Streven. Jaargang 1

[p. 15]

Over Geldbelegging
door D^r Jos. Deckers.

GELD behouden, zegt de volksmond, is moeilijker dan geld winnen. De verhouding tusschen deze twee begrippen heeft zich heden ten dage aldus gewijzigd dat wellicht de grootste moeilijkheid om geld op redematige wijze te beleggen voortkomt uit een algemeen gebrek aan gelegenheid om winst te maken. Hoe kan ik besluiten tot den aankoop van bouwland als de pachter zijne aardappelen gratis aanbiedt aan wie zich de moeite geeft ze op zijn veld te komen oogsten en weg te voeren? Met andere onroerende goederen is het al even troosteloos gesteld: winkel- of renteniershuizen vinden geen huurders omdat 't kwijnen van meest alle bedrijven en 't ineenschrompelen der inkomens niet toelaten het loodzwaar gewicht der vaste lasten te torsen. Tegen het aanschaffen van waarde-papieren zijn eveneens de bezwaren legio. Kunnen aandeelen een degelijk bezit vormen wanneer het veeai reeds zoo moeilijk is voor eene onderneming uitgaven en inkomsten in evenwicht te houden, om van het uitdeelen van baten maar te zwijgen? Wat schuldbrieven en hypothecaire goedvindens betreft, hier rijst meteen de vraag van de waardevastheid der munt waarin de stukken luiden. Na hetgeen met dollar en pond sterling is geschied kan voorloopig van volstrekte zekerheid voor geen enkel geldstelsel sprake zijn, te minder waar in alle landen het resultaat van een moeizaam streven naar eene sluitende begrooting, op zijn best genomen, nog langen tijd twijfelachtig moet blijven. Wanneer men daarbij denkt aan de lange reeks van geheel, of bijna geheel, waardeloos geworden staatsfondsen, als daar zijn Russische, Mexikaansche, Chileensche, Hongaarsche; wanneer men bovendien het toenemen bestatigt van beginselloosheid op rechtsgebied, van de toepassing der machtspreuk 'nood breekt wet', waardoor willekeurig en eenzijdig zoogenaamde 'transfermoratoria' werden ingesteld, door Duitschland, Oostenrijk, Bulgarië, Rumenië, de Zuid-amerikaansche republieken, enz., dan komt men tot de slotsom dat hier ternauwernood nog van 'waarden' kan gesproken worden.

Hebben we hiermede nu alles gezegd wat den bone fide-belegger moet afschrikken? Helaas neen: elke vorm van roerend zoowel als onroerend bezit deelt in de ongewisheid van den politieken toestand, waarvan de gevaren bovenal tastbaar zijn geworden door het volgende feit: Duitschland herbewapent zich, 't geen onder meer duidelijk blijkt uit zijn sinds drie maanden reusachtig toegenomen invoer van ijzer en koper.

_**_*

Wel mag worden erkend dat het niet ontbroken heeft aan loffelijke pogingen om deze ernstige euvelen te ondervangen.

Zoo werd in tal van leeningskontrakten ten bate van den geldbelegger de befaamde goudclausule opgenomen, welke eene vaste verhouding daarstelt tusschen eenerzijds de munt waarin kapitaal en kroos zullen worden betaald, en anderzijds eene vastgestelde hoeveelheid goud van bepaald fijngehalte. In de praktijk echter werd de toepassing dezer regeling voor den geldleener eene ware lijdensgeschiedenis. Nadat de overigens veranderlijke, rechtspraak onzer Belgische hoven, meerendeels steunende op, dan weder zich losmakend van de beruchte frank-is-frank theorie, aan de rechten der obligatiehouders elken vasten grond ontnomen had, kwam toen nog de ontgoocheling van het Engelsche vonnis inzake de schuldbrieven der Intercommunale Belge d'Electricité luidende in goudponden. Bij het nalezen van de motieven van dit vermaarde vonnis ontkomt men niet aan den indruk dat het niet dan door eene soort rechter-

[p. 16]

lijk verdwazing mogelijk werd dat hier ook de beklagenswaardige geldschieter met papieren ponden wordt afgescheept. Den zwaarsten slag ontving echter de goudclausule toen President Roosevelt, met één pennetrek, ze effenaf afschafte. Zonder dralen hebben toch de meeste schuldenaars den genoemden maatregel als voorwendsel aangegrepen om wederrechtelijk aan niet-Amerikaansche schuldeischers het kontraktueele voordeel van de goudclausule te weigeren. Zelfs het machtige en zoogezegd onkreukbare Albion heeft ten deze tusschen beginselvastheid en zijn onmiddellijk belang als schuldenaar dit laatste verkozen, waar het aan de houders van obligaties der leening in gouddollars van 1917 5% slechts 260 papieren ponden sterling in schatkistbons 2 ½% per 100 dollars aanbood, hun als eenig alternatief betaling van kapitaal en intrest in papieren dollars overlatend. Met genoegen maken wij hier melding van het feit dat de Belgische Regeering den dienst harer dollarleeningen in belgas, dus zonder verlies voor de houders, voortzet. Ook de Fransche Regeering en de Fransche steden, zoomede Nederland vervullen tenvolle hun verplichtingen ten aanzien van respectievelijk hunne schulden in gouddollars en de Nederlandsch Indische leening. De machtige Maatschappij Arbed besloot eveneens hare dollarschuld in goud te betalen. Het valt alleenlijk te betreuren dat dit loffelijk besluit niet tijdig genoeg bekend werd om vele ontmoedigde houders te weerhouden van hunne stukken met zwaar verlies te verkoopen.

Nog andere middelen heeft de geldontleening-techniek bedacht om het gevaar van gebeurlijke muntverzwakking te keeren. Zoo zijn de vierjarige kasbons 6% der N.V. der Buurtspoorwegen van Congo, naar keuze van de houders, betaalbaar in belgas, guldens, of Fransche franks voor kapitaal en intresten. De obligaties 5% 1930 der reeds genoemde Maatschappij Arbed luiden in guldens, Fransche franks, Zwitsersche franks, belgas en Luxemburgsche franks. De schuldbrieven 4 1/2% 1932 der Société des Chemins de Fer Paris-Lyon-Mediterranée vertegenwoordigen guldens of Zwitsersche franks, de 5% leening 1932 Groothertogdom Luxemburg vertegenwoordigt goudguldens, Zwitsersche goudfranks of Luxemburgsche goudfranks; Union Chimique Belge 5% luidt in guldens of Zwitsersche franks, enz. Het ligt voor de hand dat soortgelijke stukken beter weerstand bieden aan de gevolgen van het heerschende wantrouwen door de monetaire ontreddering verwekt.

Met de bedoeling om, trots de ongunstige omstandigheden, geldoperaties mogelijk te maken waaraan eene verstrekkende economisch-politieke beteekenis viel toe te kennen, heeft ook de Volkenbond tot het tot stand komen van verscheidene leeningen zijne medewerking verleend. Aan deze soort van officieele voogdij hadden de Duitsche leeningen Dawes en Young, aangegaan in veeband met de regeling der herstelbetalingen in de jaren 1924 en 1930, grootendeels hunnen bijwal te danken. Ongelukkiglijk is de moreele waarborg, door de bemiddeling van den Volkenbond bijgebracht, slechts gedeeltelijk werkdadig gebleken. Hij heeft namelijk niet kunnen verhoeden dat, tengevolge van het Duitsche transfermoratorium, de delging van de leening Young in het gedrang kwam; evenmin heeft hij verhinderd dat de Bulgaarsche en Roemeensche volkenbondsleeningen gedeeltelijk noodlijdend werden. Het zou nochtans onbillijk zijn alle waardeering te ontzeggen aan de pogingen van de financiëele commissie der instelling te Genève, aangewend ten einde de belangen der houders te vrijwaren, en aan de beperkte resultaten daardoor af en toe bekomen. Trouwens een breed arbeidsveld ligt nog open voor internationale actie tot het bestrijden van rechtsmiskenning op kontraktueel gebied.

Dat zulke breed opgezette werking heuglijke gevolgen kan hebben is nog gebleken op de, overigens zoo deerlijk mislukte, Conferentie van Londen. Deze heeft althans het aanzienlijke voordeel bijgebracht dat, door de aaneensluiting der goudlanden voor de verdediging van den gouden standaard, het gevaar verbonden aan kredieten in franks,

[p. 17]

guldens of lira's tot zekere hoogte bezworen is. Deze gewenschte vorming van het 'goudblok' is klaarblijkelijk niet vreemd aan den geweldigen bijval aan de jongste Belgische leening te beurt gevallen. Dat eene georganiseerde verdediging waarlijk niet overbodig is wordt ten overvloed bevestigd door het feit dat de President der Vereenigde Staten er openlijk en hinderlijk op aanstuurt dat de goudlanden zijn plan tot verhooging der prijzen helpen verwezenlijken door op hunne beurt hunne munt te verknoeien.

Alhoewel het dus niet te ontkennen valt dat er iets gedaan wordt ten einde de hoog gestegen nooden der kapitaalmarkt te lenigen, zijn de geschetste maatregelen in hun geheel onvoldoende om de ongerustheid van den geldbelegger weg te nemen. Deze zal al evenmin een waarborg zien in kunstmatige voordeelen, aan den landbouw toegekend, zooals door het vaststellen van regeeringswege van minimum prijzen voor graan. Op den duur zullen zij de vermindering van rentabiliteit van den grond niet tegenhouden wanneer de wereldprijzen van landbouwvoortbrengselen gestadig blijven terugloopen.

_**_*

Welke kan, in deze benarde omstandigheden, de aangeduide gedragslijn zijn voor den bezitter van beschikbaar kapitaal?

- Varen is noodig; leven niet. Het klinkt hard, maar het is nu eenmaal zoo. Evenals varen is geldbeleggen eene onafwendbare noodzakelijkheid, spijts de schipbreuk die hier dreigt in den figuurlijken zin zooals bij varen in de stoffelijke beteekenis van het woord.

Volgens de koncrete economische orde welke over de hedendaagsche gemeenschap heerscht, kan deze de bedrijvigheid der beschikbare kapitalen niet ontberen. Hieruit volgt dat de kapitaalbezitter, die zich uit kleinmoedigheid afzijdig houdt, zichzelven schade toebrengt, via de gemeenschap welke hij benadeelt. Stelt hij zich op het standpunt van zijn rechtstreeksch eigenbelang, dan nog kan de enkeling het fatum van belegging niet ontwijken. Wat zal hij doen, wanneer eene hypotheekschuld hem afbetaald wordt, of hem een berag wordt overgemaakt door delging van obligaties? Zal hij 't geld in bankbriefjes laten liggen? - Hij ontkomt daarmede geenszins aan het gevaar eener mogelijke waardedaling der munt. Zal hij goud hamsteren? - Zulke praktijk, welke slechts een betrekkelijk nut kan kebben in uitzonderlijke gevallen, biedt al evenmin eene uitkomst. Goud oppotten op groote schaal beteekent eene ramp voor de gemeenschap, en voor den enkeling verlies aan kapitaal wegens den te derven intrest. Bij de jongste gebeurtenissen in Noord-Amerika hebben ten andere de goudhamsteraars tot hunne schade moeten ondervinden dat, wanneer de nood werkelijk aan den man komt, zij de eerst aangewezen slachtoffers worden van uitzonderingsmaatregelen.

Beleggen dus, zij het als noodzakelijk kwaad. Maar hoe?

Bij de behandeling dezer kiesche aangelegenheid helpen geen slagwoorden. Zoowel voor hen die ten deze moreele verantwoordelijkheid te dragen hebben als voor de rechtstreeks belanghebbenden verdient het aanbeveling de werkelijkheid vastberaden onder de oogen te zien, en zich te gewennen aan de gedachte dat de tijd waarin wij leven nu eenmaal niet toelaat alle aan kapitaaluitzet verbondene gevaren te vermijden.

A priori hoeft geen enkele vorm te worden uitgesloten. Alle kunnen specifieke voordeelen bieden, en naarmate de niet te voorziene ontwikkeling der omstandigheden zich zal richten, kunnen zij achteraf blijken verkieslijk te zijn geweest. Men denke aan de tegenstelling tusschen de ongenade waarin onze Belgische staatsrenten, schijnbaar terecht, vervallen waren in 't jaar 1926, en het feit dat op de lijst der schaarsche uitzonderingen aan de algemeene instorting der vier laatste jaren onze nationale renten een eervolle plaats bekleeden.

't Is in het licht van deze en soortgelijke bevindingen dat het, naar onze meening, niet aangaat de oude, beproefde beginselen over

[p. 18]

boord te werpen, en dat men steeds goed zal doen de risico's, zoowel naar den aard der belegging als naar de verscheidenheid der betrokkene landstreken tegen elkander te laten opwegen. Waar op 't eerste zicht de toepassing dezer methode welhaast onuitvoerbaar schijnt uit hoofde der ontzaglijke verwarring op economisch en - wat nog erger is - op rechtskundig en moreel gebied, diene men nochtans te bedenken, dat, bij de hand over hand toegenomen zwartgalligheid in de stemming der markten, prijzen en koersen zich wellicht aan de allerwege heerschende narigheid ten volle hebben aangepast. Intusschen zal het meestal zeer moeilijk zijn aan de volstrekte vereischte te voldoen van juist en zakelijk te beoordeelen of van de in aanmerking komende waarden geene essentieele grondslagen, als levensvatbaarheid der onderneming, politieke bestaansmogelijkheid der landen, hopeloos zijn aangetast.

In stede van het beginsel der te betrachten verscheidenheid in plaatsingen overbodig te maken, schijnt ons veeleer de ingewikkeldheid der huidige toestanden ook eene afwisseling te vereischen op het gebied der methode. Eene uitsluitend negatieve beleggingspolitiek is, naar onze meening, voortaan onvoldoende. Wij bedoelen dat men niet langer kan volstaan met alleenlijk als leidende en vooropgezette gedachte aan te nemen de grootste zekerheid te willen bekomen. Waar volstrekte uitsluiting van gevaar eene hersenschim is, komt het logisch voor ook aan den - laat ons nu maar zeggen - spekulatieven faktor in zake geldbelegging belang toe te kennen. Het weren van alle kwade kansen, hoe zeer ook te betrachten, blijft bijna fataal ondoeltreffend. Dat men er dan ten minste naar streve de goede kansen niet onbenut te laten. Met behulp van de in acht genomene verscheidenheid kan dan allicht een tegenvaller goed gemaakt worden door positief gewin. Het lijkt niet verstandig, op grond van de slechte ervaring met vroegere aankoopen opgedaan, zonder meer de gedachte te verwerpen van huizen of gronden te verwerven, nu op de eigendommen het volle gewicht drukt van fiskale lasten, gemis aan koopkracht bij de liefhebbers en huurders, en nu dit alles zich weerspiegelt in het soms bespottelijk lage prijspeil. Evenmin is het onvoorwaardelijk goed te keuren, wanneer het gaat om den aankoop van schuldbrieven, steeds en altijd de op dit oogenblik sterkste munt te verkiezen. Door het geweld van den storm kunnen ook de nu nog verankerde boeien worden losgeslagen, en het kan de moeite loonen ernstig te onderzoeken of het niet noodig is, liever dan premie te betalen voor alsnog de hechtste schijnende stukken, zich te scharen aan de zijde van publieke of private instellingen in die landen, welke reeds den vollen cyclus van rampen hebben doorloopen, en thans in eene geheel ontmoedigde markt hunne eigene schuldbrieven terugkoopen aan twintig of tien procent der nominale waarde.

Wellicht het belangrijkste vraagstuk, op te lossen of tenminste te onderzoeken in verband met eene redelijke geldbelegging, betreft het verloop der economische conjunctuur. Vooral in een tijdsgewricht als het huidige, waarin jarenlang allerhande moeilijkheden zich opstapelden, is men geneigd uit 't oog te verliezen dat, naar thans algemeen wordt aangenomen op grond van wetenschappelijke ervaring en studie, opschudding verwekkende gebeurtenissen, zooals het vastloopen der ontwapeningsconferentie, het vallen van pond en dollar, ja zelfs het falen van de Conferentie van Londen en van de experimenten in Amerika, niet de grondrichting vermogen te wijzigen van den economischen kringloop. De ware oorzaken van den geregelden terugkeer van tijden van opleving en van verval liggen dieper; en alhoewel men het omtrent de juiste bepaling dier oorzaken verre van eens is, kan toch als hoogst waarschijnlijk worden aangenomen dat de afwisselende ontwikkeling op het gebied der economische conjunctuur, alle gelukkig of schadelijk toeval ten spijt, als door eene noodzakelijke natuurwet gedreven onverstoorbaar haren weg vervolgt.

Het wetenschappelijk onderzoek met betrekking tot het vaststellen van het konkrete

[p. 19]

stadium der economische evolutie, te midden van het dagelijksche wereldgebeuren met zijn duizend-en-één feiten, schijnbaar onsamenhangend of tegenstrijdig, heeft in den loop der laatste jaren aanzienlijke vorderingen gemaakt. Het ligt vanzelfsprekend op den weg van den geldbelegger, en meer nog van dezes raadgever, zich de uitkomsten van de econometrie ten nutte te maken. Zoo wij de gevolgtrekking mogen aannemen, tamelijk eensluidend, zij 't dan met eenige lang niet onverklaarbare aarzeling door de techniekers in verscheidene landen vastgesteld, namelijk dat wij ons thans op den diepsten en tevens hobbeligen ondergrond bevinden der economische inzinking, dan worden de te treffen besluiten meteen in een hoopgevend licht geplaatst. De angstvalligheid, waarmede steeds uitsluitend gezocht wordt naar waarden met vasten intrest, en met den korst mogelijken looptijd ten einde vóór alles het kapitaal gaaf te houden, kan dan zonder bezwaar worden opzij gezet. Van het oogenblik dat het eerst te verwachten stadium in den wereldcyclus eene geleidelijke heropleving is, mag ook de voorhanden zijnde keuze voor den geldbelegger op breedere basis geplaatst worden: eerder gericht naar werkelijke waarden, zooals onroerende goederen en aandeelen in beproefde ondernemingen, dan naar schuldbrieven of kredieten. Daarmede is natuurlijk niet gezegd dat men op het laagste peil zal koopen, 't geen altijd eene uitzondering daarstelt. Maar dat is ten slotte eene zaak van minder belang. Zeker, men ondervindt het als eene aangename streeling zijner eigenliefde wanneer, daags na een aankoop, men door een hooger prijsverloop in 't gelijk wordt gesteld. Maar de bona fide-kooper zal er des te gemakkelijker in berusten deze onmiddellijke zelfvoldoening te moeten derven, naarmate hij gegrondene reden heeft om te verwachten dat zijn bezit - en daar komt het op aan - in eene nabije toekomst zal gedijen. Evenals elke onderneming vereischt ook de geldbelegging eenig voorzichtig optimisme, met de vrome verzuchting: Op hoop van zegen.