Streven. Jaargang 14

[p. 71]

Religieuze kroniek
Lutgart van Tongeren
Bij het verschijnen van het Lutgart-boek
door A. Deblaere S.J.

Zeven eeuwen geleden stierf Sint Lutgart. Dit jaar werden talrijke publicaties aan haar gewijd. Maar neemt zij in onze volksdevotie reeds de plaats in, die haar toekomt? Haar leven gelijkt zozeer op een echte legende, dat wij geneigd zijn het eerder te verwijzen naar het rijk der literatuur dan naar dat der werkelijkheid. Lutgart's leven heeft voor ons de charme van een Middeleeuwse sproke. Zij behoort tot de wereld van Beatrijs, Mariken van Nieumeghen, en menige heiligenfiguur uit de gulden legende. Zal men in haar een konkreet mens met warm hart en levende ziel ontdekken, één van de onzen, van wie wij weten moeten, dat zij heeft gestreden, vooraleer wij haar als heilige veréren kunnen?

Niet alleen de Vlaamse kloosterzusters, maar ook de Vlaamse meisjes hebben in Lutgart opnieuw hun schutsheilige gevonden: de opvoedsters dus en de toekomstige moeders van Vlaanderen. Binnen afzienbaren tijd wellicht wordt Lutgart in ons volksleven opnieuw de grote heilige, die zij vroeger was.

Hoe is Lutgart's veréring ooit kunnen verminderen? Buiten de algemene oorzaken, die ons volk zijn eigen karakter en zijn eigen waarden hebben doen vergeten, komt hier de reeds vermelde bijzondere omstandigheid, dat Lutgart's leven zoveel weg heeft van een legende. Zowel de Latijnse Vita van de heilige, als de Dietse bewerkingen er van, bewegen zich gans in de sfeer van het wonderbare. In de eerste tijden der historische kritiek werd het Lutgart-leven, samen met zoveel andere Vitae, eenvoudig naar een speciaal genre van de Middeleeuwse literatuur verwezen.

Reeds voor een Karolingisch hagiograaf was een heilige nu eenmaal een mens die mirakelen deed, of uitblonk door wondere feiten en belevingen: miraculis refulgens. En tot op het einde van de Middeleeuwen gaan de schrijvers zich met wellust vermeien in de wereld van het wonderbare.

Voor een geschiedkundige wordt het dan ook een delikate taak, historie en verdichtsei van elkander te onderscheiden. Tientallen Vitae moeten eenvoudig als historisch waardeloos naar het domein der literatuur worden verwezen. Men heeft deze heiligenlevens kunnen ind len volgens bepaalde schema's, volgens de onvermijdelijke reeksen gelijkaardige mirakelen, die hun geboorte, jeugd, en later leven begeleidden. Daarbij wou de ene biograaf niet onderdoen voor de andere, en moest de heilige van één oord dien van een naburige bedeplaats minstens evenaren, zo niet overtreffen. Plagiaat droeg toen nog niet zijn afkeurenden naam, zodat overschrijving op grote schaal, samen met de verbeelding van den schrijver, over den inhoud van menige Vita beslisten.

Nu wordt de opsteller van het Lutgart-Leven, Thomas van Bellingem, of vaa Cantimpré, - naar den naam van de plaats bij Kamerijk waar hij kanunnik werd, - door de Bollandisten wel vereerd met de kwalifikatie: hagiographus miri candoris, versta: 'van lichtgelovigen eenvoud', maar toch voegen zij er ook bij, dat hij veel van wat hij neerschreef, persoonlijk uit Lutgart's mond mocht verneinen, daar hij zeer goed met haar bevriend was^1..

1. Cfr Propyleum ad A.A.S.S. Dec., blz. 241.

[p. 72]

Over de mirakelverhalen in het Lutgart-leven kan men moeilijk een definitief oordeel vellen. Doch over haar zielsgeschiedenis, over haar spirituele opgang en mystieke begenadiging, schreef Pater Reypens in het Lutgart-nummer van Ons Geestelijk Erf een fijnzinnige studie^1.. Door scherpe interne kritiek weet hij de geloofwaardigheid van Thomas van Cantimpré op dit gebied te bewijzen. Niet alleen, omdat de biograaf de gans speciale zielsgeschiedenis van zijn heilige uit geen enkel andere bron heeft kunnen overpennen, maar vooral omdat de goede man zeker niet in staat was, uit eigen ondervinding de geschiedenis van dezen innerlijken ontwikkelingsgang samen te stellen. Want dan ware hij bepaald een kenner van de mystiek en een begaafd psycholoog, zoals wij er tot in onze twintigste eeuw geen gekend hebben.

Lutgart's zielsopgang kan men nagaan volgens een zuivere, strenge lijn. Haar innerlijk leven herinnert sterk aan dat van Margareta-Maria Alacoque, die eeuwen later opnieuw de uitverkorene van Jezus' Hart werd. Geen spel met het bovennatuurlijke, geen overdreven belustheid op wonderen, maar een opgang tot God vol zelfverloochening en moed.

Door de beroemde uitwisseling van harten tussen haar en den Meester werd zij de eerste grote H. Hart-mystieke. Enkele malen slechts grijpt Christus op wonderbare wijze in haar leven in, en het is telkens, om haar den weg te leren naar een vollediger offer-zijn voor Hem. En wanneer Maria zich aan haar vertoont, dan is het om vasten en boete te vragen voor het leed dat de Aubeiose, de Albigenzen, haar Zoon aandoen,

ende alle dagen noch met sonden
Hem verniwen sine wanden.

De gedachte aan het boetend eerherstel voor het leed, door de zondaren aan Jezus berokkend, zal Lutgart blijvend bezielen. Deze eerste H. Hart-boodschap werd door ons volk vergeten. Eeuwen later zou het, zonder aan zijn eigen Dietse heilige terug te denken, Jezus' Harte-boodschap opnieuw vernemen.

Toch werd Lutgart éénmaal onder de grootste heilige vrouwen van alle tijden gerekend. En niet alleen in ons land. Zowel Pater Reypens als Dom van Roy gaven ons daaromtrent interessante getuigenissen. Deze laatste schonk ons daarenboven een waardevolle levensschets in de reeks 'Heiligen van onzen stam', terwijl P. Reypens in het Lutgart-boek een hulde samenlas, haar door de kunst- en letterwereld gebracht^2.. Een reeks verzorgde reproducties leidt ons van de miniaturen uit het Kopenhaagse handschrift, over het werk van De Crayer, de Sevillaan Bonifar en anderen, tot het moderne schilderij van Theunissen en het heerlijke glasraam van Yoors, en van het volkse veldkapelletje te Aywières tot de barokgroep van Mathias Braun op de beroemde Karlsbrücke te Praag. Mortelmans en Ontrop zorgden voor de muzikale hulde, terwijl de letterkundige wereld zeker het overvloedigst en het rijkst vertegenwoordigd is. Toch valt het op, dat geen enkele onzer allergrootste dichters en schrijvers Lutgart verheerlijkt heeft, tenzij dan dat men Verschaeve onder hen kan rekenen.

Het voor den lezer meest welkome gedeelte van dit luxueus uitgegeven boek wordt ongetwijfeld gevormd door de lange, goed gekozen uittreksels uit de oude Dietse Leven's, die zeker een ruimer bekendheid verdienen.

Zal ons volk Lutgart opnieuw leren veréren als één van de grootste heiligen van den Dietsen stam? Wij hopen, dat het Lutgart-boek er niet weinig moge toe bijdragen.

1. Ons Geestelijk Erf, XX, Februari-Mei 1946.

2. Lutgart-boek. Lannoo, Tielt, 1946, in-4^o, 117 blz., 13 buitentekstplaten waarvan 2 in kleur, met halflinnen band Fr. 290.