|
| |
| |
| |
Politiek Overzicht de maand september
● Internationale samenwerking
Verenigde Naties
Geschokt door het optreden der Palestijnse terroristen op de Olympische Spelen in München vragen Israël en West-Duitsland de Verenigde Naties het probleem der bestrijding van het internationale terrorisme op de agenda te plaatsen van de Algemene Vergadering, die tegen het einde van de maand bijeenkomt. Secretaris-Generaal Waldheim, die steeds meer neiging vertoont om - anders dan zijn meer beschouwende voorganger, Oe Thant - een actieve rol op het wereldtoneel te spelen, steunt dit verzoek.
Op de openingszitting van de Algemene Vergadering brengt de Amerikaanse minister van Buitenlandse zaken, Rogers, de bestrijding van het terrorisme inderdaad ter sprake en tracht hij een grondslag te leggen voor een nauwkeurige omschrijving van wat onder internationaal terrorisme moet worden verstaan.
Intussen dringt de internationale politieorganisatie, Interpol, er bij de regeringen der afzonderlijke landen op aan hun strafwetten tegen dit soort misdaden drastisch te verscherpen.
| |
Europese Gemeenschap
Na een onderhoud met Bondskanselier Brandt, waarin deze zich naar verluidt op belangrijke punten tegen de Franse zienswijze bleef afzetten, laat President Pompidou in een koel communiqué weten, dat hij nog steeds niet besloten is de Europese topconferentie in oktober te laten doorgaan. Hij stelt dit afhankelijk van de resultaten der besprekingen tussen de ministers van buitenlandse zaken, economische zaken en financiën der tien landen, die op 11 september in Rome moeten plaatsvinden.
Trots de sombere verwachtingen door deze uitlating verwekt, leiden de besprekingen in Rome echter tot voldoende resultaat om de Franse President uiteindelijk te doen besluiten de uitnodigingen voor de topconferentie te verzenden. Het voornaamste resultaat van de besprekingen vormt het besluit tot oprichting van een monetair fonds, waarmee men de eerste stap wil zetten naar een monetaire eenwording van Europa.
Een harde noot krijgt de Europese Gemeenschap te kraken op 25 september als de uitslag bekend wordt van een referendum dat in Noorwegen werd uitgeschreven over al of niet toetreden. Een meerderheid van 53% der kiezers wijst de toetreding af. Noorwegen trekt zich terstond terug uit de Europese overlegorganen, waarin zijn vertegenwoordigers reeds zitting hadden genomen.
De vrees, dat de Deense kiezers, die een week later voor eenzelfde referendum naar de stembus worden geroepen, het voorbeeld van de Noren zouden volgen, wordt niet bewaarheid. Denemarken stemt volmondig ‘ja’.
Intussen oefent de Labour-partij in Engeland zware druk uit op zijn leider, Wilson, om van hem de toezegging af te dwingen, dat hij, indien hij nog vóór het einde van het jaar aan het bewind mocht komen, zich niet tot het stellen van voorwaarden zal beperken doch de toetreding tot de EEG ongedaan zal maken.
| |
Bilaterale samenwerking
Amerika-Japan. Op 1 september ontmoet President Nixon de Japanse premier Kakuei Tanaka op Honoloeloe (zie hierover het artikel ‘Japan en de Verenigde Staten’, p. 114).
Japan - China. Op 25 september arriveert premier Tanaka in Peking voor een officieel bezoek. (Zie hierover het artikel ‘Gaat Azië zich oprichten’, p. 107).
| |
| |
Amerika - Rusland. Uit Moskou wordt bericht, dat Amerika en Rusland overeenstemming hebben bereikt over het nog steeds hangende probleem der oorlogsschulden en dat door het bereiken van deze overeenkomst de weg is vrijgemaakt voor een groot opgezette handelsovereenkomst, waarin Rusland eindelijk in de voorrechten van de meestbegunstigingsclausule zou kunnen gaan delen, zoals ettelijke Oosteuropese landen reeds doen. Daartoe schijnen echter nog harde onderhandelingen in het vooruitzicht.
Egypte - Lybië. Egypte en Lybië zijn tot één staat samengesmolten.
| |
● Internationale conflicten
Vietnam
Terwijl President Nixons adviseur, Kissinger, kriskras de hele wereld rondreist en overal bliksembezoeken brengt, die de indruk moeten wekken dat Amerika druk en met uitzicht op succes doende is aan een diplomatiek vredesoffensief, zet de Amerikaanse luchtmacht haar bombardementen op Noord-Vietnam onverminderd voort. De Zuidvietnamese troepen boeken enige successen in het keren van het Noordvietnamese offensief, dat enkele maanden geleden inzette. Geruchten dat na McGovern nu ook Nixon zich van President Thieu zou afkeren teneinde een coalitieregering in staat te stellen het einde van de oorlog te bevorderen, doen weliswaar de beurs in New York even opleven, doch worden onmiddellijk tegengesproken.
| |
Het Midden-Oosten
De Palestijnse guerilla's zaaien paniek op de Olympische spelen in München door zich meester te maken van elf Israëlische atleten, die zij als gijzelaars meevoeren en, door de Duitse politie in hinderlaag gelokt, vermoorden. Duitse scherpschutters doden in deze hinderlaag vijf guerilla's; drie anderen worden gevangen genomen. De Arabische wereld huldigt de doden als helden en dreigt met vergelding. Waarschijnlijk moet een poging van enkele Palestijnen om in een Brussels restaurant een Israëlisch ambtenaar neer te schieten als een eerste stap tot deze vergelding worden gezien.
Israël dreigt van zijn kant met hard optreden tegen de Palestijnen en begint de daad bij het woord te voegen door een militaire vernietigingsexpeditie tegen de Palestijnse kampen, hoofdzakelijk in Libanon. Daarbij werden meer dan zestig terroristen gedood, tientallen anderen gevangen genomen en een aantal kampen en verdedigingswerken vernield. Noch de Libanese bevolking noch het Libanese leger verzetten zich tegen deze actie.
| |
Kleine conflicten
- Vanuit Tanzania dringen militair-georganiseerde aanhangers van president Obote het grensgebied van Oeganda binnen. President Amin beschuldigt Tanzania ervan de hand te hebben in deze inval en stuurt zijn leger naar de grens. Tegen het eind van de maand schijnt dit miniatuur-oorlogje reeds tot een diplomatiek verwijtenspel te zijn afgezwakt. - Twee sjeikdommen, Yemen en Zuid-Yemen, heffen eveneens de vuist tegen elkaar op, maar aanvaarden kort daarop bemiddeling.
- IJsland lokt een visserijconflict uit door eigenmachtig de grens van zijn territoriale wateren tot 50 mijl uit te rekken. Het Internationale Hof van Justitie doet desgevraagd een uitspraak, die voorshands zowel de belangen van Ijsland als die der Engelse en Westduitse vissers spaart en alleen de kabeljauw treft. Steunend op deze uitspraak begeeft zich een honderdtal vissersboten uit Engeland en West-Duitsland naar de IJslandse wateren. Zij worden daar opgewacht door drie IJslandse oorlogsscheepjes, die uitgerust blijken te zijn met outillage voor het doorknippen van de kabels der visnetten. Zij maken daar ten aanzien van één schip gebruik van, klaarblijkelijk om een precedent te scheppen en te zien wat de Britse marine zal doen.
| |
| |
| |
● Nationale politiek
Nederland
- In de Troonrede, waarmee de nieuwe zitting van de Staten Generaal werd geopend, wordt gesteld, dat de economie van Nederland zich weliswaar weer in opgaande lijn gaat bewegen, doch dat de daaruit voortvloeiende vermeerdering van het nationaal inkomen niet of nauwelijks uitdrukking zal kunnen vinden in een reële welvaartsstijging voor de burgers, aangezien de regering voornemens is via belastingverhogingen deze vermeerdering zo niet geheel dan toch voor het grootste deel op te slokken ten behoeve van haar eigen uitgaven en van de financiering der sociale verzekeringen. Enkele gezaghebbende leden van de Sociaal Economische Raad geven aanstonds nadien te kennen, dat zij wèl ruimte zien voor een reële welvaartsstijging.
- De nieuw geopende zitting van de Staten Generaal zal slechts van korte duur zijn, omdat het rompkabinet Biesheuvel in november kamerontbinding en nieuwe verkiezingen heeft aangekondigd. De voorbereidende schermutselingen om deze verkiezingen zijn in volle gang. Zij concentreren zich voornamelijk om de vraag wie met wie na de verkiezingen een nieuw kabinet zal moeten vormen. De drie zogenaamde progressieve partijen (Partij van de Arbeid, D'66 en het kleine partijtje der van de KVP afgescheiden Radicalen) voelen weinig voor een samengaan met de drie confessionele partijen (KVP, Antirevolutionairen en Christelijk Historischen) doch hun leiders houden de deur op een kier met name voor de KVP, mits deze hun voorwaarden accepteert. Duidelijkheid is op dit punt aan het einde van de maand nog niet verkregen.
- Uit protest tegen de voorgenomen sluiting van de AKZO-fabriek in Breda leggen de arbeiders deze fabriek stil door haar dag en nacht te bezetten. Met enige hulp van de zijde der regering wordt het conflict opgelost; de sluiting wordt opgeschort en het werk wordt hervat na een toezegging der directie van het AKZO-concern, dat overleg met de arbeiders zal worden gepleegd.
- Koningin Juliana en Prins Bernhard brengen een officieel tegenbezoek aan President Tito van Joego-Slavië.
| |
België
Het 24e CVP-Congres had plaats te Antwerpen, op 6-7-8 oktober. Cfr. Politiek overzicht, p. 182.
Het verbod van de vogelvangst (in uitvoering van een Europees akkoord) bracht vanwege de electorale implicaties spanningen teweeg tussen de leden van de regering.
Vier holdings besloten tot een fusie. Cfr. Politiek overzicht, p. 180.
Door de voorbereidende commissie, bestaande uit leden van de drie nationale partijen, werd een protocol aangenomen voor de hernieuwing van het schoolpact. Er is erg weinig vooruitgang geboekt en heel wat eisen bleven tegenover elkaar staan. Na ondertekening van dit protocol door de schoolpactcommissie zullen de andere partijen tot het debat worden uitgenodigd.
Vanwege de onmiddelijke geldnood van de regering werd de taks op de benzine opgeslagen. Tegelijkertijd kregen de verdelers een grotere winstmarge op de verkoop. Nochtans werden de prijzen geblokkeerd aan een door de regering bepaald plafond. De grote petroleum-federaties, die beweerden dat zij nu met verlies moesten verkopen, hebben een poging gedaan de kosten van de nieuwe maatregel af te wentelen op de verbruiker. Voorlopig hebben zij zich bij de ministeriële beslissing neergelegd.
| |
Verenigde Staten van Amerika
De strijd om de presidentsverkiezing is in volle gang. Volgens de opiniepeilingen ligt McGovern aanzienlijk verder op Nixon achter dan Humphrey vier jaar eerder. In het kamp van McGovern blijft echter optimisme heersen en tegen het eind van de maand komt er inderdaad enige kentering in het beeld, hoewel de achterstand nog steeds zeer groot blijft.
| |
Noord-Ierland
De toestand in Noord-Ierland blijft gespannen. Een poging van de Britse minister voor Ulster, William Whitelaw, om in een rondetafelgesprek met alle partijen tot overeenstemming te geraken mislukt. Deels omdat de leiders van de meest militante groepen in Noord-Ierland weigeren aan dit gesprek deel te
| |
| |
nemen; deels omdat degenen die wèl voor dit gesprek naar Noord-Engeland kwamen, geen basis voor overeenstemming konden vinden.
De Britse regering heeft wel de meest gehate bataljons van haar troepen uit Noord-Ierland teruggetrokken.
| |
Engeland
Met het overbrengen van 50.000 van origine Indische houders van een Brits paspoort die zich in Oeganda hadden gevestigd doch daar werden uitgewezen, naar Engeland is een begin gemaakt. Enkele landen, waaronder Canada en Nederland bieden Engeland enige verlichting aan in de oplossing van dit porbleem, doch veel meer dan een druppel op een gloeiende plaat is dit niet.
| |
West-Duitsland
Bondskanselier Brandt heeft een nieuw soort harakiri gepleegd door in de Bondsraad de vertrouwenskwestie te stellen doch zijn ministers te verzoeken zich daarbij van stemming te onthouden teneinde aldus zijn nederlaag te waarborgen. Deze procedure was nodig om overeenkomstig de bepalingen van de Grondwet tot het ontbinden van de Bondsdag en het uitschrijven van nieuwe verkiezingen te kunnen overgaan. Deze verkiezingen zijn voor november aangekondigd.
| |
Oeganda
President Amin zet de Aziaten die in zijn land zijn gevestigd, onder zware druk. Hun bezittingen worden hen afgenomen. Zij worden bedreigd met uitzetting als zij niet hals over kop het land verlaten. Buitenlandse correspondenten melden moord en martelingen uit zijn gevangenissen.
| |
| |
| |
Politiek Overzicht België
De fusie van vier holdings
Gedurende welgeteld 12 dagen is er in de pers beroering geweest om een keiharde strijd tussen twee finantiële groepen met als inzet het doorvoeren van een fusie. De strijd werd gestreden tussen de groep Lambert en de holding Cobepa van de Bank van Parijs en de Nederlanden. Aanleiding was de aankoop, buiten beurs, door de Compagnie Lambert van Cofinindusaandelen die in handen waren van Cobepa, wat de versmelting van 4 holdings (Co. Lambert, Cofinindus, Cofinter en Brufina), vooral geïnteresseerd in de staalnijverheid, mogelijk moest maken.
Anders dan in het Luikse was in de streek van Charleroi de concentratie in de staalnijverheid tot nog toe van weinig betekenis. Dit terrein was de inzet van de strijd tussen een in hoofdzaak Franse en een Belgische holding. Het nationale belang was ermee gemoeid en op verzoek van de voorzitter van de bankcommissie kwam de regering als bemiddelaar tussenbeide. Dit leidde tot een concentratie ter waarde van 'n 11 miljard, wat in de kranten de opmerking losmaakte dat de wereld van de holdings ondoorgrondelijk is: zo iets in de trant van ‘Gods wegen zijn wonderbaar’ of ‘de wind waait waar hij wil’. Wat er niet bij verteld werd, is dat dit kapitaal van 11 miljard enkele honderden miljarden controleert, via minderheidsparticipaties en leningen en door persoonlijke bindingen met heel wat directies in de industriële, financiële en distributiesector. Met een relatief gering kapitaal vertegenwoordigen de holdings een grote economische en politieke macht. Zij hebben steeds vertrouwensmannen in de regering gehad: sinds 1830 hebben alle Belgische ministers van Economische Zaken en van Financiën, op enkele uitzonderingen na (b.v. Hendrik De Man en Minister Soudan), bindingen gehad met de financiële wereld. Dat daarover in pers en media weinig wordt meegedeeld, hoeft niemand te verwonderen. De enkele voornaamste families die deze financiële macht in handen hebben, controleren ook de belangrijkste kranten en zelfs de internationale agentschappen. Zo heeft de groep Lambert aandelen in de krantenreeks Le Soir - La Meuse - La Lanteme en... in Radiotélé Luxembourg. Hetzelfde geldt voor de families Empain, de Launoit, Sap, enz....
| |
Remmaatregelen op de universiteit
België kan zijn universiteiten niet meer betalen, en dus moet er geremd worden. De sterke groei (30.000 studenten meer op 6 jaar tijd) is de rechtstreekse oorzaak, en indirect het feit dat onze universiteiten nu precies geen voorbeeld zijn van rationeel beheer. En waar moet het met al die universitairen naartoe als ze eenmaal afgestudeerd zijn? Vlugge cijferaars, zoals prof. Bonte van Gent, roepen het spookbeeld van de ontwaarding van het universitair diploma al op. Voorlopige remmaatregelen: een verhoging van het collegegeld tot 5.000 F. voor niet-beursstudenten (voor beursstudenten blijft het 1.500 F.), een verlaging
| |
| |
van de studiebeurzen met 20% voor de eerste-jaarsstudenten (aangekondigd), en een nauwere omschrijving van het begrip ‘student’. Allerwegen werd geprotesteerd: deze maatregelen zouden het democratiseringsproces tegengaan. Maar de universitaire studies zijn slechts in zeer geringe mate gedemocratiseerd en de nieuwe maatregelen veranderen daar niets aan. Sedert de veralgemening van de studiebeurzen (1958) is het aantal studenten sterk toegenomen, maar hoofdzakelijk in dezelfde inkomensklasse. Het aantal studenten uit de arbeidsgroep blijft rond de 12%. M.a.w. een student moet rijk genoeg zijn om gesubsidieerd te kunnen worden; de werkelijke behoeftige krijgt zelfs niet de kans om door de mazen van het net te vallen. Als het collegegeld niet wordt verhoogd voor een beursstudent, hoe kan men dan beweren dat de democratisering wordt afgeremd? Als de verhoogde collegegelden toegewezen kunnen worden aan de sociale sector van de universiteiten, waar b.v. bijkomende beurzen en leningen worden gegeven, dan zou dit zelfs nog ten goede kunnen worden gekeerd.
Aangezien de universiteit per student wordt gesubsidieerd, waren de buitenlanders zeer welkom. Wellicht roept ‘buitenlandse student’ een associatie op met ontwikkelingshulp, maar het grote aantal buitenlandse studenten in België heeft daar zo goed als niets mee te maken; en vele andere ‘inschrijvingen’ hebben heel weinig te maken met ‘studeren’. Wanneer de regering nu tracht het begrip student nauwer te omlijnen, o.a. met restricties voor de buitenlandse studenten, legt ze inderdaad de vinger op een zere plek.
De voorgenomen vermindering van het bedrag van de studiebeurzen voor de eerstejaars lijkt integendeel hoegenaamd niet te verdedigen. De achtergrond van deze maatregel is nochtans goed te begrijpen. Arbeiderskinderen gaan niet naar de universiteit, maar naar het niet universitair hoger technisch onderwijs (NUHO). Nu is dit onderwijs, in zijn rechtstreekse financiering en inzake studiebeurzen, zodanig achtergesteld dat studeren in NUHO duurder is dan aan de universiteit. Terecht zijn de arbeidersbewegingen daar boos om geworden. En aangezien er in het kader van de besparingen geen sprake kan zijn van nieuwe overheidsuitgaven, hebben de ministers van Nationale Opvoeding wat al te simplistisch aan het systeem van de communicerende vaten gedacht: wat afnemen van de eerstejaars van de universiteit en dat geven aan de eerstejaars van het NUHO.
Met deze maatregelen is de discussie rond de universiteit op gang gebracht, en dat is positief. Maar zowel de overheid als studenten en professoren blijven rond de pot draaien en pakken de grond van de zaak niet aan. Kan de toegang tot de universiteit zonder meer open blijven? Moet het aantal inschrijvingen beperkt worden in functie van het aantal gediplomeerden die met zekerheid hun beroep zullen kunnen uitoefenen? Moet de gemeenschap het ‘recht op onderwijs’ als zodanig financieren? Welke aanpassingen moeten het middelbaar-, lager - en kleuteronderwijs ondergaan om de toegang tot de universiteit werkelijk te democratiseren? Ondertussen wordt er weer naar een typisch Belgisch compromis gezocht: de regering tracht langs allerlei zijwegen het effect van de numerus clausus te benaderen zonder het zo te moeten noemen. De universi- | |
| |
teiten trachten zoveel mogelijk subsidie-aanbrengers in hun kandidaten te krijgen, en buizen die dan massaal (tot 60%) om het overschot aan gediplomeerden wat in te dijken.
| |
Middenstands-staking
Op 2 en 3 oktober hebben de middenstanders het klaar gekregen hun zaak twee dagen gesloten te houden. Officieel was een van de voornaamste motieven: ‘tegen de BTW-rompslomp’. Maar die motivering kan moeilijk ernstig worden genomen. Uiteindelijk hebben de middenstanders zelf gevraagd aan de BTW onderworpen te worden. Dat zij daarmee als belasting-inners optreden voor de fiscus, daar heeft, buiten zijzelf misschien, niemand bezwaar tegen, op voorwaarde dat ze de geïnde gelden inderdaad overmaken. Dat er wat te veel administratie en controle mee gemoeid is, willen we graag geloven, maar dat is toch te verhelpen. De middenstanders beklagen er zich ook over dat ze als fiscale fraudeurs worden beschouwd. Recente studies (prof. Franck) zeggen echter: terecht.
Volgens insiders van de middenstandsorganisaties zou de staking een uiting zijn van een angstgevoel. De middenstanders voelen zich steeds meer bekneld geraken. Aan de ene kant zijn er de grote distributiebedrijven, die elkaar de hele distributiesector betwisten. De ene nieuwe inplanting volgt op de andere en het eerste slachtoffer hiervan zal de middenstand zijn. Aan de andere kant is er de overheid, die in haar socialiserende tendens steeds meer dienstverleningen zelf gaat organiseren. Vooral in Wallonië lijkt er een angstpsychose te bestaan. Maar vooralsnog ontbreekt elke eensgezindheid over de gemeenschappelijke doelstellingen. De meer officiële organisaties willen de middenstand als zodanig erkend en vertegenwoordigd zien als derde partners tussen werkgevers en werknemers op nationaal en Europees vlak. Ze hebben echter af te rekenen met actiegroepen, zoals F3 in Wallonië en de groep Carette in West-Vlaanderen, die de neiging vertonen zich tegen alle gezag te verzetten en de straatactie propageren. Leidt dit tot een nieuw poujadisme?
| |
Een mat CVP-congres
Het 24e CVP-congres was op het eerste gezicht niet zo'n groot evenement dat we er de volgende maand nog op terug moeten komen. De voornaamste discussies waren afgelopen en ingeblikt vóór het congres begon. Zoals we in het oktobernummer schreven, was er een vérstrekkend voorstel dat eigenlijk inhield de grondwetsherziening gedeeltelijk over te doen, deze keer in een duidelijk federalistische zin. We herinneren eraan dat de CVP aan de grondwetsherziening begon met de bedoeling de centrale macht te decentraliseren naar de provincies toe. Geleidelijk aan werden de eenheden Vlaanderen en Wallonië ook op staats-organisatorisch vlak aanvaard. Een werkgroep in de CVP, onder impuls van Martens, meende dat de tijd rijp was om aan Vlaanderen en Wallonië wetgevende macht toe te kennen. Dat is niet gelukt. De politieke manda- | |
| |
tarissen bleven doof voor het verwijt dat er geen visie steekt in de huidige hervorming. Op de laatste dag van het congres maakte minister Tindemans gebruik van het welkomswoordje dat hij moest uitspreken om emotioneel de huidige stand van zaken te verdedigen. In het debat zelf rond de resoluties werd de toch al sterk verzwakte tekst nog verder afgezwakt: tussen de gemeenten en het Gewest (Vlaanderen-Wallonië) zal er maar één bestuursniveau zijn. Maar waar het de bedoeling was als sub-gewesten onderdelen van provincies te nemen (kleine provincie of grote federatie), werd deze precisering door de verdedigers van de provincie geschrapt. Het ziet er naar uit dat de pas geboren federaties eerder zullen verdwijnen dan de provincies.
Een van de voornaamste punten was de verkiezing van het nieuwe nationaal hoofdbestuur. Het is de bedoeling dat door de basis aangeduide niet-beroepspolitici een overwicht zouden hebben in een bestuur dat geacht wordt de partij te leiden. Er circuleerden openlijk enkele modellijsten, opgesteld door de verschillende machtscentra in de partij. De uitslag was zowat op voorhand bekend. geen enkele ‘echte’ jongere werd als zodanig verkozen. Het opzet was duidelijk de contesterende jongerenvleugel weg te duwen. De CVP-jongeren blijken niet meer over voldoende invloed te beschikken om hiertegen weerstand te bieden. Het feit dat een stukje van hun innerlijke discussies op het congrespodium werd uitgevochten, wijst b.v. ook op een verzwakking van hun beweging.
De globale indruk was vrij mat. Wilfried Martens had een slottoespraak voorbereid die als een soort programmaverklaring bedoeld scheen te zijn, maar zijn opzet werd de kop ingedrukt door een heel lange toespraak van de eersteminister, die een euforie trachtte te spreiden over het prachtige pragmatische werk van minister Tindemans. Deze verkondigde als een zuiver propagandist dat de partij, na die donkere jaren van contestatie, nu opnieuw in zichzelf gelooft.
8-10-'72
Rita Jolie-Mulier en Ward Bosmans
|
|
Auteursrechtelijk beschermd