|
| |
| |
| |
Politiek overzicht
de maand oktober
● Internationale samenwerking
Verenigde Naties
Het ging in de Assemblee van de Verenigde Naties deze maand weer zoals het altijd in die algemene vergadering gaat. Er komen tal van onderwerpen ter sprake, waarover lang en breedvoerig wordt gediscussieerd; er worden resoluties voorgesteld en aan die resoluties wordt net zo lang geschaafd tot zij weinig meer inhouden en aldus voor iedereen aanvaardbaar zijn, al ware het slechts omdat iedereen eruit kan lezen wat hij wil of naast zich neer kan leggen wanneer dat met zijn belangen strookt. Blijft zo'n resolutie tóch zijn oorspronkelijke agressieve inhoud behouden dan is er altijd wel een van de grote mogendheden die er een veto over uitspreekt en dan blijft zij een slag in de lucht.
Het eerste gebeurde met een resolutie over Cyprus. Aanvankelijk kreeg Turkije er daarin van langs. Maar nadat een redactiecommissie, samengesteld uit de vertegenwoordigers van vier landen, er zich over had gebogen en er alles uit had gehaald wat Turkije kon prikkelen, kon zij met algemene stemmen worden aangenomen. Ook die van Turkije en Griekenland. Er staat dan ook niet meer in dan een ‘oproep’ tot het terugtrekken van de buitenlandse troepen en het voortzetten van de onderhandelingen tussen de Grieks- en Turks-Cyprioten. Geen woord over de vraag hoe het Cyprische probleem nu eigenlijk moet worden opgelost.
Het tweede gebeurde met een resolutie over Zuid-Afrika. Deze hield in, dat Zuid-Afrika uit de Verenigde Naties zou worden gezet. Gezien de verhoudingen in de Assemblee hoeft het niemand te verbazen dat zij een grote meerderheid verwierf. Drie landen echter hechtten er hun veto aan: Amerika, Engeland en Frankrijk. Niet omdat zij de apartheidspolitiek in bescherming wilden nemen - zij verklaarden zich uitdrukkelijk daartegen - maar om de contacten niet af te snijden, zonder welke verdere pressie op de Zuidafrikaanse regering ten gunste van de kleurlingen onmogelijk zou worden. Zo werd het ook van Nederlandse zijde gesteld. Bovendien putte men uit recente uitlatingen van de Zuidafrikaanse premier Vorster de hoop, dat Zuid-Afrika ernstig toebereidselen maakt om die apartheidspolitiek om te buigen. De pressie blijkt toch wel te helpen.
Een derde resolutie wekte meer opschudding: de resolutie om de Palestijnse Verzetsorganisatie onder leiding van Yasser Arafat toe te laten tot de discussies van de Assemblee over de situatie in het Midden-Oosten en aldus een zekere erkenning aan deze organisatie te verlenen als officiële vertegenwoordigster van het Palestijnse volk. Koning Hoessein is daarop tegen omdat hij zichzelf als vertegenwoordiger van de Palestijnen wenst te zien erkend en uiteraard komt Israël daar heftig tegen op omdat het deze Verzetsorganisatie beschouwt als een terreurbende, die in het nette gezelschap van de Verenigde Naties niet thuis hoort. Deze resolutie werd met grote meerderheid aangenomen. Nederland onthield zich daarbij van stemming.
| |
De Europese Gemeenschap
De plannen van President Giscard d'Estaing tot het inblazen van nieuw leven in de Europese Gemeenschap hebben nogal wat stof doen opwaaien. Het topdiner, dat de President vorige maand aanbood aan de minister-presidenten der negen landen, vormde in zoverre een verrassing, dat daar niet alleen de grote
| |
| |
moeilijkheden waar Europa op economisch gebied mee te kampen heeft, aan de orde kwamen, maar dat de President daar ook de structuur van Europa bij ter sprake bracht en een eigen plan voor een nieuwe structuur ter tafel legde. Dit plan komt hierop neer, dat voortaan een ‘Europese Raad’, gevormd door de regerings-chefs der verschillende landen, de dienst in de Gemeenschap gaat uitmaken. Een top-orgaan dus, dat boven de Europese Commissie komt te staan en boven het tot dusverre bestaande toporgaan dat gevormd werd door de ministers van Buitenlandse Zaken. Bijwijze van concessie aan de landen die daar sterk op aandrongen, ging Giscard akkoord met een door de volken van Europa rechtstreeks gekozen Europees Parlement. Met dit alles komt hij eigenlijk terug op een oud plan van de Gaulle, die een toporgaan als het nu door Giscard voorgestelde wilde creëren voor heel Europa met eventueel een afzonderlijke afdeling voor die landen die bij de Economische Gemeenschap waren aangesloten. Giscard wil over dat plan een snelle beslissing. Nog vóór het einde van het jaar moet er weer een topconferentie komen, die dan nog net door Frankrijk kan worden gepresideerd omdat na 1 januari het voorzitterschap van de Gemeenschap in handen van een der andere landen komt.
Het is echter de grote vraag of men op die topconferentie tot zaken zal komen. Frankrijks partners voelen er lang niet allemaal voor. Zij zijn er zich maar al te goed van bewust, dat achter Giscards voorstel een poging schuilt om de leiding van Europa in Franse handen te houden. En dat het een poging van Frankrijk inhoudt om de samenwerking van de twaalf landen, die in Washington samenkwamen om de oliesituatie te bespreken en een gemeenschappelijk beleid als oliegebruikers uit te stippelen - een samenwerking, waar Frankrijk zich buiten hield en ook buiten wil blijven - te dwarsbomen. Wat moet Frankrijk nu opeens aan de structuur van Europa gaan zitten knoeien, terwijl Europa heus wel andere dingen aan het hoofd heeft, zoals het inflatieprobleem en het probleem van de werkloosheid en de steeds kritieker situatie van het bedrijfsleven. Praat dáár liever eens over, Giscard.
| |
Arabische topconferentie
In de Marokkaanse hoofdstad Rabat is een topconferentie van de Arabische landen bijeen geweest. Het belangrijkste resultaat van deze conferentie was de erkenning van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie van Yasser Arafat, die ook door de Arabische landen wordt erkend als de enige vertegenwoordiger van de Palestijnen. Koning Hoessein heeft zich daar wel ernstig tegen verzet omdat hij meende dat de vrede in het Midden-Oosten door deze beslissing niet wordt gediend, maar tenslotte is hij toch voor druk gezwicht.
| |
● Internationale conflicten
Het Midden-Oosten
Het wordt steeds moeilijker te overzien hoe de situatie in het Midden-Oosten ligt.
Er wordt zowel over vrede als over oorlog veel gepraat. De Egyptische President bijvoorbeeld verzekert bij herhaling, dat hij de vrede wenst en de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Kissinger, heeft weer eens een nieuwe tournee door het Midden-Oosten ondernomen om kracht bij te zetten aan het vredesstreven. De erkenning echter van de onverzoenlijke Yasser Arafat, die van geen vrede met Israël wil weten en niet wenst te rusten voordat Israël van de kaart is geveegd, door de Arabische landen én door de Verenigde Naties als de enige vertegenwoordiger van de Palestijnen is ook voor Kissinger een nederlaag.
Israël zelf spreekt het meest over oorlog. Het meent de dreiging daarvan steeds duidelijker en steeds dichter op zich af te zien komen en bereidt er zich op voor, dat binnen zeer korte tijd een nieuwe krachtmeting met de Arabische staten gaat plaatsvinden. Het is daar zo diep van overtuigd, dat er zelfs sprake van is niet te wachten tot de Arabieren beginnen doch het initiatief aan Israël zelf te houden.
Het ziet er al met al somber uit in het Midden-Oosten.
| |
| |
| |
● Nationale politiek
Nederland
- Het kabinet Den Uyl. De golven blijven maar hoog opslaan in de zogenaamde achterban van het kabinet Den Uyl. Met name de confessionele partners hebben in de loop van deze maand moeilijke momenten gehad. Eerst zijn zij ‘woedend’ geworden op minister Duisenberg, die het blijkbaar vertikt om een motie uit te voeren waarin zij maatregelen voor de middenstand eisten die de staatskas een half miljard extra zouden kosten. Toen hieven zij de vuist op tegen een hangende benoeming van de ultra-linkse Van der Louw tot burgemeester van Rotterdam. En tegen het eind van de maand moesten zij alle zeilen bijzetten om minister Van Agt overeind te kunnen houden in zijn abortus-beleid. Dat zag er allemaal erg stoer uit, maar uiteindelijk liepen tenminste de eerste twee van deze boze uitvallen met een sisser af. Duisenberg hield voet bij stuk en maakte zich met een paar vage beloften voor de middenstand van de zaak af. Van der Louw werd natuurlijk tóch benoemd en toen die benoeming eenmaal een feit was konden de confessionele groepen niets anders meer zeggen dan dat zij die benoeming ‘betreurden’ - ofschoon zij aanvankelijk stelden, dat zij daar zelfs een kabinetscrisis voor over hadden. En waar het abortus-beleid op zal uitdraaien, moeten we maar afwachten. Het gevolg van dit alles is echter, dat ten eerste het beleid van de KVP en de AR hoe langer hoe ongeloofwaardiger wordt - steeds maar weer een grote mond opzetten met kreten als ‘wij nemen het nu niet langer’ en dan steeds maar weer door de knieën gaan. En dat ten tweede de zozeer gewenste samenwerking van de drie confessionele partijen in één Christen Democratisch Appèl steeds maar moeilijker wordt gemaakt en naar een steeds maar verder verschiet verdwijnt.
De ellende is daarbij, dat het steeds twijfelachtiger wordt of Den Uyl wel de juiste man is om deze moeilijkheden op te heffen.
Vergelijkt men hem bijvoorbeeld met een figuur als de grote Duitse bondskanselier Willy Brandt, dan staat hij daar diametraal tegenover. Brandt was een socialist - evenals Den Uyl - maar zijn beleid was erop gericht de socialistische partij een zo breed mogelijke basis te geven. Hij moest niets hebben van de Juso's - de ‘jong-socialisten’, die hem uit alle macht naar links probeerden te trekken. Meermalen las hij deze ‘nieuw-linksers’ openlijk de les. Hij had een duidelijke conceptie van zijn beleid, gericht op een gematigd vooruitstrevend midden, waarin hij volledig recht deed aan zijn liberale regeringspartners, die op zijn eerlijkheid vertrouwen konden. Precies als in Nederland de oude heer Drees, die eerlijk en vertrouwenwekkend met zijn confessionele partners in de verschillende kabinetten, waar hij leiding of mede-leiding aan gaf, kon samenwerken. Drees had evenals Brandt een beleidslijn voor ogen, die eerlijk was afgestemd op de overtuiging, dat achter zijn confessionele partners een belangrijk deel van het volk stond, dat er evenzeer recht op had hun belangen door de regering behartigd te zien als het volksdeel dat zijn eigen achterban vormde. Hij werd niet voor niets ook buiten de Partij van de Arbeid ‘Vader Drees’ genoemd.
Den Uyl nu staat daar diametraal tegenover. In de lange onderhandelingen die aan de formatie van zijn kabinet voorafgingen, stond één ding voor hem van te voren muurvast: dit kabinet zou een kabinet worden van de Partij van de Arbeid en daarmee uit. Hij had twee confessionele partners nodig om zich een meerderheid in het parlement te verzekeren, maar die partners stelden niet meer voor dan een wit randje rondom de rode kern. De rode kern maakte de dienst uit. Tot meer dan een paar onbeduidende ‘concessies’ was hij niet bereid; hij bleef boven alles partijman; geen staatsman.
Duidelijk kwam dit naar voren uit een vraaggesprek dat hij in de loop van deze maand voor de televisie voerde. De interviewer confronteerde hem met een bezwaar dat vaak tegen hem te berde wordt gebracht, het bezwaar dat hij zijn ministers te vaak voor de voeten loopt. Zijn antwoord luidde, dat hij zich geroepen achtte steeds weer als ‘bemiddelaar’ op te treden - en dat tekent de man ten voeten uit. Iemand die alsmaar probeert met kleine ‘concessietjes’ een kabinet bij elkaar te houden, dat eigenlijk rammelt omdat er geen duidelijk gericht beleid is waar alle partners volle vertrouwen in hebben.
| |
| |
- Weer een gijzeling. Opnieuw werd Nederland in de loop van deze maand opgeschrikt door een sensationele gijzeling, ditmaal in de Scheveningse gevangenis, waar één Palestijnse terrorist, een Algerijnse rover en twee Nederlandse misdadigers van het ergste soort bij een zaterdagavond-kerkdienst de kans kregen om de priester die de dienst leidde, een zangkoortje van dames en heren plus enkele kinderen, die regelmatig voor de gevangenen deze diensten opluisterden alsmede de twee ongewapende bewakers te overrompelen en te gijzelen. Deze gijzeling duurde meer dan vier volle dagen en nachten en werd tenslotte opgelost door het ingrijpen van een team mariniers, die met behulp van een thermische lans deze terroristen overrompelden en de gijzelaars bevrijdden. Daarmee kwam het beleid ten aanzien van de gevangenissen wijd open te liggen. Reeds lang was er van de zijde der gevangenbewaarders gewaarschuwd, dat het zo niet langer ging en dat men te ver ging met het zoete broodjes bakken. Of het veel zal helpen is de vraag. Er zullen wel doden moeten vallen, wil er iets gebeuren.
- Het abortus-beleid. De vraag of en hoe de wetgeving op de abortus provocatus moet worden herzien, hangt al van het eerste begin afaan als een moeilijk probleem boven het kabinet Den Uyl. Bij de formatie lagen er twee ontwerpen daartoe ter tafel. Een initiatief-ontwerp van twee leden van de Partij van de Arbeid en één ontwerp van de ministers Stuyt en Van Agt uit het kabinet Biesheuvel. Er werd toen afgesproken, dat dit laatste zou worden ingetrokken en dat de drie confessionele partijen samen óók een initiatief-ontwerp zouden opstellen, dat dan samen met dat van de twee socialisten zou kunnen worden behandeld. Dat initiatief-ontwerp kwam intussen nog steeds niet op tafel.
Minister Van Agt echter meende niet op de behandeling van deze nieuwe wetgeving te mogen wachten met het uitvoeren van de bestaande wetgeving, die de abortus provocatus strafbaar stelt. Daarbij ging hij echter genuanceerd te werk. Aan de bestaande praktijk, die geen vervolging voert zolang er sprake is van de onderbreking van zwangerschap in een pril stadium, wilde hij niet tornen. Wél echter wilde hij tot vervolging overgaan in die gevallen waarin - anders dan op medische indicatie - werd ingegrepen in een zwangerschap, ouder dan twaalf weken. In dit soort ingrepen nu specialiseerde zich de Bloemhovekliniek in Heemstede en Van Agt beval deze te sluiten. Van Agt mocht van het kabinet doorgaan met zijn vervolging mits hij de beslissing aan de rechter overliet en niet zelf ingreep; maar hij moest wel het ‘toezicht’ op precies diezelfde ingrepen in erkende ziekenhuizen overlaten aan kameraadske Vorrink, wier opvattingen over abortus lijnrecht tegen de zijne indruisen. Bovendien kregen de confessionele partijen de pin op de neus gezet: zij moesten nu maar snel voor de dag komen met hun initiatief-ontwerp, anders zou het ontwerp van de twee socialisten sec in behandeling worden genomen. Leve de partij! Desnoods ten koste van mensenlevens.
- Corruptie? Nederland staat met enkele andere landen in twijfel over de aanschaffing van nieuwe gevechtsvliegtuigen, die de verouderde Starfighters moeten vervangen en heeft daartoe de keus tussen verschillende typen, waaronder de Franse Mirage. Twee kamerleden onthulden nu in de loop van deze maand, dat hun van de zijde der Mirage-fabrikanten aanbiedingen zijn gedaan als zij de aanschaffing van hun produkt zouden willen bevorderen. Beiden hadden zij aan deze pogingen tot corruptie weerstaan. Het bleef allemaal erg vaag wat de heren vertelden en erg verwarrend. Zij streefden kennelijk naar een soort heldenrol; maar wat een rel had moeten worden, bleek toch weinig meer dan een strovuurtje. Tenzij de justitie er alsnog een rel van gaat maken - en die kans zit er wel in.
- De middenstand. De situatie wordt voor de middenstand steeds meer onhoudbaar en dat hebben de middenstanders door middel van een demonstratie ook duidelijk te kennen gegeven. Zij hebben ook gedreigd met een heel origineel pressie-middel: alle bindingen verbreken met Rijksinstellingen die geld van hen in bewaring hebben. Als zij op een gegeven dag allemaal naar de Rijkspostspaarbank gaan om hun tegoed op te vorderen, kan dat een lelijke ontwrichting teweeg brengen bij deze Rijksdienst en nog erger wanneer zij ook de diensten van de Giro gaan weigeren. Het is echter nog niet duidelijk óf de bonden zover zullen gaan dit massaal optreden aan te bevelen en nog minder hoe zij denken een volgende stap te kunnen zetten tot het afdwingen van
| |
| |
hun eisen, die maar al te gerechtvaardigd zijn.
Merkwaardig is de reactie van de Partij van de Arbeid op deze eisen. De moeilijkheden van de middenstand moeten, volgens haar woordvoerder, uitsluitend worden toegeschreven aan het grootwinkelbedrijf. Twee vliegen in één klap: de middenstand moet het zelf maar met de grootwinkelbedrijven uitvechten en mijnheer Boersma kan als lachende derde toezien én je drijft de middenstand meteen in het anti-kapitalistische kamp. Dat de middenstand er weinig voor voelt om zich aldus voor het karretje van de vakbonden te laten spannen bleek uit het feit, dat zij in het centraal overleg niet alleen de 3% loonsverhoging blokkeerde waar de vakcentrales om vroegen, maar ook bezwaar maakte tegen de helft van deze verhoging, die door de werkgevers werd aangeboden. Iedereen maar omhoog helpen terwijl wij niet anders doen dan omlaag gaan - nee.
| |
Verenigde Staten van Amerika
- Congresverkiezingen. Aan het einde van de maand stond Amerika voor de drempel van nieuwe congresverkiezingen. Hetgeen inhoudt de verkiezing van een heel nieuw Congres, een derde deel van de Senaat en een aantal gouverneurs in verschillende Staten. Hoewel President Ford zijn uiterste best deed om de Republikeinse kandidaten een steun in de rug te geven en hen bij te springen in de verkiezingsstrijd in hun eigen districten, leek het niet moeilijk de uitslag te voorspellen. De Republikeinen zullen een flinke klap krijgen - dat stond wel vast. Zij zouden de ellende gaan oogsten die Nixon had gezaaid met zijn Watergate-schandaal. Er bestond geen twijfel aan, dat de Democraten, die toch al in beide huizen in de meerderheid waren, die meerderheid nog aanzienlijk zouden versterken.
De vraag is echter of die versterking van de Democraten ook een versterking zou gaan betekenen voor het Congres in zijn geheel. Die kans zit er namelijk ruimschoots in. Hetzelfde Watergate-schandaal immers, waar de Republikeinen nu de tol voor gaan betalen, brengt bij de Democraten een nieuwe generatie politici naar voren. Onder de aanwinsten van het Congres zullen zich naar alle waarschijnlijkheid een vrij groot aantal jongeren bevinden, die het politieke gescharrel van de laatste jaren doodmoe zijn en een beleid voorstaan dat ten eerste wordt ontdaan van politieke smerigheid, ten tweede eindelijk eens efficiënte maatregelen gaat treffen om de economie van de Verenigde Staten weer op poten te helpen en ten derde weer enige waarde gaat hechten aan zekere politieke idealen. Watergate wordt dan het begin van een loutering. Een loutering, die zich naar alle waarschijnlijkheid ook zal doorzetten bij de Republikeinen. De verliezers van deze verkiezingen kunnen nauwelijks meer anders dan zich ófwel herbezinnen op de politieke ethiek ófwel zich terugtrekken en plaats maken voor jonge partijgenoten, die een volgende keer meer kans maken om de strijd weer te winnen van hun Democratische tegenstanders - maar dan wel met gelijke middelen, in een eerlijk gevecht om beginselen en om het welzijn van Amerika, niet van henzelf.
| |
Engeland
Labour heeft de verkiezingen voor het Lagerhuis gewonnen in zoverre dat het de absolute meerderheid heeft verworven, maar die meerderheid is uiterst krap. Zegge en schrijve drie zetels. Klaarblijkelijk heeft het Engelse volk het feit geaccepteerd dat het voor zijn economisch welzijn in hoge mate (nog) afhankelijk is van de vakbonden en hoopt het door Labour een kleine meerderheid te geven erop, dat Wilson met de vakbonden zodanig tot overeenstemming kan komen, dat Engeland een winter als die van verleden jaar bespaard blijft. Dolle sprongen echter kan Wilson niet maken. Hij heeft wel aangekondigd dat hij onverkort aan zijn verkiezingsbeloften vasthoudt. Alleen: niet alles tegelijk, zegt hij. Er zullen eerst een paar magere jaren moeten komen om de inflatie de baas te worden en het bedrijfsleven weer een beetje op gang te brengen. Twee jaren ‘en misschien nog wat meer’. Dat zegt al veel. Over een in het wilde weg nationaliseren van bedrijven spreekt hij ook niet. Er komt een National Enterprise Board, die het bedrijfsleven zal reguleren, maar in hoeverre dat op nationaliseren zal uitdraaien moet worden afgewacht. Er komt namelijk ook een nationale investeringsbank, waar het bedrijfsleven staatsgeld kan lenen. Wel staat nationalisatie van de nog beschikbare bouwgrond op het
| |
| |
programma, maar hoe lang dat kan duren weet niemand.
Intussen is de Conservatieve partij zich aan het beraden over haar leiderschap. Is Heath nog de juiste man? Aanvankelijk zag het er wel naar uit dat hij zou moeten heengaan, maar aan het eind van de maand bleek daar nog geen beslissing over te voorspellen.
| |
Italië
De Italiaanse politiek zit nog steeds in het slop. De hoop was deze maand gevestigd op Fanfani, die echter op het laatste ogenblik van de socialisten te horen kreeg, dat zij niet aan een door hem te vormen kabinet zouden deelnemen omdat zij meer inspraak van de vakbonden in het regeringsbeleid wensten. President Leone is nu op zoek naar een nieuwe formateur. Vermoedelijk zou dat een iets anders getint Christen-Democraat worden, Piccoli.
| |
Griekenland
In de loop van de maand november gaan de Grieken naar de stembus, maar de Griekse regering bekroop de vrees dat de militaire dictatoren, die na het Cyprisch avontuur werden afgezet, plannen aan het smeden waren om vóór die tijd weer op een of andere manier de macht aan zich te trekken. Vooral omdat zij zich danig in het nauw gedreven voelden door het feit dat zij door de procureur-generaal in Athene in staat van beschuldiging werden gesteld wegens hun ‘morele verantwoordelijkheid’ voor het neerslaan van de studentenopstand van verleden jaar, die uitmondde in de dood van enkele tientallen studenten en in het gewond raken van meer dan duizend anderen. Enkele dagen nadat bekend was gemaakt, dat zij zich voor de rechter zouden moeten verantwoorden, werden de vijf voornaamsten onder hen opgepakt en naar het eiland Kea verbannen.
| |
West-Duitsland
Het ziet er bepaald niet zo vrolijk meer uit voor de regering van Bondskanselier Schmidt. Verkiezingen in twee deelstaten, Hessen en Beieren, hebben tegen het einde van de maand een onverwacht grote overwinning opgeleverd voor de Christen-Democraten en zware klappen toegebracht aan de socialisten en liberalen.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd