Streven. Jaargang 23

[p. 595]

De plaats der Palestijnen in het Israëlisch-Arabische conflict
M. van Tijn

Zouden de Palestijnse Arabieren voor Israël aanvaardbare gesprekspartners kunnen zijn bij eventuele vredesonderhandelingen? Vormen zij eigenlijk wel een volk? Wat is hun plaats in het Israëlisch-Arabisch conflict? Generaal Jehosjafat Harkabi, van 1955-1959 hoofd van de militaire inlichtingendienst van het Israëhsche leger en thans Israëls meest vooraanstaande deskundige op het gebied van Arabische zaken, tracht in het Israëhsche dagblad Ma'ariw van 21-11-'69 deze vragen te beantwoorden. Dit artikel geeft zijn gedachten weer.

Hij begint met vast te stellen, dat de Palestijnse Arabieren, hoewel voor het merendeel al ruim twintig jaar vluchtelingen, vastberaden bleven vasthouden aan hun Palestijnse identiteit. Kinderen, in vluchtelingenkampen geboren, leren van hun ouders dat zij eigenlijk inwoners zijn van Jaffa, van Haifa of Jeruzalem. En hoewel het waar is dat de Palestijnse bevrijdings-organisaties voor het merendeel werden opgericht en geleid door de Arabische landen en gebruikt als wapens in de strijd tegen Israël én als wapens in de felle inter-Arabische machtsstrijd, het is toch niet minder waar dat deze organisaties door de Palestijnen zelf worden gezien als evenzovele middelen om eindelijk hun lot in eigen handen te nemen. Ondanks de gemeenschappelijke taal en culturele achtergrond konden zij zich maar moeilijk in de Arabische gastlanden integreren. Hun gastheren legden hun allerlei economische en sociale beperkingen op, maar aan de andere kant: ze wilden die integratie ook zelf niet. Zij bleven zich vreemdelingen voelen. Het is geen toeval, dat een van hun populaire liederenbundels ‘Gezangen van vreemdelingen’ heet. Soms weigerden Palestijnen in vluchtelingenkampen verbetering van hun miserabele tijdelijke onderkomens en namen zij hun aangeboden werk niet aan, zelfs niet voor korte termijn, uit angst dat dit door anderen zou worden uitgelegd als aanloop tot hun permanente vestiging buiten Palestina. Waarschijnlijk is ook het zionistische voorbeeld van invloed geweest. Een conflict leidt gemakkelijk tot rivaliteit. Het is als zeiden de Palestijnen tot elkaar: ‘Wij zijn net zo goed als de joden in staat de band met ons vaderland voor lange tijd te bewaren, ook al wonen wij er niet’. Het klinkt paradoxaal, maar er is hier sprake van een Arabisch

[p. 596]

neo-zionisme. Volgens een besluit van de door Nasser in 1964 opgerichte ‘Palestijnse Bevrijdings Organisatie’ begonnen de Palestijnen zichzelf aan te duiden als ‘Zij die terugkeren’. En al zijn er zeker Palestijnen die in hun hart twijfelen aan de mogelijkheid van een terugkeer in de nabije of zelfs in de verre toekomst, zij zullen het toch wel uit hun hoofd laten daar in het openbaar gewag van te maken. Niemand vindt het leuk voor verrader gescholden te worden en de langverbeide terugkeer kreeg zodoende langzamerhand iets van een onaantastbaar messiaans visioen.

Het verloren paradijs

Het verlangen naar het verloren land doet hen de verloren levenswijze in steeds fraaier tinten schilderen. Niet voor niets noemde Aref Elaref zijn boek ‘Het verloren paradijs’. Voor de jongere generatie, die immers aan dat oude ‘paradijselijke’ bestaan geen eigen herinnering heeft, ligt de zaak anders. Voor hen is het vooral de afkeer van hun huidige status als vluchteling en hun verontwaardiging over het onrecht dat de Palestijnen is aangedaan, dat hen doet haken naar wraak en naar vernietiging van de joodse staat. De jeugd wil terugkeren, niet naar het ouderlijk dorp, maar als heer en meester van het bevrijde Arabische Palestina. Harkabi waarschuwt de Israëliërs zich niet aan illusies over te geven. Vooral het ideologisch gefundeerde verlangen der jongeren, die de leiding van de oudere generatie nu wel hebben overgenomen, naar het land Palestina, moet men beschouwen als een waarachtig en een diepgevoeld verlangen, dat zeker in de afzienbare toekomst niet verdwijnen zal.

Vormen de Palestijnen een volk?

De leiders der Palestijnen hebben alle mogelijke moeite gedaan hun mensen tot een echt volk samen te kneden. Zij deden dat door middel van opvoeding en onderwijs, door geschiedschrijving en folklore. Ook in dit opzicht stelden zij zich het joodse volk ten voorbeeld, dat zich immers ook zonder staat en zonder territorium eeuwenlang als volk had weten te handhaven. De vraag of de Palestijnen eigenlijk wel een volk zijn, wordt op dit moment in Israël heftig bediscussieerd. Het veelgehoorde argument dat er vroeger immers ook nooit een Palestijns volk bestaan heeft, klinkt weinig overtuigend. Volkeren ontstaan en verdwijnen en geen volk heeft eeuwig bestaan. Volkeren ontstaan als resultaat van een keten van historische gebeurtenissen, die een bepaalde groep mensen naar een gemeenschappelijk bestuur doen verlangen. Het Palestijnse volk is een volk ‘in the making’. Hun gemeenschappelijk droevig lot van de laatste tientallen jaren heeft hen samen gebracht en mochten ze er ooit in slagen een eigen staat te stichten, dan zal dat van dit proces de slotfase zijn.

[p. 597]

De plaats der Palestijnen in het conflict

Tot 1948, het jaar waarin de staat Israël werd opgericht, speelde de strijd zich voornamelijk af tussen joden en Palestijnse Arabieren. Toen de Arabische staten in 1948 officieel en actief aan de strijd gingen deelnemen, werden de Palestijnen op de achtergrond gedrongen. Tot aan het begin der zestiger jaren hadden zij alleen nog maar de rol van lijdend voorwerp. In die jaren zorgde de jongere generatie der Palestijnen voor een aflossing van de wacht en met de opkomst der Palestijnse bevrijdingsorganisaties vond een zekere radicalisering van ideeën plaats. De oorlog tegen Israël werd nu niet langer beleefd als een oorlog ‘tot herstel van de rechten der vluchtelingen’, hij werd thans tot ‘nationale bevrijdingsoorlog’ geproclameerd, waarin de Palestijnen als guerillastrijders de pioniersrol te vervullen hadden. Na het falen van de geregelde Arabische legers in de Zesdaagse Oorlog van juni '67 onderging het Palestijnse ‘image’ een enorme verbetering. De ‘fedayeen’, de mannen der bevrijdingsorganisaties, werden de nieuwe volkshelden, de redders van de Arabische eer. Harkabi betoogt, dat sinds de betekenis der Palestijnen in de Arabische wereld en daarom in het hele conflict in het Middenoosten zozeer is toegenomen, de Israëliërs zich ernstig moeten gaan afvragen of zij misschien met de Palestijnen alvast een regeling zouden kunnen treffen, die dan mogelijk de voorbode zou kunnen zijn van een algehele regeling van het Israëlisch-Arabische conflict.

Standpunt der Palestijnen op de Westoever en in de Gazastrook

Het Palestijnse volk valt op het ogenblik in twee grote delen uiteen. Het grootste deel bevindt zich thans in de door Israël tijdens de oorlog van juni '67 bezette gebieden. Deze Palestijnen, die van de Westoever van de Jordaan en die van de Gazastrook, willen een nieuwe oorlog, een vierde ronde, vermijden, bevreesd als ze zijn voor nog meer ontworteling en nog meer vluchtelingen. Daarom voelen zij wel voor een regeling met Israël, die de stichting van een Palestijnse staat op de Westoever zou inleiden, maar zij kunnen niets doen tegen de wil van de Arabische landen. Dit verlangen oorlog te vermijden alleen al heeft ze reeds de naam van verraders bezorgd. Veel zwaarder weegt nog hun vrees, dat zij, als zij een regeling met Israël treffen, door de Arabische landen in de ban zullen worden gedaan en dat zij daardoor van contact met hun familie en vrienden, die zich in de Arabische landen bevinden, verstoken zullen zijn. Geen wonder, aldus Harkabi, dat zij onder deze omstandigheden zich liever houden aan de status-quo, hoeveel onzekerheden die ook in zich bergen mag.

[p. 598]

Standpunt der Palestijnen in de Arabische gastlanden

De Palestijnse leiders, die zich buiten Israël en de door Israël bezette gebieden bevinden, zijn fel tegen de oprichting van een Palestijnse staat op de Westoever gekant. In de verklaring die de Verenigde Palestijnse Bevrijdingsorganisaties ‘Het Nationaal Palestijns Congres’ op 10 juli '68 te Kaïro aflegden, staat ondubbelzinnig, dat elke Palestijn die dit idee te berde zou brengen of bevorderen zal, als een ‘vijand van het volk’ beschouwd zal worden, hetgeen een rechtstreekse doodsbedreiging is. Zo'n staat, aldus deze verklaring, zou de bevrijding van geheel Palestina als onvervreemdbaar erfdeel van het Palestijnse volk ten zeerste bemoeilijken. Immers, internationaal zou de vorming van een dergelijke staat op een deel van de Palestijnse grond opgevat worden als oplossing van het probleem van het volk der Palestijnen.

Harkabi vervolgt: het is dan ook totaal irrelevant Israël erop te wijzen, dat het de rechten der Palestijnen op een eigen staat erkennen moet, want dat deed Israël al in 1947, toen het toestemde in het voorstel van de V.N. Palestina te verdelen in een joodse en in een Palestijns-Arabische staat. Het probleem is nu juist - en dat was het toen ook - dat de Arabieren ons recht, het recht der joden, op een eigen staat niet willen erkennen.

Maar de Palestijnse leiders in de Arabische gastlanden hebben niets te winnen bij een compromis met Israël. Integendeel, mensen als Jasser Arafat, leider van El Fatah en George Habasj, leider van het ‘Volksfront voor de Bevrijding van Palestina’, maken juist dankzij het conflict mooie carrières en genieten een grote populariteit. Zij wensen een vernietiging van de joodse staat, tout court; klein of groot, de joodse staat mag niet bestaan. Hun officiële verklaringen van na de Zesdaagse Oorlog liegen er niet om. Deze verklaringen zijn van oneindig veel groter belang dan wat deze of gene Palestijnse woordvoerder aan Westerse journalisten zegt of wat Arabische studenten in de westerse hoofdsteden ten gerieve van de humanistische opvattingen van hun gehoor te beweren hebben. Slogans als ‘de-zionisatie van Israël’ of ‘het herstel van de rechten der Palestijnen’, moeten verhelen, dat na de vernietiging van de staat Israël het lot van de joden in het ‘bevrijde Palestina’ droevig zou zijn. In de beginselverklaring van Achmed Sjoekeiry, voor de Zesdaagse Oorlog leider van de Palestijnse Bevrijdings Organisatie, stond dat alle joden die in 1947 al in Palestina woonden, er zouden mogen blijven. De nieuwe beginselverklaring, afgelegd te Kaïro in juli '68 door het Nationaal Palestijns Congres, het hoogste lichaam der Palestijnen waarin praktisch alle Palestijnse bevrijdingsorganisaties samenwerken, zegt, dat slechts die joden die voor 1917, het jaar van de Balfourverklaring, al te Palestina hun vaste woonplaats hadden, als Palestijnen

[p. 599]

beschouwd zullen worden. Hetgeen inhoudt, dat alle andere joden, ongeveer tweeëneenhalf miljoen in getal, automatisch de status van vreemdeling zullen krijgen, die zonder wettige complicaties Palestina uitgegooid zouden kunnen worden, wanneer dat de leiders van het nieuwe ‘democratische Palestina’ zo te pas mocht komen.

Harkabi plaatst hierbij de kanttekening, dat geen enkele Arabische krant of Arabisch blad, geen enkele Arabische groep of partij zich in het openbaar tegen deze nieuwe beginselverklaring heeft uitgesproken. In de nieuwe Palestijnse staat zal de joodse minderheid klein en onbetekenend moeten zijn - dat is een wezenlijk bestanddeel van de Arabische opvattingen over deze zaak.

De huidige situatie

Dus nu is de situatie zo: de Palestijnen op de Westoever en in de Gazastrook kunnen het zich niet veroorloven met Israël tot een vergelijk te komen uit angst voor de tegenkanting der Arabische staten, die een dergelijke actie van hun kant zouden bestraffen met uitstoting van de nieuwe Palestijnse staat uit de ‘broederschap der Arabieren’, hetgeen voor de Palestijnen o.m. het doorsnijden van vele familiebanden betekenen zou. En de Arabische staten zelf worden door de Palestijnse leiders buiten Israël, die thans door hun populariteit een politieke factor van gewicht zijn in de Arabische wereld, geprest tot steeds grotere vijandigheid tegenover Israël. De Palestijnse leiders in de bezette gebieden hebben nauwelijks enige invloed op de Palestijnse leiders buiten Israël. Deze Palestijnse leiders buiten Israël echter laten de Palestijnen in de bezette gebieden geen politieke pas maken zonder hun toestemming. In deze toestand kan dan pas verandering komen, als de populariteit der Palestijnse leiders zal gaan afnemen.

Dat kan dan in de eerste plaats door de lang niet denkbeeldige mogelijkheid van botsingen tussen de regeerders der Arabische gastlanden en de Palestijnse bevrijdingsorganisaties. Maar nog veel belangrijker is het volgende: op de lange duur zullen de fedayeen-acties gaan lijken op wéér een van de middelen die niet bleken te voldoen, op wéér een valse hoop die de Arabieren ten aanzien van Israël koesterden. Juist omdat zij er zoveel van verwachten, zal het falen ervan een des te diepere teleurstelling zijn. In dat geval, zo eindigt Harkabi zijn betoog, hebben wij de kans om eerst met de Palestijnen die nu onder ons bestuur staan, tot overeenstemming te komen en vervolgens met de overige Palestijnen en met de Arabische staten. Tot zolang zal Israël moeten leven met het conflict.