse groen der Europese loofbomen misten. De dierenwereld was op een lagen ontwikkelingstrap blijven staan. De grote zoog- en roofdieren der andere werelddelen, olifant, leeuw en tijger ontbraken geheel.

Wat de inlanders betreft, deze leefden nog in de steenperiode en vormden rondtrekkende horden van jagers, met houten speren en boemerangs gewapend. Landbouw en veeteelt waren onbekend. Deze inheemse bevolking was niet talrijk en wordt voor geheel het Australische vasteland op ongeveer een kwart millioen geschat. Zij was niet in staat den blanken indringer enigen tegenstand te bieden.

Nadat Engeland door den Amerikaansen Vrijheidsoorlog de meeste zijner Amerikaanse koloniën verloren had vond het weldra vergoeding in Australië. In opdracht van de Britse regering stichtte Kapitein Phillip in 1788 bij een prachtige haven de nederzetting Sydney.

Het was een strafkolonie. De deportatie van misdadigers naar Virginia in Noord-Amerika was onmogelijk geworden. Vandaar de behoefte aan een nieuw afzetgebied voor de talrijke veroordeelden, waar men toentertijd geen weg mee wist in Engeland. De nieuwe kolonie werd Nieuw-Zuid-Wales genoemd wegens een zekere gelijkenis van de Australische kust met die van zuidelijk Wales.

[p. 459]

Op de vloot van Kapitein Phillip bevonden zich 750 gevangenen, 550 mannen en 200 vrouwen, benevens een kleine legermacht en enige ambtenaren. De gevangenen (convicts) hadden een armzalig bestaan. Zij waren met ijzers geboeid en moesten zwaren dwangarbeid verrichten. Maar na afloop hunner straf konden zij als vrije burgers in het land blijven en niet weinigen vonden een eerzaam bestaan en brachten het tot bescheiden welstand. Trouwens, vele van deze ongelukkigen waren wegens geringe vergrijpen veroordeeld: het stelen van brood, van een schaap of een konijn.

Weldra kwamen ook vrije uitwijkelingen naar Australië, niet zelden uit de aanzienlijkste familiën van het moederland. Militairen, officieren en ambtenaren vestigden zich veelal na afgelopen diensttijd in het land en kregen uitgestrekte kroonlanden van de regering in vollen eigendom. Naarmate de vrije bevolking toenam werden geleidelijk normale economische en maatschappelijke verhoudingen gevestigd.

BEVOLKING 1938: in duizenden

GODSDIENSTEN:
Church of England	44%
Katholieken	22%
Presbytarianen	12%
Methodisten	12%

Van het begin af nam de regering maatregelen tot den invoer van landbouw, veeteelt, wijnbouw enz. De eerste proeven leverden echter weinig bevredigende resultaten op. Derhalve verkeerde de jonge volksplanting herhaaldelijk in groten nood. Want de voorraadschepen uit het moederland lieten soms lang op zich wachten, daar Engeland twintig jaar lang met Frankrijk oorlog voerde.

Een der gewichtigste gebeurtenissen uit dezen tijd was de invoer van schapen uit Zuid-Afrika in 1797. Daaronder bevonden zich drie rammen en vijf moerschapen van Spaans ras. Deze schapen waren door den koning van Spanje met enige andere aan de Nederlandse regering aan de Kaap geschonken. Op deze wijze werd het beroemde merino-ras in Australië ingevoerd, dat later groten rijkdom in het land bracht.

Enige jaren later ontstonden nieuwe nederzettingen, die voorlopig nog als delen van Nieuw-Zuid-Wales werden beheerd, doch zich mettertijd tot zelfstandige koloniën ontwikkelden.

De eerste dezer nederzettingen werd in 1803 in Van Diemensland

[p. 460]

gesticht. Zij werd eerst in 1853 zelfstandig en heet thans Tasmanië, naar den Nederlandsen zeevaarder Tasman, die dit eiland in 1642 ontdekte.

Ten noorden van Sydney werd op de oost-kust van het vasteland aan de Moreton Baai in 1824 een nederzetting gesticht (Brisbane). Daarheen werden de zwaarste misdadigers gebracht, die voor de bevolking van Sydney en omgeving een gevaar opleverden. Deze kolonie bleef lang van geringe betekenis en kreeg eerst in 1859 een eigen bestuur. Dit is de oorsprong van Queensland.

De eerste nederzetting in West-Australië werd in 1827 opgericht en twee jaar later overgebracht naar Perth, dat nu nog de hoofdstad van West-Australië is. Hier werd eerst in 1890 zelfbestuur ingevoerd.

Het tegenwoordige Victoria met de hoofdstad Melbourne werd in 1834 van Tasmanië uit gekoloniseerd en scheidde zich in 1851 af van Nieuw-Zuid-Wales.

De zesde en laatste kolonie is Zuid-Australië, hoofdstad Adelaide. Zij werd in 1834 opgericht doch eerst twee jaar later gekoloniseerd en wel rechtstreeks van uit Engeland. Dit is de enige Australische kolonie waarheen nooit veroordeelden werden gedeporteerd.

Het vraagstuk dat gedurende de eerste helft der negentiende eeuw de gemoederen in Australië het meest in beweging heeft gebracht is juist dit vraagstuk der deportatie van misdadigers. Deze instelling werd beschouwd als een schande en een groot onrecht, dat de eerzame, vrije bevolking werd aangedaan. Tegen het midden der eeuw zag het moederland zich genoodzaakt aan de luide klachten der vrije kolonisten gehoor te geven en de deportatie hield omstreeks dien tijd in de meeste koloniën op. De laatste gedeporteerden werden in 1868 in West-Australië aan land gezet.

Het is billijk hier op te merken dat men in Europa soms geneigd is te veel gewicht te hechten aan den invloed van het misdadigerselement op de samenstelling der Australische bevolking. Grote misdadigers plegen niet veel nakomelingen achter te laten, en zoals reeds vermeld bevonden zich onder de veroordeelden velen die wegens zeer kleine vergrijpen gestraft waren. Anderen waren Ieren die wegens deelneming aan politieke bewegingen in de verbanning werden gezonden. Wat er ook van zij, alle zichtbare sporen der deportatie zijn reeds lang uit de Australische bevolking verdwenen, ofschoon men hier en daar nog de gebouwen zien kan, waar de gedeporteerden werden gehuisvest, zo b.v. te Port Arthur in Tasmanië.

Een gebeurtenis die in dien tijd grote opschudding verwekte was de ontdekking der goudvelden in Victoria en Nieuw-Zuid-Wales in 1851.

Een groot gedeelte der bevolking werd door de goudkoorts aangetast. Duizenden verlieten huis en erf, vrouw en kind, handwerk of beroep om hun geluk op de goudvelden te zoeken. Ook veel vreemdelingen stroomden uit alle werelddelen naar Australië, voornamelijk ook uit China, in de hoop op korten tijd fortuin te maken. Die hoop eindigde meestal in bittere teleurstelling. Er was wel veel goud en grote vermogens werden hier en daar bijeengebracht. Maar bijna al de goudzoekers, die in weinig weken of maanden een fortuin verwierven, verloren het even gauw door speculatie

[p. 461]

of door een of andere dwaasheid. Als regel wordt blijvende welstand alleen door langdurigen, volhardenden arbeid verkregen.

Toch brachten de goudmijnen veel rijkdom en stoffelijke voordelen in het land. En wat nog belangrijker is, de bevolking nam snel toe. In het decennium van 1850 tot 1860 steeg de bevolking van 404.000 tot 1.145.000. Want vele gouddelvers vestigden zich na enigen tijd als landbouwers of schapenboeren; of zij oefenden het een of ander nuttig handwerk uit. Op deze wijze werden de grondslagen voor den toekomstigen voorspoed van Australië gelegd.

Doch niet alleen op de goudvelden, ook in landbouw, in handel en nijverheid heeft men in Australië dikwijls met onverwachte moeilijkheden en tegenslagen te kampen, en teleurstellingen blijven niet uit. Na een snellen economischen opbloei als dien der jaren vijftig, die aan de goudmijnen en de snelle toeneming der bevolking te danken was, komt telkens een terugslag. Met andere woorden er ontstaat een depressie, een malaise of crisis. Een aanhoudende droogte, waarop men in Australië altijd moet voorbereid zijn, brengt een totale mislukking van den oogst en het wegsterven van duizenden, ja millioenen schapen en runderen met zich, met al de ellende, die daar het gevolg van is. In Europa met zijn regelmatigen, soms wel wat overdreven regenval, kan men zich moeilijk voorstellen wat zulk een jarenlange droogte betekent, waarbij grote stromen geheel opdrogen en heinde en ver geen groene grashalm te zien is.

Een van de ernstigste crises, die Australië ooit geteisterd heeft was die der jaren negentig. Zij was het gevolg van een wilde grondspeculatie, die in 1893 haar toppunt bereikte om dan plotseling in een bijna algehele depreciatie van huis- en grondbezit om te slaan. Bijna al de banken staakten hun betalingen en verklaarden zich insolvent. Er waren huisbezitters, die huurders voor niet in hun huizen lieten wonen om ze tegen verval te vrijwaren. Veel rijke mensen werden plotseling straatarm. Bejaarde lieden herinneren zich nog levendig dezen benarden tijd. Zeer langzaam kwam het herstel in de jaren omstreeks 1900. Intussen was de bevolking in dit jaar gestegen tot 3.750.000.

Nadat in den loop van de tweede helft der negentiende eeuw de zes Australische koloniën, niet zonder strijd, een ruime mate van zelfbestuur hadden veroverd, begon men gaandeweg meer en meer de wenselijkheid van de vereniging dezer koloniën in een statenbond in te zien. Dit streven leidde tot de invoering ener federale grondwet, die den 9 Juli 1900 als een Britse Rijkswet werd afgekondigd.

Krachtens deze wet vormen de voormalige koloniën Nieuw-Zuid-Wales, Victoria, Queensland, Zuid-Australië, West-Australië en Tasmanië vanaf 1 Januari 1901 onder den naam The Commonwealth of Australia (het Gemenebest van Australië), een dominion, dat in zes staten is ingedeeld. Aan het hoofd van dit gemenebest staat een Gouverneur-Generaal, die door den koning van Engeland wordt benoemd. Maar de hoogste macht ligt in de handen van het Bonds-Parlement, dat bestaat uit den Senaat en het Huis der Volksvertegenwoordigers (House of Representatives). De federale ministers moeten deel uitmaken van het parlement. Daarnaast

[p. 462]

heeft men in iederen staat nog altijd een staatsregering en een staatsparlement, dat meestal ook uit twee kamers is samengesteld.

Ofschoon de Australische bondsstaat den koning van Groot-Brittannië als souverein erkent, heeft de Britse regering als zodanig geen macht meer in Australië. Vooral sedert het Statuut van Westminster, aangenomen door de Rijks-Conferentie te Londen in 1926, geniet de Australische regering volkomen gelijke rechten met de regering van Groot-Brittannië en de regeringen der andere dominions van het Britse wereldrijk, dat alleen door morele banden, allerlei stoffelijke en culturele belangen en door den persoon des konings wordt samengehouden. De gouverneur-generaal, die den koning in Australië vertegenwoordigt, wordt door hem benoemd op advies van de Australische regering, niet van de Britse. Van 1931 tot 1936 was de gouverneur-generaal een geboren Australiër. De tegenwoordige Gouverneur-Generaal is de Hertog van Gloucester, een broeder van Koning George VI.

De bevolking van Australië bedraagt thans bijna 7.500.000. In den eersten en in den tweeden wereldoorlog stond Australië trouw aan de zijde van het moederland. In den oorlog van 1914-18 bracht het een leger van 400.000 vrijwilligers op de been. In den tweeden wereldoorlog beliep het aantal manschappen ongeveer het dubbele.

Theoretisch is de verhouding van Australië tot het moederland, krachtens het statuut van Westminster, precies dezelfde als die der andere dominions: Canada, Zuid-Afrika en Nieuw-Zeeland. Maar in werkelijkheid heeft ieder dominion zijn eigen karakter en de hechtheid der morele banden met Groot-Brittannië is zeer verschillend.

Canada onderhoudt veel engere economische betrekkingen met de Verenigde Staten dan met Groot-Brittannië; en de grote Frans-sprekende, katholieke minderheid, die bijna 35% der bevolking uitmaakt, maakt aanspraak op algehele culturele zelfstandigheid.

In Zuid-Afrika is de herinnering aan den Boerenoorlog van 1899-1902 nog levendig. De Afrikaans-sprekende boeren vormen de meerderheid der Europese bevolking en behoren grotendeels tot een sterk nationalistische anti-Britse partij.

Nieuw-Zeeland bezit de meest homogene Britse bevolking van al de dominions en voelt zich het innigst met het moederland verbonden. Toch bestaat ook hier een niet te verwaarlozen minderheid, namelijk de inheemse volksstam der Maori's, die geestelijk hoger staan dan de kleurlingen der andere overzeese Britse gebieden, en die in de laatste jaren weer beginnen toe te nemen in aantal.

De voornaamste niet-Britse volksdelen in Australië zijn de Duitsers en de Italianen, die beiden echter op weg zijn te verengelsen. Australië voelt zich geroepen, naast Amerika, een grote rol te spelen in den Stillen Oceaan, maar zal hiertoe alleen in staat zijn, op voorwaarde dat het er in slaagt zijn bevolking in de naaste toekomst te verdubbelen of te verdrievoudigen.

In de buitenlandse politiek treedt Australië meer en meer zelfstandig op. Dit blijkt o.a. uit het feit dat het evenals de andere dominions zijn eigen vertegenwoordiging heeft in de Organisatie der Verenigde Volken. Ook

[p. 463]

heeft de Australische regering in de laatste jaren diplomatische vertegenwoordigers uitgewisseld met de voornaamste mogendheden: de Verenigde Staten, de Soviets, Frankrijk, China en Nederland.

Het federale parlement heeft zich tot dusver hoofdzakelijk bezig gehouden met wetgeving en maatregelen van economischen en maatschappelijken aard. Voor den eersten wereldoorlog gold de Australische arbeidswetgeving, naast die van Nieuw-Zeeland, als de meest vooruitstrevende van de wereld. Een Duitse staathuishoudkundige (A. Manes) noemde het vijfde werelddeel in 1911 het 'Land der sozialen Wunder'. De bekende Franse socioloog André Siegfried zag de Australische toestanden met een meer nuchter oog en beschreef ze als practisch socialisme, 'socialisme sans doctrine'.

Maar sedert dien tijd is er veel in de wereld veranderd. Ik geloof niet dat de sociale wetgeving in landen als België, Nederland of Scandinavië bij die van Australië achter staat. Wij zijn nog altijd trots op onzen hogen levensstandaard in Australië. Maar daarbij heeft men gewoonlijk alleen zuiver stoffelijke dingen op het oog. Aan culturele of geestelijke waarden wordt daarbij zo goed als nooit gedacht.