Streven. Jaargang 25

[p. 838]

Forum

Eén Ierland

Rondom het tragisch conflict in Noord-Ierland is er een overleg gaande dat niet uitblinkt door duidelijkheid. Aan dit overleg nemen drie partijen deel: Noord-Ierland zelf, Engeland en de Ierse Republiek. Alle drie mogen zij hun vinger opsteken als zij een oplossing weten, maar geen van drieën durft klaarblijkelijk die vinger erg driftig te verheffen. Bij alle drie heerst aarzeling. Bij Ulster de aarzeling van de verbijstering over de toenemende hartstochtelijkheid waarmee de strijd tussen twee bevolkingsgroepen wordt uitgevochten. Bij Engeland de aarzeling van de verantwoordelijkheid voor het opheffen van het Noord-Ierse zelfbestuur. Bij de Republiek de aarzeling van de voorzichtigheid.

De staatkundige zelfstandigheid van Noord-Ierland onder een soort protectoraat van Engeland is de Ierse Republiek altijd een doorn in het vlees geweest en Premier Lynch staat dan ook, vooral in zijn eigen Labour Partij, aan sterke druk bloot om van de gegeven omstandigheden gebruik te maken om de eenheid van het hele groene eiland in één staatkundig verband te bewerkstelligen.

Hij zou dit zelf ook wel willen, maar hij is er zich maar al te goed van bewust dat hij daarbij met uiterste omzichtigheid te werk moet gaan, wil hij de ellende van Noord-Ierland niet in eigen huis halen. In het voor 95% katholieke Ierland speelt de katholieke kerk een bijzonder belangrijke rol. Ook de Grondwet vertoont daarvan de sporen. De kleine protestantse minderheid in de Ierse Republiek heeft geleerd vreedzaam in dit bestel te leven. De Roomse soep wordt blijkbaar niet zo heet gegeten als zij in de Grondwet wordt opgediend. Maar op de een miljoen protestanten van Noord-Ierland werkt de binding van de Republiek met Rome als een rode lap op de stier. De Ierse Republiek zal op dit punt water in de wijn moeten doen wil de vorming van één staatsbestel voor heel Ierland voor de Noord-Ierse protestanten zelfs maar aanvaardbaar worden. Maar water in de wijn betekent Grondwetswijziging en Grondwetswijziging eist een referendum. En dit betekent dat Lynch, als hij ook maar één stap te haastig zet, de kans loopt uit de kring van de katholieke doordouwers een felle verzetsbeweging te ontketenen, die, ook als zij géén succes heeft, de Noord-Ierse protestanten alleen maar nóg wantrouwiger kan maken dan zij al zijn. Op het laatste congres van zijn Labour Partij heeft men hem verweten, dat hij geen blijk heeft gegeven van een visie op het beleid dat hij zou moeten voeren om de weg naar een vereniging van heel Ierland te bereiken. Hij heeft die beschuldiging naast zich neergelegd, maar hij heeft óók geen beleidsplan op tafel gelegd, evenmin als in zijn overleg met de oppositiepartijen. En dat zal hij wel laten ook. Als hij ook maar even te vroeg zijn kaarten op tafel legt, kan hij zijn hele spel bederven. Hij moet met de grootste omzichtigheid te werk gaan om de katholieke intransigenten in zijn eigen land niet tegen de haren in te strijken.

Daar komt nog een heel belangrijke

[p. 839]

zaak bij. Niet alleen levensbeschouwelijk maar ook economisch gaapt er een wijde kloof tussen Noord-Ierland en de Republiek. Dit blijkt vooral uit de cijfers van de sociale voorzieningen in beide delen van het eiland. Noord-Ierland besteedt uit een budget van 207 miljoen pond 48 miljoen aan onderwijs, 45 miljoen aan gezondheidszorg en 6,5 miljoen aan woningbouw. De Republiek, met dubbel zoveel inwoners, besteedde in 1968/69 uit een budget van 189 miljoen pond 49 miljoen aan onderwijs, 44 miljoen aan gezondheidszorg en 11,5 miljoen aan woningbouw. Dit betekent dat Noord-Ierland per hoofd van de bevolking meer dan dubbel zoveel uitgeeft als de Republiek. Nu zeggen deze cijfers natuurlijk niet alles. In de eerste plaats krijgt Noord-Ierland 33 miljoen pond steun van Engeland. In de tweede plaats zijn de verschillen tussen wat de beide landen uitgeven aan sociale voorzieningen sedert 1968 aanzienlijk kleiner geworden. In de derde plaats mag men deze cijfers niet als maatstaf gebruiken voor het totaalbeeld van de sociale verhoudingen in beide landen. In Noord-Ierland zijn bijvoorbeeld de premies die de arbeider voor zijn sociale voorzieningen moet betalen, aanzienlijk hoger dan in de Republiek. Een onderzoek van de Ierse vakverenigingen heeft uitgewezen dat al met al het gemiddelde netto-loon, waar de gehuwde arbeider in de Republiek mee naar huis gaat nét even hoger ligt dan dat van zijn collega in Ulster. De Republiek verwacht bovendien, dat haar economie zich in stijgende lijn zal blijven bewegen met name door haar aansluiting bij de Europese Economische Gemeenschap. Zij verwacht dat, zodra die aansluiting haar beslag heeft gekregen, de Amerikaanse industrie grote belangstelling voor Ierland als vestigingsplaats van eigen bedrijven binnen het territoir der Gemeenschap zal gaan tonen.

Met andere woorden: die thans nog bestaande economische verschillen hoeven geen doorslaggevende rol te spelen. Lynch schijnt de oplossing te zoeken in de richting van een vereniging der beide Ierlanden op basis van ten eerste het aanbrengen van een aantal wijzigingen in het grondwettelijk bestel van de Republiek en ten tweede van een voorlopig - voor een jaar of tien - voortgezette steun van Engeland.

Alleen: het blijft gissen. Een idee is het wel maar of hij ermee voor de dag kan komen en wanneer, dat is afwachten.

H.H.

Moralisme in het buitenlands beleid

Engeland zit met de kwestie Rhodesië in zijn maag.

Een kwestie die eigenlijk neerkomt op de vraag in hoeverre men moralistische overwegingen in het buitenlands beleid moet betrekken.

Monarchen, dictatoren, aristocratieën en plutocratieën hadden weinig moeite met die vraag. Moralistische overwegingen speelden in hun beleid nauwelijks een rol. Zij hielden zich aan Machiavelli en aan hun eigen portemonnaie. Een autocraat als Frederik de Grote van Pruisen mocht in een lijvig boekwerk de stellingen van Machiavelli al met veel misbaar van verontwaardiging verwerpen, in de praktijk van zijn beleid had hij er even weinig last mee als een Hitler, wiens redevoeringen niet minder van ‘morele’ verontwaardiging trilden. De Hollandse kooplieden van de zeventiende en achttiende eeuw trachtten wel een rechtvaardiging voor hun beleid te vinden in de leer dat welstand een teken is van Gods welbehagen, maar in hun optreden hadden zij het meer op die welstand dan op dat welbehagen begrepen.

De democratie had het van den beginne af aan moeilijker met dat moralisme.

De ervaring van de Franse Revolutie toonde maar al te duidelijk waar het toe leidde. De leiders van deze revolutie trokken ten oorlog. Niet, naar zij zeiden, uit de imperialistische overwegingen waar de Franse koningen zich door lieten leiden, maar uit overwegingen van moraal. Andere volken moesten ‘bevrijd’ worden uit de tirannie van vorsten of

[p. 840]

plutocraten. Doch waar het allemaal op uitliep was het puurste imperialisme van Napoleon. En op een débacle voor Frankrijk, dat een oorlog verloor, die door de andere volken van Europa óók weer uit ‘morele’ verontwaardiging tegen de dictatuur van de Corsicaan werd aangespannen.

Iets dergelijks zien wij vandaag de dag in Vietnam. Wat de achtereenvolgende Presidenten en Ministers van Buitenlandse Zaken in de Verenigde Staten in werkelijkheid heeft bewogen tot het voeren van een oorlog tegen Noord-Vietnam mag men in het midden laten, maar zij hebben deze oorlog aan het Amerikaanse volk ‘verkocht’ met moralistische argumenten: verdragstrouw en bescherming van onschuldige volken tegen de opdringende dictatuur van het communisme. Het eind van het lied is echter één en al ellende. En nu keert zich ditzelfde moralisme tegen de oorlog. Het Amerikaanse volk moet er niets meer van hebben.

Wat moet Engeland nu met Rhodesië? Het racisme van Smith en de zijnen is de moralisten in de buitenlandse politiek uiteraard een doorn in het vlees. Zij willen, zoals het parlementslid Julian Critchley onlangs in The Times opmerkte, de buitenlandse politiek aanwenden als een middel tot het ten toon spreiden van deugdzaamheid. Maar wat zijn de consequenties daarvan ten aanzien van Rhodesië? Een kruistocht? Een oorlog à la Vietnam?

Critchley is van mening, dat moralisme in de buitenlandse politiek niet thuis hoort. In de buitenlandse politiek gelden niet de normen van moreel goed of moreel slecht; alleen normen van verstandig of onverstandig. Buitenlands beleid hoort zich te richten op het belang van het eigen land. Met morele verontwaardiging komt men alleen maar in de immoraliteit van een oorlog terecht.

Met andere woorden: Machiavelli heeft niet alleen voor de Vorst geschreven maar ook voor de Democratie.

Als dit de mening weergeeft van de meerderheid der conservatieven in Engeland, gaan wij dan in een botsing tussen Wilson en Heath een reprise tegemoet van de botsing tussen Gladstone en Disraeli in de vorige eeuw? Dat kan interessant worden.

H. Hermans