Streven. Jaargang 25

[p. 1024]

Politiek Overzicht

België

In mei waren er twee belangrijke congressen in het nieuws, waar we verder op terugkomen. Verder werd er opnieuw gepraat over ‘het communautair pakket’ dat nog in de politieke lade ligt, waar wij het voorlopig maar best laten liggen. Een Zaïrese reis van de partijleiders heeft nogal wat stof doen opwaaien. Werd daar, onder de tropenzon, een drieledige regering gevormd? De geruchten bleken slechts te berusten op wat loos gepraat tijdens een voetbalwedstrijd en een galadiner, al even ernstig te nemen als het bericht in Le Monde, dat Spaak een regering op zak heeft die samengesteld zou zijn uit hemzelf en de oppositiepartijen. Soms gaan journalisten wel eens op hun eigen houtje aan politiek doen.

Zoals men weet werd de P.V.V. de laatste jaren uiteengerafeld in verschillende groepen. Dit weerspiegelde zich nu in de vijf congressen die werden gehouden ter voorbereiding van het éne nationale congres van 17-18 juni. De congressen van de Waalse en de Brusselse P.L.P. waren vooral belangrijk omwille van de nu duidelijk gemanifesteerde federalistische tendens bij de Walen. Maar uitvoeriger willen wij het congres van de Vlaamse P.V.V. bespreken, omdat dit in België het eerste partijcongres was dat zich waagde op het nieuwe terrein van de ethische problemen.

Ook bij ons is de publieke opinie de laatste jaren in beroering gekomen rond een aantal verschuivingen in het ethisch aanvoelen van vandaag. Dit leidde tot het indienen van een aantal wetsontwerpen en -voorstellen die een discussie op het politieke vlak uitlokten. Slechts langzaam komen de politici tot het besef dat ook andere dan communautaire of sociaal-economische vraagstukken tot hun bevoegdheid behoren. Zij betreden dit gladde ijs met erg stramme benen. De P.V.V. was dus wel moedig om, gewapend met de liberale leus, publiek een goed voorbereid congres te organiseren dat bevoegd was in deze delicate materie doctrinaire beslissingen te treffen. Van haar kant is de C.V.P. het gesprek begonnen met een open partijdag op zaterdag 10 juni (de dag dat wij dit overzicht moeten afsluiten), maar zij wil voorlopig nog niet tot een partijstandpunt komen. Van voorzitter Leburton wordt verteld dat hij deze bekommernis niet deelt: een grote partij als de B.S.P. heeft zich wel met ernstiger zaken bezig te houden. De federalistische partijen houden zich voorlopig op de vlakte.

De inleidende teksten die de Vlaamse liberale congresgangers werden aange-

[p. 1025]

boden, waren goed verzorgd. De P.V.V. wil het totstandkomen van de persoonlijke gewetensvrijheid bevorderen en zegt daarmee het accent, dat nog op de welvaartsmaatschappij rust, te willen verleggen naar een welzijnsmaatschappij. De wetgeving is er om door het waarborgen van een ethisch pluralisme de ontwikkelingsgang van de zeden mogelijk te maken. De wetgever zal voornamelijk tussenbeide komen om de vrijheid van derden te beveiligen. De P.V.V. wenst een open discussie over ethiek en zeden en beoogt aldus de participatiedemocratie te bevorderen.

Aan de orde waren: de persvrijheid, het recht op informatie en op privacy, de problemen van euthanasie, drugs en homofilie, het statuut van de vrouw met o.m. de wijziging van het huwelijksgoederenrecht, het erfrecht, de echtscheiding, de sociale wetgeving, het afschaffen van de samengevoegde inkomens voor de belastingen, de zwangerschapsonderbreking en de anticonceptie.

Over deze zeer uitgebreide materie kreeg men een lijvige documentatiemap en resoluties, die eerst in commissie werden besproken en waarover naderhand in de plenaire zitting werd gestemd. De uitgewerkte teksten kunnen als opvallend progressief worden beschouwd, maar de discussie kende alle toonaarden. Opvallend was dat vooral de oudere parlementairen, zo levensvreemd als de Wetstraat zelf, de conservatieve snaar bespeelden of de vraagstelling zelf in het belachelijke trokken! De stemming in de plenaire zitting was gematigd progressief. De zaal reageerde gunstiger op de resoluties dan de commissiewerking liet voorzien. Een aantal nog te veel omstreden punten werd opzij gelegd voor verdere studie.

Het congres sprak zich uit voor het toelaten van therapeutische en eugenetische abortus; voor passieve euthanasie, alleen in het geval van ‘klinische dood’. Dat zijn geen wereldschokkende stellingnamen, er wordt alleen in geformaliseerd wat in de praktijk in feite al verworven is. De vraag naar ruimere liberalisering werd naar verder onderzoek verwezen. Wat het druggebruik betreft kantte het congres zich tegen de repressieve houding van de Belgische wetgever. Door het vrijgeven van soft drugs moet een preventief beleid tot stand komen: de druggebruiker moet worden behoed voor het isolement dat hem naar het milieu van de zware jongens en de misdaad drijft. De resolutie over homofilie was de meest liberale van het congres. Alle discriminatie moet plaats maken voor integratie van de homofiel; de homofiele relatie moet een beschermend rechtsstatuut krijgen en homoseksueel contact met minderjarigen mag niet langer strafrechtelijk worden vervolgd. Verder: de staatsinstellingen en -diensten moeten glazen huizen zijn. Veiligheidsgeheimen zijn de uitzondering en zelfs dan moet er controle zijn door een parlementaire commissie. Om een veelzijdige pers te bevorderen moeten er overheidssubsidies komen, niet via de partijen, maar rechtstreeks door hulp voor het aanschaffen van grondstoffen en voor de investering van de drukkerijen. De privacy van het individu moet absoluut worden beschermd en het recht op vrije meningsuiting gewaarborgd. Het huwelijksgoederenstelsel moet gebaseerd zijn op gelijkberechtiging van man en vrouw, consequent doorgetrokken in het beheer van de goederen. Het

[p. 1026]

basisregime wordt dan de scheiding van goederen met de gemeenschap van aanwinsten. De overlevende partner moet als werkelijke erfgenaam worden erkend. De wetgeving op de echtscheiding moet globaal worden herzien, rechtsgelijkheid waarborgen en meer gaan in de richting van een ‘divorce-remède’, dan, zoals nu, een ‘divorce-sanction’; daarom moet de procedure vereenvoudigd en versoepeld worden. De P.V.V. wil een politiek van seksuele voorlichting en opvoeding van kleinsaf; er moet ruime informatie komen inzake familiale planning en anticonceptie.

De pers heeft dit Vlaamse P.V.V.-congres over het algemeen positief onthaald; van katholieke zijde kwamen enkele negatieve reacties, vooral in Het Volk, La libre Belgique en Het Belang van Limburg: ‘Bepaalde liberale opties zijn vanuit een christelijke levensvisie absoluut en a priori onaanvaardbaar’ (J. Claes in Het Volk, 8 mei) en Em. Van Cauwelaert in dezelfde krant: ‘Er worden in ons land zoveel hold-ups gepleegd dat het hoogtijd wordt de hold-up te legaliseren. (..) De eerbied voor het leven is ondeelbaar. (..) Het is de regelrechte terugkeer naar de Nazipraktijken. Hitler moet niet wanhopen, men is al op weg zijn leer in ere te herstellen...’.

Socialistische vakbond wil zich duidelijker opstellen

Op 12 en 13 mei hield het ABVV zijn statutair congres. Drie punten hebben vooral de aandacht getrokken: de inwendige organisatie van het vakverbond, het bedrijfssyndicalisme en het minimumloon van 13.000 F.

1. Inwendige organisatie. Het wordt aan algemeen-secretaris Georges Debunne toegeschreven dat hij zijn persoonlijke macht wil vergroten en daarom een uitbreiding van het nationaal secretariaat nastreeft. De machtsverhoudingen binnen de vakbeweging zijn niet zo maar een aangelegenheid van inwendige keuken. De vakbondspolitiek en bijgevolg voor een gedeelte ook de nationale politiek zijn er rechtstreeks van afhankelijk.

De Belgische vakbonden hebben allemaal een drievoudige structuur. De gewestelijke verbonden organiseren vooral de dienstverlening die voor alle werknemers gelijkaardig is: maatschappelijke zekerheid, vorming, juridische diensten, ledenadministratie enz.. Meestal bestrijken ze ongeveer een arrondissement. De beroepscentrales zijn nationaal georganiseerd en omvatten een of meer bedrijfstakken. Hun actieterrein is de onderneming, de arbeidsorganisatie, de loonakkoorden, e.d.. Het nationale vakverbond groepeert de beide zuilen en heeft dus ook de nationale interprofessionele politiek onder zijn bevoegdheid. (De benamingen liggen in Nederland omgekeerd). Nu is de vakbeweging oorspronkelijk plaatselijk en per onderneming gegroeid. Later kwam men tot het vlak van de gewesten en centrales en pas in een vrij recente derde fase kreeg het nationale vakverbondssecretariaat werkelijk betekenis. Het voornaamste machtscentrum bleef echter de beroepscentrale, met als gevolg dat de nationale interprofessionele politiek lang stiefmoederlijk behandeld bleef.

Men mag echter wel aannemen dat de macht van het nationaal vakverbond heel wat groter is in de christelijke organisatie (het ACV) dan in de socialisti-

[p. 1027]

sche (het ABVV). De sterke figuur van de vroegere nationale ACV-voorzitter Gust Cool is hier niet vreemd aan, maar het lijkt toch vooral een financiële kwestie te zijn. Vooreerst heeft het ACV één enkele nationale stakerskas, gespijsd door een belangrijk deel van de maandelijkse bijdragen van elk lid. In het ABVV heeft elke centrale zijn eigen kas. Dit verstevigt in het ACV de macht van het nationaal bestuur dat voor elke staking een toelating moet geven, terwijl in het ABVV de beroepscentrales een veel sterkere autonomie behouden inzake hun professionele acties. Een tweede financieel element is de verdeling van de ledenbijdragen. In het ACV is deze zodanig dat bijna alle gewesten en centrales door het nationale vakverbond gesubsidieerd moeten worden. Tenslotte kan opgemerkt worden dat het ABVV plotseling een grote vakbond werd na de eerste wereldoorlog, terwijl het ACV zeer langzaam en geleidelijk groeide. Dit bood de christelijke vakbond meer gelegenheid zijn organisatie aan te passen aan de inwendige en externe problemen, terwijl in het ABVV de aloude tradities, machtsverhoudingen en objectieven veel sterker bleven doorspelen.

Het geheel van die elementen brengt mee dat in het ACV de macht vrij sterk nationaal gebundeld is, dat het nationaal secretariaat stevig is uitgebouwd en dat in alle geledingen de aandacht op de nationale en interprofessionele politiek wordt getrokken. Het gevolg is dat de sociale evolutie in de periode 1958-1970 de stempel draagt van de christelijke vakbond. Onder impuls van Debunne, sedert drie jaar opvolger van Major, is het ABVV zich daar klaarblijkelijk bewust van geworden.

Op het ABVV-congres werd zorgvuldig vermeden het probleem te stellen in functie van interne machtsverhoudingen. Enkele sterke figuren van de gewesten (Charleroi) en centrales (metaal) verdedigden de noodzaak om de nationale diensten uit te breiden om een betere vertegenwoordiging, studiewerk, vorming en informatie mogelijk te maken. Bij de argumentatie werd flink beroep gedaan op de noodzaak een instrument te creëren dat op Europees vlak een rol kan spelen. Opmerkelijk was het argument dat het ABVV een sterker nationaal secretariaat moest hebben om in de interprofessionele acties het ideologisch verschil met het ACV scherper tot uiting te doen komen. Het is het ABVV dat ‘de speerpunt van de arbeidersactie is’, (cfr. Davister) en niet het ACV! De kwestie werd naar een commissie verwezen.

2. Bedrijfsyndicalisme. In België zijn arbeiders en bedienden afzonderlijk georganiseerd: de arbeiders in een reeks centrales volgens de bedrijfstakken, de bedienden allemaal samen in één beroepscentrale. Het is een uiting van de vrij scherpe scheiding die er was tussen de beide groepen, maar die gelukkig op vele terreinen aan het vervagen is.

Voor de arbeiders-beroepencentrales heeft het feit dat de bedienden afzonderlijk georganiseerd zijn, heel wat nadelen. De vraag naar bedrijfssyndicalisme (arbeiders en bedienden in dezelfde centrale per bedrijfstak) komt vooral uit de hoek van de arbeiders-centrales. De bediendenbonden reageren zeker niet enthousiast. Een van hun voornaamste tegenargumenten is, dat men dit niet aan de

[p. 1028]

bedienden kan opdringen tegen hun wil in. En naar verluidt zouden de meeste bedienden er niet veel voor voelen. De mentaliteit, de belangstellingspunten en de werkorganisatie liggen anders. De syndicalisatiegraad bij de bedienden is nu al vrij zwak. Een verplicht samen georganiseerd zijn met de arbeiders zou de aansluiting bij de vakbond zeker niet verhogen. In dit verband wordt naar enkele experimenten in het ABVV verwezen, waarbij de socialistische vakbond arbeiders en bedienden wel samen organiseerde en de christelijke vakbond niet. Het resultaat was ledenverlies bij het ABVV ten voordele van de bediendencentrale van het ACV. Bovendien vreest men dat in geval van bedrijfsyndicalisme vele bedienden een afzonderlijk syndicaat buiten de huidige vakverbonden zullen oprichten. En ACV en ABVV hebben samen de pest aan corporatistische vakbonden!

3. Minimumloon. Het congres steunde een resolutie waarbij een gewaarborgd maandloon ‘dat niet lager zou mogen zijn dan 13.000 F.’ werd geëist voor alle volwassen werknemers. De bedoeling is een netto-maandloon van 10.000 F. voor iedereen te waarborgen, zoals dit reeds het geval is in de openbare diensten. Men schat dat 20% van de volwassen werknemers (21 j.) dit minimum niet bereikt. Het probleem van de mensualisatie werd aan deze eis verbonden, d.w.z. dat het loon per maand dient betaald en gewaarborgd te worden (thans gewaarborgd weekloon voor de arbeiders, gewaarborgd maandloon voor bedienden).

Het is tevens de bedoeling van het ABVV langs deze weg een grotere loongelijkheid tot stand te brengen.

Het ABVV heeft lange tijd de indruk gegeven een zeer stabiele organisatie te zijn. Sedert 1920 schommelt het ledenaantal rond de 700.000. De jongste jaren is het ledental opnieuw sterk gestegen. In 1971 alleen al was er een groei van 50.000. Ook het ABVV stelt nu 1.000.000 leden als objectief voorop. Wat echter vooral opvalt is dat algemeen-secretaris Debunne naar een ideologisch hardere stellingname toe wil. Waar er tot nu toe veel gesproken wordt over de noodzaak om het ‘eenheidsfront’ te verstevigen, lijken ABVV en ACV er voor de toekomst meer op aan te sturen het onderscheid tussen beide te beklemtonen.

Men kan de vraag stellen of dit positief of negatief beoordeeld moet worden. Het zou evident krankzinnig zijn wanneer beide vakbonden elkaar opnieuw zouden gaan bevechten. Men mag echter wel aannemen dat de syndicalisten voldoende lessen uit hun verleden hebben getrokken om dit te vermijden. Maar met een steeds verdergaande eenheid van ACV en ABVV zijn we ook niet veel gebaat, wanneer dat gebeurt in een confuus geheel zonder duidelijke visie. Om grondige maatschappelijke veranderingen te kunnen realiseren is het wellicht belangrijker dat elke vakbond zijn alternatieven duidelijk formuleert en zijn ideologische opstelling klaar aflijnt. Een compromis tussen zulke tegenstelling heeft meer kans op resultaten dan een vermenging van wederzijds pragmatisme.

10 juni 1972

R. Jolie-Mulier en Ward Bosmans