Streven. Jaargang 1

[p. 20]

Wat gebeurt er in de Vereenigde Staten?

SEDERT eenige maanden gebeuren er vreemde dingen in de Vereenigde Staten.

Nauwelijks was het nieuws der installatie van President Roosevelt (4 Maart) in onze kranten gedrukt of de Laatste Berichten spraken reeds van een geweldige finantieele crisis die de machtigste instellingen aan 't wankelen gebracht had. De banken werden gesloten, dagen en weken lang; het oppotten van goud werd verboden en de spaarders onder schrikwekkende straffen verplicht hun metaal aan de banken terug te brengen.

De toestand scheen opgeklaard te zijn toen ineens onze Laatste Berichten weer het sensationeele nieuws meldden dat Roosevelt definitief het embargo voor goudverzending uit de Vereenigde Staten afgekondigd had en dat het regiem van den gouden standaard dus officieel verlaten was. Een wezenlijke vereischte van dit laatste is immers dat te allen tijde munt of papiergeld aan de emissiebank tegen een vaste hoeveelheid goud verwisseld kan worden en dat dit metaal naar het buitenland ter afbetaling van schulden of tot welk doel ook verzonden mag worden. Eenige weken daarop werd de nieuwe maatregel nog bekrachtigd door een besluit dat alle bepalingen in contracten die betaling in goud voorschrijven onwettig verklaarde en aldus de buitenlandsche zoowel als de Amerikaansche schuldeischers dwong zich tevreden te stellen met papiergeld dat, vergeleken met franken of guldens, 30% van zijn waarde verloren had.

Ondertusschen belooft de President herhaaldelijk aan buitenlandsche afgevaardigden zijn medewerking tot de stabiliseering der geldkoersen en de geleidelijke afschaffing van de ontelbare en zoo kortzichtige handelsbelemmeringen, die veeleer nieuwe oorzaken van de crisis zijn dan geneesmiddelen er tegen. Vier dagen echter na de plechtige opening der Londensche Wereldconferentie onderteekent hij de beroemde National Industrial Recovery Act waardoor hij een nieuwe politiek inhuldigt in lijnrechte tegenstelling met de economische princiepen die de meeste politici en zoo goed als alle economisten te Londen aanwezig wilden uitwerken en toepassen. Dadelijk werd het duidelijk dat de Conferentie in die omstandigheden tot geen tastbare resultaten leiden kon en Roosevelt's opzienbarende verklaring van 3 Juli kwam - zeer logisch - de laatste illusies verdrijven.

Sedertdien, vooral na de begrafenis der Conferentie, hebben onze kranten een nieuwe rubriek geopend waarin de naam van een zekere generaal Johnson veel in voorkomt en waar de Cross-word-puzzle-liefhebbers nieuwe 'beginletters' uit genomen hebben: N.R.A. Men spreekt er dikwijls van boeren en van schulden, maar niet minder van nijverheid, van 35 urenweek, van maximale arbeidstijd en minimale loonen, van geheimzinnige 'codes', van oneenigheden tuschen werklieden en werkgevers, tusschen patroons onderling, tusschen industrieelen en de N.R.A. enz., enz.

Wat beteekent dat alles? Wat gebeurt er eigenlijk in de V.S.? Wat is er veranderd sedert eenige maanden? Wij zullen hier zeer kort de samenhang der verschillende gebeurtenissen trachten aan te stippen en, zoo mogelijk de beteekenis en de strekking der voornaamste economische maatregelen van Roosevelt duidelijk maken.

De hoofdgedachte die ten grondslag ligt aan de heele binnenlandsche politiek van den nieuwen President is de noodzakelijkheid van een meer doelmatige organisatie van nijverheid, landbouw en handel, van een nauwere samenwerking tusschen de verschillende takken van het bedrijfsleven. De crisis, die de

[p. 21]

V.S. veel tragischer geteisterd heeft dan de meeste Europeesche landen is te wijten aan een evenwichtsstoornis tusschen productie en verbruik. Fabrieken heeft men gebouwd of vergroot of gemoderniseerd, koren- of suikerbietvelden heeft men vermenigvuldigd zonder veel te letten op de afzetmogelijkheden der producten. Om deze ontwikkeling mogelijk te maken heeft men een vernuftige en nooit geëvenaarde expansie van crediet uitgedacht en verwezenlijkt. De banken, alleen bedacht op hooge interesten en winstaandeelen, stelden zich met de geringste waarborgen tevreden als zij maar ergens een nieuwe zaak konden financieren en zoo hun overvloedig kapitaal beleggen. Het crediet werd zelfs op groote schaal toegepast op den verkoop, deels onder den drang der banken die er een nieuwe winstgevende werkzaamheid in zagen, maar toch vooral onder dien der industrieelen en handelaars die zoo hun opgestapelde waren vlugger en zekerder konden verkoopen.

Iedereen begrijpt dat zulk een stelsel veel meer op een illusie dan op een werkelijkheid berust en dat het evenwicht dat er door bereikt wordt allerwankelbaarst is. Om maar één bijzonderheid te vermelden, de binnenlandsche schulden in de V.S. werden geraamd op de ongelooflijke som van 234 milliard dollars! - Op zekeren dag werd de illusie verdreven en het heele stelsel stortte ineen. De prijzen daalden onder den zwaren druk van de geweldige voorraden; werkeloosheid verminderde het verbruik, vermeerderde de voorraden en dus ook weer de werkeloosheid... De credietnemers die op den verkoop hunner producten gerekend hadden om hunne schulden af te betalen zagen de waarde ervan zoodanig dalen dat ze den verkoop liever uitstelden en hunne credieten in hunne waren lieten 'bevriezen'. De boeren, die niet wachten konden, moesten hun graan en hun zuivelproducten tegen zulke spotprijzen afstaan dat ze met de opbrengst ervan onmogelijk de interesten en de aflossingen hunner leeningen konden betalen.

Dat een dergelijke toestand den val van tallooze kleine banken moest veroorzaken is licht te begrijpen; dat op den langen duur zelfs de grootere finantieele instellingen daardoor in moeilijkheden konden geraken werd bewezen op den dag zelf der inhuldiging van den nieuwen President, toen de New-Yorksche banken (te 4 u. 20 in den morgen, zegt men!) het besluit namen hunne betalingen te staken.

Zoover stonden de zaken in Maart 1933. De opgestapelde voorraden van 1929 waren zeker fel geslonken. Maar de prijzen stonden nauwelijks eenige punten hooger dan hun laagste noteering (ongeveer midden 1932), en de credieten bleven vaster dan ooit 'bevrozen'. De actueele productie overtrof niet meer - of zeer weinig - het verbruik, maar de nijverheid werkte in een zeer vertraagd tempo (de metaalnijverheid b.v. gebruikte slechts 17% van hare capaciteit). Onrust en ontevredenheid onder de millioenen werkloozen en vooral onder de boeren werden hoe langer hoe zorgwekkender.

De moeilijkheid voor de boeren en voor de industrieelen en voor al de credietnemers bestond dus hierin dat ze hunne leeningen aangegaan hadden toen het geld weinig waarde had - toen b.v. een dollar gelijk stond met een maat tarwe - en dat ze later een zelfde nominale hoeveelheid geld moesten teruggeven die een veel grootere waarde had - toen b.v. een dollar met twee maten tarwe gelijk stond daar een maat tarwe slechts 50 cent meer kostte. De man die een auto op crediet gekocht had moest praktisch de waarde van twee autos afgeven om zijn eene wagen af te betalen. De industrieel die 100 ton grondstoffen op crediet gekocht had moest de producten van 200 ton verkoopen om zijn eerste leening te dekken.

Zoo'n toestand kon niet blijven duren; de bankcrisis van Maart toonde het duidelijker dan ooit. Men moest kiezen tusschen twee drastische middelen: ófwel al de schuldenaars failliet verklaren en hunne schulden tot 10 of 20% van het nominaal bedrag reduceeren, of zelfs een algemeen moratorium der schulden afroepen - het is de methode die de Duitschers geregeld toepassen jegens

[p. 22]

hun buitenlandsche schuldeischers; ófwel de waarde van het geld terugbrengen tot het niveau van vóór de crisis zoodat de schulden weer met dezelfde hoeveelheden reëele waarden gedelgd kunnen worden - en dit is de methode die President Roosevelt verkozen heeft.

De geheele Amerikaansche wetgeving van de laatste maanden moet o.i. verklaard worden in het licht van de twee groote doeleinden die Roosevelt voor oogen heeft: prijsverhooging der grondstoffen en landbouwproducten om de credieten te ontdooien en aldus de heele economie weer vlottend te maken; saneering en reorganisatie van nijverheid en landbouw om de oorzaken van de crisis (overproductie met werkloosheid, overdreven en misplaatste concurrentie, misbruik van crediet...) te bestrijden. Het eerste veronderstelt een inflatie- of liever een reflatiepolitiek; het tweede is de toepassing van de princiepen der 'geleide economie'. Men kan natuurlijk niet de economische maatregelen van Roosevelt in twee klassen verdeelen zooals we dat wel kunnen doen - althans eenigszins - met de resultaten die hij hoopt te bereiken, maar men zal in haast al zijne maatregelen de zoo juist aangeduide dubbele strekking terugvinden.

Prijzen zijn iets betrekkelijks: zij duiden niets anders aan dan een waardeverband tusschen twee goederen. In onze beschaving is een van die twee goederen altijd het wettig betaalmiddel: het geld. Een verandering in prijzen wordt veroorzaakt door een waardeverandering van één der twee goederen die met elkaar vergeleken worden. Daalt de waarde van de consumptiegoederen, ceteris paribus, dan dalen de prijzen; daalt integendeel de waarde van het geld, dan rijzen de prijzen omdat de menschen meer geld zullen geven voor dezelfde waren.

De waarde der producten hangt af, zeer algemeen gesproken, van hun schaarschte en van het aantal koopers die er naar vragen. De waarde van het geld wordt bepaald door de hoeveelheid ervan in omloop en misschien nog veel meer door de omloopssnelheid die het heeft onder zijn verschillende vormen (munt, papier, cheques, wissels, enz.).

De producten zijn in crisistijd overvloedig; het geld daarentegen ziet, tengevolge van een groot aantal zeer uiteenloopende oorzaken, zijn omloopsnelheid sterk dalen. Tracht men de crisis te overwinnen door de productie te verminderen, door de uitgaven in te krimpen en ze terug te brengen tot den omvang van de betaalmiddelen waarover men beschikt - met een woord, door louter economische maatregelen te treffen - dan doet men aan deflatie; bestrijdt men ze door het geldvolume te vermeerderen, door bevrozen credieten kunstmatig te ontdooien en door de omloopssnelheid der betaalmiddelen te bevorderen bij middel van een min of meer opgelegde economische activiteit - m.a.w. ook door finantieele en zelfs monetaire maatregelen te treffen - dan doet men aan inflatie of aan reflatie.

Een scherpe tegenstelling tusschen die twee taktieken is natuurlijk nergens in de werkelijkheid te vinden. Toch helt de politiek van Roosevelt zeer duidelijk aan de kant der inflatie, ofschoon men er zonder moeite een reeks deflationistische maatregelen in zou kunnen aanstippen, b.v. zijn groote zorg om de Staatsbegrooting in evenwicht te brengen.

Door de gebeurtenissen zelf werd de nieuwe President gedwongen allereerst in het geld- en credietwezen in te grijpen. Zooals gezegd hadden de New-Yorksche banken op 4 Maart hunne betalingen gestaakt en daardoor hunne moeilijke positie of zelfs hun dreigend faillissement bekend gemaakt. Op 6 Maart verbiedt Roosevelt alle verdere uitvoer van goud uit de V.S. en roept een algemeene bank-holiday uit - het klassieke middel om aan de bankiers de gelegenheid te geven hunne ledige kassen met liquide middelen te voorzien, en het publiek, van zijn eerste schrik te bekomen.

Ondertusschen was het Congres inderhaast bijeengeroepen. Op 9 Maart krijgt de President door de Emergency Banking Act de bevoegdheid om de thesaurisatie van goud wettelijk te bestrijden en de uitgifte van bankpa-

[p. 23]

pier te vergemakkelijken. De banken konden aldus hun dringendste moeilijkheden te boven komen en hunne winketten geleidelijk weer voor het publiek openen. De crisis was overwonnen zonder inflatie, maar... ze was slechts tijdelijk overwonnen. Ongeveer 6.000 banken bleven bevrozen en gesloten: de ontevredenheid onder hun cliënten, hoofdzakelijk boeren, groeide gevaarlijk aan en de verstarring van het economisch leven bleef zoo goed als onveranderd.

In die omstandigheden werd, op 28 April, door het Congres de Farm Relief Bill aangenomen die de nieuwe landbouwpolitiek bekrachtigde en als het eerste bedrijf van Roosevelt's grootsch programma mag beschouwd worden. Deze wet beoogde voornamelijk een flinke prijsverhooging der landbouwproducten teweeg te brengen door accijnsheffingen wier opbrengst onder de boeren, die hunne productie met 20 tot 25% inkrimpen, verdeeld zou worden. Men lette hier op de dubbele strekking van de wet die zeer duidelijk te voorschijn komt. Zij bevatte tevens een belangrijke paragraaf die in de overname van bevrozen hypotheken en verstrekking van nieuwe credieten voorzag. Doch een amendement, ingediend door senator Thomas, verruimde er aanzienlijk den invloed van door aan den President zeer uitgebreide inflatiebevoegdheden te geven (vermindering van 50% in het goudgehalte van den dollar, uitgifte van papiergeld ten bedrage van meerdere milliorden, enz.).

Moest er van deze bevoegdheid gebruik worden gemaakt, dan daalde de waarde van het geld, dan stegen de prijzen. Dus - zoo reageerde de bevolking - gauw al het beschikbare geld besteed aan 't koopen van goederen of van industrieele aandeelen! De voorraden der fabrieken smolten weg, de grondstoffen noteerden, in enkele weken tijds, 50, 70, 100% hooger, werkloosheid verminderde (de bedrijvigheid in de metaalindustrie b.v. steeg van 17 tot 57%) en de effectenbeurs kende weer de zonnedagen van vóór 1929.

De verhoopte resultaten waren bereikt. Landbouw en industrie schenen gered. De crisis scheen overwonnen.

Toch niet! De voorraden der fabrieken waren niet verbruikt; ze waren, voor het grootste gedeelte slechts overgebracht naar de stapelplaatsen van groot- en kleinhandelaars, ook wel naar de kelders en zolders van de particulieren. Het aantal werkloozen (geschat op 12 à 14 millioen) was wel verminderd, maar hoogstens met een of twee millioen. De koopkracht van de verbruikers was slechts weinig gestegen en het gevaar was allerminst denkbeeldig dat de hernieuwde industrieele activiteit binnen zeer korten tijd tot een nieuwe overproductie en een nieuwe inzinking leiden zou.

Dat gevaar te keeren door een nauwkeurige regeling van de nijverheid en hare onderwerping aan staatscontrôle (men herkent hier tevens de strekking der 'geleide economie') was de heele opzet van de National Industrial Recovery Act en van de National Recovery Administration (N.R.A., het orgaan dat de wet ter uitvoering zou brengen). De koopkracht van de bevolking moest verzekerd worden door hooge loonen, en de werkloosheid bestreden door verminderde individueele arbeidsduur. Daar echter geen algemeene bepaling voor de heele industrie daaromtrent vastgesteld kon worden, moesten alle bedrijfstakken een eigen Code of fair competition (code van eerlijke concurrentie) opstellen waarin de vereischten van de wet op de bijzondere omstandigheden zouden toegepast worden. Onder fair competition bedoelde men een concurrentie die zich op louter technisch gebied zou afspelen, met uitschakeling van menschelijke en maatschappelijke factoren zooals arbeidsvoorwaarden, arbeidsloon, overproductie met dumping, enz.

De voor de hand liggende opwerping tegen deze wet werd door onze kranten tot vervelens toe aangeduid en uitgelegd: hoogere loonen en kortere arbeidsduur samen met opgevoerde grondstoffenprijzen vermeerderen weliswaar de koopkracht van arbeiders en boeren maar verhoogen tevens de productiekosten en verminderen in dezelfde mate de

[p. 24]

koopkracht van de bevolking in 't algemeen. Deze opwerping is ongetwijfeld zeer ernstig en verdient al onze aandacht; o.i. is zij toch niet zoo beslissend als zij lijkt.

Vooreerst moet worden opgemerkt dat de productiekosten, naast den arbeid en de grondstoffen, andere elementen insluiten die veelal onveranderlijk blijven en die dus per eenheid veel zwaarder op de vervaardigde voorwerpen wegen in tijd van depressie dan in tijd van groote bedrijvigheid. We doelen hier niet alleen op de administratiekosten, maar ook op de veel grootere last van stilliggend en niet rendeerend kapitaal. Mits de industrie weer herleeft, zullen dus de productiekosten niet vermeerderen in evenredigheid met de verhoogde loonen of de opgevoerde grondstoffenprijzen. Ten tweede kunnen er door een betere samenwerking en coordinatie van de verschillende soortgelijke fabrieken en firma's - hetgeen de N.R.A. uitdrukkelijk beoogt - aanzienlijke besparingen in het productieproces verwezenlijkt worden. Eindelijk kan men, door een opwekking van de nationale geestdrift - doel van de ontzaglijke propaganda gevoerd ten voordeele van de N.R.A. - en ook wel door positieve maatregelen, de producenten er toe aanzetten om hunne winsten zoo laag mogelijk te houden of er zelfs tijdelijk geheel aan te verzaken. Dit zou toch op den duur tot hun voordeel strekken, daar het de kansen van een definitieve overwinning der crisis zou verhoogen.

Op het oogenblik dat wij schrijven staat Roosevelt's plan wel op een zijner moeilijkste keerpunten. Ofschoon de kleinhandel zich nog gestadig uitbreidt, blijken de voorraden door de winkels en de handelaars in April en Mei opgedaan nog niet verkocht te zijn zoodat de nijverheid weer geen afzetgebied meer vindt en hare productie moet verminderen. De arbeiders die minder werk hebben moeten dus nu hoogere prijzen in de winkels betalen betalen, ofschoon hunne inkomsten dalen. Hetzelfde geldt voor de landbouwers, daar de prijzen der gewassen zeer gedrukt zijn en hun reëele koopkracht feitelijk niet is toegenomen.

't Gevolg van dezen toestand is opnieuw 'n groeiende ontevredenheid, voornamelijk onder de landbouwers, en een felle beweging ten gunste van inflationistische maatregelen. Geldinflatie door de emissie van groote hoeveelheden bankbriefjes is echter schier altijd op een finantieele ramp uitgeloopen, en Roosevelt wil er totnogtoe niet van hooren spreken. Hij tracht door alle mogelijke middelen de credieten, d.w.z, het geld dat onmiddelijk in de nijverheid of den landbouw gebruikt woedt en een normale werking van gansch de economie bevordert, te vermenigvuldigen. Maar hier stuit hij op den vrij onverwachten tegenstand der bankiers, die, tegen hun gebruiken in, deze credietpolitiek veel te gewaagd vinden.

Zal de President dan toch gedwongen zijn tot de drukpers der emissiebanken zijn toevlucht te nemen? En zal hij daardoor de koopkracht der bevolking bijtijds genoegzaam kunnen opvoeren om aan de industrieele producten een regelmatigen afzet te verschaffen? Of zal de grootsche poging van het Amerikaansche volk om de crisis te boven te komen misschien geen ander resultaat hebben dan een nieuwe inzinking te veroorzaken, erger dan de vorige?

De gebeurtenissen zelf moeten deze vragen beantwoorden. Maar nu reeds kunnen we één ding met zekerheid vastellen, nl. dat de wetgeving der laatste maanden een duurzamen en een heilzamen invloed op het economisch leven van de V.S. zal uitoefenen. Al zou er binnen een paar jaren geen enkel der bepalingen van de N.R.A. meer in voege zijn, dan zal er toch ongetwijfeld nog iets van de geest ervan bij het volk en bij de industrieelen overblijven, dan zal de overtuiging toch dieper in de zielen doorgedrongen zijn, dat de mensch, koning der geheele schepping, zijn redelijke en geestelijke heerschappij ook over het bedrijfsleven moet uitoefenen.

R.V.O.