Streven. Jaargang 1

[p. 15]

De Bedrijfsorganisatie in het Buitenland
(Vervolg)
door R. Goris
Rechter bij de Handelsrechtbank van Antwerpen.

Vereenigde Staten.

WIJ staan hier voor de reusachtigste en moedigste poging wellicht die ooit werd in het werk gesteld om weer orde en gezag in het economische leven te brengen, zonder al de oude waarden te verwerpen, zooals dat in Rusland gebeurde.

Ontegenzeggelijk staat de Amerikaansche poging door den omvang, den aard der onderneming, den volksgeest, de natuurlijke hulpbronnen en rijkdom van het land, maar met zeer wezenlijke verschillen, het dichtste bij de Russische onderneming.

De Amerikaansche 'N.I.R.A.' moedigt het stichten aan van vereenigingen van werkgevers en werknemers, na een nieuw syndikaal recht te hebben geschapen. Een Decreet van einde December 1933 machtigt een Nationalen Arbeidsraad alle conflicten te regelen die den arbeidsvrede bedreigen. Door arbitrage moeten alle deze geschillen tusschen werkgever en werknemer worden opgelost.

De samenwerking van deze groepeeringen, binnen het kader van daartoe bestemde organen, wordt aangemoedigd maar tegenover deze organismen staat de Staat als opperste rechter van het algemeen welzijn.

Zooals in Spanje is de nieuwe wet voordeeliger voor de arbeiders dan voor de werkgevers. Ze staat op het standpunt van de gelijkheid der rechten van arbeid en kapitaal.

Het zou ons te ver voeren uit te wijden over de actie van Roosevelt. Wij kunnen hier moeilijk spreken van zijn systeem, want de laatste maanden waren een periode van voortdurende evolutie en op sommige oogenblikken kreeg men den indruk dat Roosevelt werkelijk met iets anders vertrokken was als programma, dan zijn beroemd geworden 'Let's try something'. Laat ons eens iets probeeren.

Dat was en is neg enkel schijnbaar. Zijn plan bestond in een ontlasting van den landbouw, die verpletterd werd onder den last der hypotheken, daarom moest de Dollar worden gedevalueerd Deze devalvatie moest het stijgen der grondstoffen voor gevolg hebben, het verdwijnen der laatste stocks koopwaren moest in de hand worden gewerkt door een campagne 'Buy now!' die voor een groot gedeelte mislukte, en ten slotte moest de amerikaansche economie dank zij den lagen dollarstand kunnen arbeiden voor het buitenland, hetgeen vroeger niet het geval was, en aldus arbeid vershaffen aan die twaalf tot dertien millioen werkloozen die, als gevolg van de meest roekelooze toepassingen van het liberaal kapitalisme ten laste van de gemeenschap waren gevallen; let wel op, niet van den Staat, want een sociale wetgeving bestond er niet en daarom was deze massa werkloozen een bestendig gevaar voor den vrede in het land.

De National Recovery Act bepaalde:

1^o) Een vermindering der werkuren ten einde de resultaten van het machinisme tegen te gaan.

2^o) De loonen werden behouden zooals ze waren en zelf verhoogd waar het kon,

[p. 16]

ten einde de koopkracht der massa te verhoogen.

3^o) Tegen de anti-trust wet in, werden accoorden tusschen nijveraars toegestaan, ten einde de prijzen binnen de grenzen der kostprijsverhooging te houden.

4^o) De nijveraars werden verzocht zich met hun werklieden te verstaan ten einde een 'codex' voor hun vak uit te werken. De weigerachtige nijveraars werden gedwongen door het intrekken hunner voortbrengstvergunning.

Sindsdien werd er heel wat afgelegd en de richting die de Staten nemen schijnt beïnvloed door Fascisme, Communisme en economisch Nationalisme.

De versteviging van het centraal gezag bekleed met een groote macht door de wetgevende lichamen is fascistisch en het nieuwe syndikalisme in de Vereenigde Staten smeedt de kaders voor de partij van een dictator. De partij die de oude 'Prosperity' of het welzijn voor iedereen in haar programma zal schrijven.

In het aansturen door den Staat op een geleide economie vinden wij de Russische gedachte terug.

En de grenzen van dezen Staat van 120 miljoen inwoners gesloten op verzoek van de nijveraars hebben dezen dichter bij den Staat gebracht, dien ze vroeger uit hun zaken wilden weren...

Het woord van Mussolini klinkt weer eens met een wonderjuisten klank:

'L'entreprise capitaliste cesse d'être un fait économique du moment où ses dimensions le forcent à devenir un fait social! C'est à ce moment là que l'entreprise capitaliste dès qu'elle se trouve en difficultés, se précipite vers l'Etat...'

De nijveraars hebben, volgens de getuigenis van André Maurois, ontdekt dat een economisch plan, zooals zij dat wenschen, slechts mogelijk is binnen een gesloten economisch systeem, de Natie!!! Dat economisch nationalisme wordt officieel onderwezen in de Universiteiten...

De karakteristieken van de geweldige Amerikaansche poging zijn dus hoofdzakelijk: economisch nationalisme, verwezenlijking van het algemeen welzijn door de meest drastische middelen, die soms den privaat eigendom in het nauw brengen, samenwerking van kapitaal en arbeid....

Besluit.

Wij zijn aan het einde gekomen van deze lange omvaart in de na-oorlogsche nijvere wereld.

Wij hebben overal ontmoet het gevoel van de maatschappelijke solidariteit dat de private belangen primeert en tot orde dwingt, de princiepen van individualisme en liberalisme terzijde schuift en resoluut aanstuurt op een algemeen welzijn dat de voorwaarde is van vrede in ieder land.

Wij hebben in dienst van dat gevoel in sommige landen gevonden het corporatief stelsel, soms verheven tot politiek stelsel, maar altijd als een factor van orde op sociaal en soms op economisch gebied.

In dienst van datzelfde gevoel hebben wij ontmoet, in de landen, waarvan het volksgenie minder geneigd is tot massalen afstand van de oude liberale vrijheden, een Bedrijfsorganisatie op verschillende stadia, maar altijd als factoren van verzoening, ordening, studie en geschikt tot evolutie naar het corporatisme toe, met of zonder de politieke bekroning.

In nagenoeg al deze landen ook, hebben wij het nationalisme op economisch gebied zien overslaan. Er wordt in de wereld gerekend en geteld van natie tot natie.

Elke natie wil crediteur zijn van het buitenland. Meer uitvoeren dan invoeren, geen kapitalen laten vertrekken naar den vreemde...

Engeland kocht van Rusland den fameuzen Codez Sinaiticus, op voorwaarde dat de prijs in Engeland voor nijverheidsartikelen zou worden uitgegeven...

Binnen deze gesloten kringen van elke nationaliteit, hebben wij den aanzet gevonden van een geleide, geordende, geplande, gedisciplineerde economie, die overal aanleunt

[p. 17]

bij den Staat, omdat er geen organismen bestaan gegroeid uit de bedrijfstakken zelf, die steun kunnen geven.

Aldus samengevat en geplaatst in de atmosfeer geschapen door de nijverheidsbewapening der vroegere kliënten van de oude nijverheidslanden, komt ons deze toestand voor als zeer ernstig en gevaarvol.

Wanneer de verdere ontwikkeling, sommigen beweren reeds afwikkeling van de crisis, langs deze lijnen verder moet gaan, dan zien wij slechts de mogelijkheid in van een sterker en ongenadiger wordend economisch nationalisme, dat elke natie zal noodzaken voor elk product dienstig tot zijn levensonderhoud en bestaan, op de wereldmarkt te gaan bieden en loven, zooals vroeger in volle vrijheid werd gedaan, door zijn kooplieden.

De Staat negocieert, opent en sluit markten, koopt en verkoopt voor de natie! Enkele weken geleden sprongen de onderhandelingen af tusschen Nederland en België. Omdat België geen voldoende landbouwproducten van Nederland kon koopen werd er van Nederlandsche zijde niet ingegaan op den aankoop van Belgische nijverheidsproducten. Twee millioen kilo aardappelen werden vernietigd.

Het bulletijn van de National City Bank (July 1933 - 107) drukte het uit op een onverbeterlijke manier:

'Iedereen koopt met wat hij verkoopt, en alhoewel het economisch systeem bestaat uit een menigte van eenheden in onafhankelijk bezit, toch moeten zij samenwerken als een harmonieus geheel om de welvaart te verwekken.'

Dat economisch geheel ligt verbrokkeld in nationaliteiten.

De verbrokkeling die nog slechts aan haar beginperiode is, moet leiden tot verstarring, binnen elk nationaal kader.

Deze verstarring, van nijverheden teruggedreven binnen te smalle grenzen door de staatsonderhandelingen vastgelegd, zou stilaan kunnen doordrongen worden met die mentaliteit die het militaire nationalisme van noode heeft, om het economisch wanhoopsgevoel in gewelddaden om te zetten.

Het is dan ook een bizonder opmerkenswaardig feit, hoe de naties die het corporatief stelsel als staatsinstelling hebben ingevoerd, veelal geneigd zijn zich over te geven aan dat verderfelijk en gevaarlijke economische hermetisme, dat regelrecht in strijd is met een der schoonste en meest klaarziende stellingen van Quadragesimo Anno:

'De verschillende volkeren welke economisch nauw van elkaar afhangen en elkaar noodig hebben, moeten één van zin en met vereende krachten er naar streven om door verstandige verdragen en instellingen een vruchtbare en heilzame internationale samenwerking op economisch gebied te bevorderen.' (81 du Bois.)

En nu wij samen hebben nagegaan hoe sterk in de wereld de strooming is naar misschien onbewuste christelijke solidariteit, nu we aanvoelen hoe de voorzegging een kans van mogelijkheid heeft in verschillende vormen, namelijk 'dat geheel de wereld tot het Fascisme zal moeten overgaan', iets waaraan de auteur dezer profetie, Mussolini, drie jaar geleden zelf niet geloofde, toen hij beweerde dat het Fascisme geen uitvoerartikel was.

Nu voelen wij de gedachte der bedrijfsorganisatie in den zin van Quadragesimo Anno aan, als een echt maatschappelijk programma met universeel ook naar buiten verzoenenden invloed.

De Bedrijfsorganisatie vrij van den Staat, gesproten uit de bedrijven zelf, is een vredeselement tusschen maatschappelijke klassen en tusschen nationaliteiten.

De stem van de meest gezaghebbende economisten klinkt hier formeel.

Professor van Zeeland, die bepaald niet kan beschuldigd worden ondoordachte meeningen te uiten, schrijft (Regards sur l'Europe, blz. 249):

'A tout prix il faudra que l'on avise aux moyens d'éviter à l'avenir que l'ordre économique international soit bouleversé par des initiatives prises en ordre dispersé sur

[p. 18]

les plans nationaux. L'enjeu est la civilisation elle même.'

Maar een politiek opgevat corporatisme biedt hier minder waarborgen in den zin van economischen wederopbouw en herstel der economische solidariteit dan wel een maatschappelijk opgevat bedrijfsleven in den zin van Quadragesimo Anno.

Een maatschappelijk systeem als de bedrijfsorganisatie, dat elasticiteit bezit en aan alle stroomingen in het volk toelaat tot uiting te komen, beperkt door territoriale en bedrijfsgrenzen, is verkieslijk boven een stug corporatief stelsel, opgedrongen door een politieke fractie, die haar gedacht tot staatsgedachte heeft gemaakt, die elke nieuwe gedachte in den kiem verstikt en dan ook onwetend blijft van onvermijdelijke gedachtenevolutie in de diepe volkslagen.

Niet weten wat er gebeurt in dit opzicht is erg. Niet kunnen weten wat er gebeurt is nog erger. Niet willen weten wat er gebeurt gis... dictatuur!

In het staatscorporatisme is het gebundelde bedrijfsleven min of meer gemilitariseerd, een mogelijkheid van strijd, zoo niet naar binnen, waar zij verstikt in een nijpende organisatie, dan toch zeker naar buiten, waar zulk bedrijfsleven agressief en aanvallend staat tegenover elke andere natie of economie.

'La paix est moins un était de fait qu'une volonté d'être', zou de Paus verklaard hebben in een interview aan 'L'Intransigeant' toegestaan.

Die volonté d'être bestaat op dit oogenblik zeker niet op internationaal gebied, waar het niet op aan komt den economischen strijd te organiseeren, maar wel de economische solidariteit op te bouwen. Daardoor blijkt zonneklaar dat het vraagstuk der Bedrijfsorganisatie in veel opzichten verbonden is met de Paneuropeesche gedachte en daar eerst in het zuiverste en meest ideale licht staat.

Dat is een ideaal en een droom, maar ook in het nuchtere licht beschouwd van de onmiddellijke bekommernissen mag men aannemen dat indien de corporatieve- of bedrijfsorganisatie-gedachte in ieder land niet kan evolueeren tot een internationale verstandhouding, waarin plaats is voor het bestaansrecht van elke nationale economie, dat dan het schoonste doel van de bedrijfsorganisatie verloren is. Want de corporatieve uitbouw van een volksgemeenschap, vooral de politiek-corporatieve, is een gevaar voor elke andere volksgemeenschap, indien zij geschiedt op de basis van een gesloten economie.

Professor van Zeeland zag het klaar in toen hij schreef:

'L'organisation de la vie économique internationale pose dans toute sa netteté le problème des institutions politiques elles-mêmes; car celles-ci sont mal adaptées aux nouvelles conditions de la vie économique du monde...'

Wij zijn op weg naar een toestand waar de individueele concurrentie van de kooplieden op de internationale markten zal vervangen worden door de concurrentie der naties zelve, die in hun economisch leven het leven van hun arbeiders te verdedigen hebben.

Tegen wien? Tegen de landen die in het blinde aansturen op het organiseeren en scheppen van nijverheden, die tot nu toe daar niet bestonden en aldus het historisch levensrecht van andere volkeren aantasten, die vroeger, bij den dageraad der nijverheid aan de wereld diensten bewezen, die meer elementen van overproduktie in het leven roepen, heviger economischen strijd en zwaarder werkeloosheid.

De internationale handelsbeweging in 1932 bedroeg slechts 39 percent van deze in 1929 (goudwaarde)...

Dit cijfer zegt genoeg.

Eugène Mathon, Voarzitter van de Internationale Wolfederatie schreef, Dec. 1933 - Soc. belge d'Etudes et Expansion):

'Ce n'est qu'après une réorganisation générale que les conversations entre peuples pourront reprendre utilement pour rétablir

[p. 19]

les courants économiques et développer les échanges. C'est le désordre économique actuel, l'anarchie de la production qui développent partout cette idée d'économie fermée, autarchique. Alors on pourra traiter à bon escient, chaque gouvernement aura derrière lui ces corporations qui pourront discuter leurs intérêts de pays à pays.'

'La réorganisation économique n'est possible qu'avec un gouvernement fort et durable et indépendant...'

'Il n'est pas de politique possible avec une économie desordonnée, pas plus qu'il n'est possible d'avoir une économie organisée avec un pouvoir faible et instable...'

Mathon is een autoriteit.

Maar uit zijn gezegde blijkt duidelijk dat waar elke natie het eigen huis moet herinrichten, de staat niet mag worden vergeten.

De staat, daarop komt het aan.

Pater Gillet, vas wien wij reeds vroeger de heerlijke rede van Reims aanhaalden, karakteriseerde dezen toestand in enkele kristalheldere regels:

'Il ne s'agit ni plus ni moins pour chaque pays d'adapter peu à peu son sens national à des nécessités internationales non provisoires mais permanentes, puisque aucune nation ne peut plus vivre isolée.

Or cela exigera beaucoup de temps et de patience. Songez qu'il a fallu des siècles pour forger chaque nation. Il en faudra aussi pour établir entre-elles des relations normales et pacifiques.'

'Ce ne sera pas trop pour y aboutir de toutes les intelligences et de toutes les bonnes volontés, des efforts des gouvernements et de la discipline consentie des peuples.'

De Londensche 'Times' publiceerde onlangs een geestig artikel over een ingebeeld land genaamd 'Autarkistan', afgesloten van de buitenwereld door een reusachtige vestingsgracht gevuld met lijm, gemaakt van 50.000 stuks vee, die dagelijks werden afgemaakt. De menschen gingen er gekleed in papier, want het katoen werd er gebruikt om wegen te maken. Om er kleederen van te maken was er te veel en voor de wegen te weinig. De koffie werd er aan de varkens gegeven of gebruikt om stookgas van te maken. Om te drinken was er geen. De suiker werd gebruikt om sterker beton te maken en de menschen likten met toewijding en vlijt de muren van de gebouwen, om een zoet mondje te krijgen...

Het devies van dat merkwaardig land was 'Autarchie aan de Autarchiërs' en ge hebt allen in de aangehaalde trekken erkend Denemarken, Brazilië, Kanada, Argentinië en de Vereenigde Staten.

Wanneer men bedenkt dat Napoleon, meer dan 100 jaar geleden, zijn veroveringstochten inzette met de gedachte alle grenzen af te schaffen en de universeele Europeesche Republiek te verwezenlijken en men dat plan confronteert met den huidigen economischen toestand, dan zou men bijna geneigd zijn te betreuren dat zijn opzet niet is gelukt.

De wereld gaat ten gronde aan verbrokkeling en zelfzucht. Zij heeft den langen strijd naar nieuwe eenheid ingezet, onder het teeken van het fascio, het hakenkruis en het oude teeken van Constantijn.

Het gaat er niet om, om binnen landsgrenzen economische kwesties op te lossen, maar wel een algemeene oplossing voor te bereiden, die de menschheid in de toekomst tegen de crisisgevaren zooveel mogelijk moet vrijwaren.

Het komt er op aan, zooals Stuart Chase het in zijn merkwaardig boek 'Menschen en Machienen', sprekend van den technischen vooruitgang, het uitdrukt:

'Het komt er op aan het miljard wilde paarden weer meester te worden, die aan onze hersens zijn ontsproten en die nu wild door elkaar rennen...

Waar zijn, zoo eindigt hij zijn boek, waar zijn de dappere jongelingen, de ruiters met hun zwaaiende lasso's?'

Ik zou in uw naam willen antwoorden:

'Hier zijn ze!!'

[p. 20]

Want op de nieuwe generatie, op de onze, rust deze taak, op haar overtuiging, haar toewijding en breedheid van geest.

Indien deze jonge generatie tot de ontdekking kan komen, dat boven het gekrijsch van alle politieke actie uit, de roepstem klinkt naar meer eenheid, dat deze eenheid van geest in de hervormingen stilaan tot rijpheid komt, tot evenwicht, indien ten slotte nog slechts meeningsverschillen zullen overblijven aangaande den besten vorm om dezen geest aan de werkelijkheid te laten geboren worden; dan kunnen wij hopen dat elke jeugd, in ieder volk, den weg zal inslaan die zal leiden naar de nieuwe wereldorde.

Moge deze diversiteit van middelen, tot geen conflicten leiden, maar tot de overwinning van een diep menschelijk gevoel, van solidariteit en sociaal medevoelen, dat te lang onder den sociaal-economischen nasleep van de Fransche Revolutie werd verstikt.

En het is spijts het rumoer en de kritiek rond de laatste proefnemingen een troostende gedachte, dat in al de mogelijke vergissingen, overdrijvingen, hardheden van al deze systemen, toch dien kern, die vonk van waarheid te vinden is, die in Quadragesimo Anno als een zon over onze ontwrichte en zieke wereld is opgegaan.