Streven. Jaargang 26

[p. 67]

Politiek Overzicht

België

C.V.P. Congres

Van 6 tot 8 oktober congresseert de Christelijke Volkspartij (CVP). Velen hadden verwacht dat de nieuwe voorzitter Wilfried Martens de gepretendeerde vernieuwing in de CVP tot uiting zou brengen via een programma-congres. Dat is niet het geval. Herhaaldelijk heeft Martens verklaard dat het vorige congres te Kortrijk duidelijk blijk heeft gegeven van inhoudelijke vernieuwing, en dat hij zich tot taak stelt de papieren resoluties in werkelijkheid om te zetten.

Op dit ogenblik wordt alle aandacht gericht op de partijorganisatie. De CVP heeft de laatste jaren voortdurend terrein verloren. Binnenskamers wordt aangenomen dat dat ook wel eens zou kunnen liggen aan een gebrekkige partijorganisatie. In de mate dat hervormingen van partijstructuren politiek boeiend zijn, kunnen twee elementen worden aangehaald. De vernieuwde partijstructuur volgt de niveaus van de staatsstructuur zoals een groep in de CVP die droomt: gemeente, federatie, arrondissement, provincie, gewest Vlaanderen. Op het niveau van de provincie is de structuur onvolledig (alleen overleg). De bedoeling is klaarblijkelijk dit niveau te kunnen afschaffen en te vervangen door de grote federatie. Op nationaal vlak is een overlegorgaan voorzien tussen de (uitvoerende) bureaus van CVP en PSC. Dit orgaan benoemt een voorzitter en een nationaal secretaris, mits goedkeuring van de partijraden van CVP en PSC. De beide jonge partijvoorzitters vertonen de neiging om de functie van de nationale ‘overkoepelende’ voorzitter zoveel mogelijk uit te hollen. Als zij dat gedaan krijgen, dan zou de enige bevoegdheid van de nationale voorzitter zijn, hen bij elkaar te brengen. De ouderen in de CVP-PSC kunnen dit echter moeilijk nemen. Ze vrezen de steeds verdergaande splitsing tussen CVP en PSC, die er hoogstwaarschijnlijk toe zal leiden dat elk een eigen politiek zal willen voeren. Zal het dan nog mogelijk zijn de CVP-PSC als één partij te doen voorkomen bij de regeringsvorming? De BSP schijnt genoegen te beleven aan deze evolutie in de CVP-PSC. Vermoedelijk zal de socialistische partij de verkiezingen (weer eens verwacht tegen het einde van het jaar) ingaan onder het teken van de éne, en ook enige, nationale partij. Dat daaruit de eis zal volgen, het eerste ministerschap toegekend te krijgen, is evident.

Een tweede opmerkelijk element in de voorgestelde hervorming is, dat gepoogd wordt een rechtstreekse band tot stand te brengen tussen basis en top. Dit komt

[p. 68]

o.m. tot uiting in de samenstelling van het congres, waar elke plaatselijke afdeling (niveau gemeente) haar vertegenwoordigers naartoe zendt. De bedoeling is dat de nationale partijorganisatie haar militanten op plaatselijk vlak rechtstreeks kan bereiken en pogen te interesseren.

Het voornaamste gebeuren van dit congres zal echter vermoedelijk op het podium weinig tot uiting komen. Steeds meer mensen beginnen in te zien dat de staatshervorming die door de jongste grondwetsherziening werd voortgebracht, weinig overtuigend is. Ze is ingewikkeld en onoverzichtelijk. Een reeks organismen worden bijgemaakt en geen enkele afgeschaft. Men mag gerust zeggen dat het een warboel is. Links en rechts beginnen stemmen op te gaan om het allemaal over te doen, maar deze keer uitgaande van één globale visie op het geheel. In De Standaard lanceerde Manu Ruys (met Wilfried Martens als souffleur?) de idee van een nationaal pact: om te voorkomen dat de staatshervorming het resultaat is van ordinaire touwtrekkerij vanuit partijbelang, moeten regeringspartijen en oppositie bij elkaar gebracht worden buiten het parlement. Of deze procedure de creativiteit zal stimuleren, blijft de grote vraag. In het verleden vormden dergelijke pacten de grote pacifcatiemomenten in de Belgische politiek, die de krachtverhoudingen van een bepaald ogenblik in een concreet probleem bevroren.

Het voorstel dat in de CVP circuleert, onderscheidt volgende beleidsniveaus: de grote gemeente (in de meeste gevallen tot stand gebracht door de fusie van enkele gemeenten), de subgewesten (grote federaties of kleinere provincies), het Vlaamse en Waalse gewest en het hoofdstedelijk gewest Brussel met de 19 gemeenten, het nationale niveau. De Kamer van Volksvertegenwoordigers zou bevoegd zijn op nationaal vlak, terwijl de senaat het wetgevend organisme der gewesten zou worden (als senator zou men verkiesbaar zijn vanaf 25 jaar). Voor de gewesten zou er slechts één wetgevend organisme zijn, met een eigen uitvoerend college waartoe de staatssecretarissen behoren. De verschillende beleidsinstellingen zouden elk op hun niveau eigen financiële middelen verwerven, wat hun autonomie t.o.v. het hogere niveau moet waarborgen.

Deze visie stuit op grote weerstand. Een massa mandatarissen uit de provincies, arrondissementen en kleinere gemeenten voelt er niets voor ‘afgeschaft’ te worden. Zij vergt bovendien een nieuwe grondwetsherziening. Indien de CVP zich op dit ogenblik op haar congres voorstander van zulk plan zou verklaren, dan wordt de regering in een onmogelijke positie gebracht, aangezien ze juist nu druk bezig is met de uitvoering van de vorige grondwetsherziening. En hoe zal de BSP reageren, wanneer de regeringspartner haar publiek een nieuw kant-en-klaar plan onder de neus duwt?

Er is dan ook veel kans dat op het CVP-congres enkel een voorronde opgevoerd zal worden, beperkt tot het bekende lossen van proefballonnetjes. Het grote probleem gaat dan worden, hoe de uitvoering van de huidige staatshervorming kan kaderen in het concept dat jonge politici in het achterhoofd hebben voor de toekomst.

[p. 69]

Schoolpact-Gemeenschapsschool

De besprekingen tussen de partners van het in 1958 gesloten schoolpact zijn volop aan de gang. In de onderhandelingsmappen liggen de grieven uit het verleden, zowel van de zijde van het Vrij als van het Officieel Onderwijs. Dit zijn hoofdzakelijk de discriminaties inzake de betoelaging van de scholenbouw aan de ene kant en de nog steeds niet uitgevoerde beloften van inplanting van officiële scholen aan de andere kant. De discussie wordt vanuit de beide inrichtende machten nog steeds gestuwd in de richting van de verdere versterking van twee verzuilde netten. Zij pogen beiden vooral nieuwe financiële kracht en autoriteit uit de herziening te putten. Zij vinden vooral bondgenoten bij de oudere politici en de meeste katholieke kranten, die niet akkoord gaan met de nieuwe ideeën over het neerhalen van de zuilen en het onttrekken van de school aan de partijpolitiek in een optiek van pedagogische vernieuwing en democratisch beheer.

Toch hebben deze nieuwe ideeën de laatste jaren duidelijk veld gewonnen in alle partijen en groepen die zich voor het onderwijs interesseren en reeds eerder bespraken wij in dit overzicht de standpunten van pressiegroepen en partijen.

Het experiment van de gemeenschapsschool staat ingeschreven in het regeerakkoord en dit verstrekt een vrijbrief aan de jongere politici rond de tafel, - Minister Claes (BSP), W. Martens en C. Nothomb (C.V.P. en P.S.C.), om ook over deze gemeenschapsschool te onderhandelen. De idee van de autonomie van de plaatselijke school - essentieel voor de open gemeenschapsschool - wint veld en de vraag naar de inhoud, de feitelijke werking en de pedagogische verantwoording, die lang ontbraken in de discussie, krijgt stilaan een antwoord in de geschriften van de jongeren. In de loop van de maand september zal nog menige persverklaring het licht zien. Nog is het eind van de discussie niet in zicht, maar er zijn enkele belangrijke punten die de aandacht moeten trekken: 1) Zal men de onderhandeling kunnen beperken tot een financieel compromis en zullen de twee netten elk een scholenbouwfonds krijgen? Dit zal zeker moeilijkheden opleveren, daar de begroting geen gelden heeft voorzien voor nieuwe uitgaven in uitvoering van de bespreking van het schoolpact. Indien de onderhandeling zich tot een financieel compromis zal beperken, dan is de verzuiling verstevigd en wordt de ideologische uitsplitsing van de bevolking versterkt. En aangezien het katholieke onderwijs meer en meer in handen komt van oudercomités die samengesteld zijn uit mensen van de burgerlijke klasse, betekent dit voor de toekomst een nog sterker bevorderen van de eigen burgerlijke belangen en dus een groter wordende culturele afstand met de arbeiderskinderen die dergelijk onderwijs niet aankunnen.

2) Zo de steeds sterkere vraag naar een inhoudelijke aanpak van de onderwijs-problematiek en de uitbouw van de plaatselijke autonomie invloed heeft op de bespreking, dan moet men de toenadering van de netten organiseren en het afbreken van de centrale macht voor regionale structuren met initiatiefrecht o.m. inzake planning, rationalisatie en coördinatie van de plaatselijke onderwijsvoorzieningen. Dit zou veronderstellen dat er maar één financieringsfonds voor alle

[p. 70]

netten samen wordt opgericht en dat de bevoegdheden inzake onderwijs zouden gedecentraliseerd worden. Bij deze voorwaarde wordt een evolutie op gang gebracht naar een meer democratisch en open onderwijs met een grotere pedagogische verscheidenheid en een losmaken van de ideologische en elitaire greep op de school.

3) Een derde mogelijkheid zou zijn dat bovendien een ernstig experiment met gemeenschapsscholen zou worden opgezet. Vraag blijft dan nog welke inhoud men aan deze nieuwe schoolvorm zal geven. Ofwel kan dit louter materieel beperkt blijven tot het beheer van de gebouwen, en dan resulteert dit alles in een economische rationalisatie van de uitgaven voor scholenbouw. Ofwel bedoelt men vooral een pluralistische school voor vrijzinnigen en katholieken en beoogt men door een vroege confrontatie met andersdenkenden de verdraagzaamheid tussen gelovigen en vrijzinnigen te bevorderen. Ofwel ziet men het als een echte open gemeenschapsschool, democratisch beheerd met pedagogisch nieuwe aanpak die de creativiteit en de waardenoriëntatie van het onderwijs beklemtoont in een open ontmoeting met het waardenpluralisme dat aanwezig is in de gemeenschap. Dit zou het tijdperk van een inhoudelijk werkelijk vernieuwde onderwijspolitiek inluiden en daar kijken velen naar uit.

Inkomens, belastingen en levensduurte

Zoals de meeste westerse landen kent ook België een groeiend probleem van inflatie. Iedere burger ervaart dat de levensduurte zeer snel toeneemt. De begroting die de regering traditioneel na de nodige rekenoefeningen samenstelde - zonder dat daarbij een werkelijke prioriteitendiscussie ter sprake komt - is flink gestegen: van 366 miljard Fr. in 1972 tot 406 miljard (+ 10 miljard extra) voor 1973. Dit nadat in het aanvankelijke cijfer van 451 miljard door de ministers Eyskens en Cools de schaar werd gezet.

De nieuwste maatregelen om het deficit van de staatskas te verminderen, brachten een verhoging van bepaalde BTW-tarieven mee die hoofdzakelijk uit de zak van de verbruiker putten. De regering heeft met deze maatregel het feitelijke financieel fiasco dat de BTW voor de staatskas geworden is, willen indijken. Ten overstaan van de vroegere overdrachttaks, die nu in het kader van een Europese hervorming vervangen werd door de BTW, voorziet men nu reeds een min-opbrengst van 100 miljard voor de periode van 1971-1975. Daarnaast komt er een verhoogde belasting op de weggebruikers en een verhoging van het inschrijvingsgeld aan de universiteiten tot 5000 Fr. - weliswaar met vrijstelling voor beursstudenten - en een verhoging op de vennootschapsbelasting.

En toch verwacht iedereen nog dat in de nabije toekomst een algemene belastingverhoging niet vermeden kan worden. Wanneer er gelden tekort zijn voor de gemeenschapsuitgaven, dan moet men prioriteiten leggen in het politieke programma dat men wil verwezenlijken. Wanneer er dan nog gelden bijgevonden moeten worden, dan moet men deze ook daar halen waar ze te vinden zijn.

[p. 71]

Een studie van de werkgroep ‘Altematieve Economie Antwerpen’ (uitgave Kultuurleven, Leuven), getiteld Inkomensverdeling in België, geeft in haar algemeen besluit aan dat uit de berekende lonencurve en ginicoëfficiënten (kengetal als aanduiding voor de graad van inkomensconcentratie) waarmee de inkomensongelijkheid in België werd gemeten, alras bleek dat van de periode 1955 tot 1967 de inkomensverdeling verslechterde. Bovendien situeert de grootste verschuiving zich na de belastinghervorming van 1963. Frappante cijfers in dit verband tonen aan dat in 1967 bv. de rijkste 5% van de bevolking 23% van het totale inkomen verdiende. Dat is evenveel als de armste 49%. Iedere aangifte van meer dan 300.000 fr. hoort thuis bij die 5%.

In dit perspectief is ook de studie van Pierre Duvivier, die het C.R.I.S.P. onlangs publiceerde en waarin hij de inkomens uit roerend bezit in het land bestudeert, een niet te verwaarlozen bron van gegevens. Zij leert ons o.m. dat 45,7% van het Belgisch roerend vermogen in handen is van renteniers en beheerders, die samen de leidende economische klasse van het land vormen. Brussel blijft een centrum van rijkdom, want bijna de helft van het nationaal roerend inkomen huist in Brussel bij de 37,4% topmensen die daar wonen.

In een bespreking van deze studie in Links van 26 augustus 1972 haalt Marijke Van Hemeldonck aan dat bij de 110 belastingaangiften boven de 10 miljoen de francofoon een dikke 3 miljoen heeft als beheerder en bijna 12 miljoen uit onroerend inkomen; de Vlaming heeft een dikke 7 miljoen als beheerder en slechts 5,7 miljoen uit onroerend inkomen. Hieruit concludeert zij dat de centen nog altijd bij de Franstalige bourgeoisie zitten, die uiteindelijk nog steeds de hele Belgische economie controleert en meteen ook van op afstand de bloeiende Vlaamse ondernemingen. Dit lijkt wel zo, althans wanneer men de buitenlandse greep der multinationalen buiten beschouwing laat.

Een publikatie over het dienstjaar 1968 in het Statistisch Tijdschrift (1971, nrs. 7-8) geeft daarbij aansluitende gegevens: de gemiddelde inkomens die aan de personenbelasting onderworpen zijn, bedragen bij een landsgemiddelde gelijkgesteld aan 100: 94,3 voor Vlaanderen, 93,2 voor Wallonië en 148,5 voor Brussel-hoofdstad. Ter informatie nog dit: de verdeling van de bevolking over de drie gebieden ziet er als volgt uit: 56% Vlamingen, 32,9% Walen en 11,1% Brusselaars. Maar zullen deze gegevens ook ingekeken worden bij de volgende politieke gebeurtenissen? Onder meer ook bij het toespelen van financiële middelen aan de drie gewesten die de 107 quater in het leven zal roepen?

11-9-1972

Ward Bosmans en Rita Jolie-Mulier