Streven. Jaargang 23

[p. 412]

Politiek Overzicht

Internationaal

S.A.L.T.

Het aantal internationaal gebruikte afkortingen is deze maand weer met een vermeerderd. Achter de bovenvermelde letters gaat een uiterst belangrijke bespreking schuil, die dezer dagen in Helsinki is begonnen n.l. de Strategic Arms Limitation Talks om te komen tot een plan verdere strategische bewapening stop te zetten en hopelijk te reduceren.

Toen in 1963 de Sovjet-Unie, de Verenigde Staten en Engeland een verdrag hadden gesloten, waarbij het nemen van proeven met kernwapens in de dampkring, de ruimte en onder water werd verboden, zetten de twee grootmachten hun ondergrondse proeven rustig voort; bovendien weigerden Peking-China en Frankrijk het getroffen akkoord mede te ondertekenen en bleven deze kernmogendheden in wording verder bouwen aan hun atoommacht. Hiermee werd dus wel het gevaar van radio-activiteit voor de wereld verminderd maar van een beperking van bewapening was geen sprake.

Dit was ook niet het geval in 1968, toen het non-proliferatieverdrag tot stand kwam, dat de kernbewapening wilde beperken tot de bestaande vijf kernmogendheden: de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie, Engeland, Frankrijk en communistisch China. Dit verdrag werd tot nu toe door 92 staten ondertekend en de West-Duitse kanselier, Brandt, heeft verklaard dit eveneens te zullen doen, maar ook hiermee wordt de eigenlijke bewapeningswedloop tussen de Verenigde Staten en Rusland niet afgeremd.

In het verloop van deze wedloop kwamen beide mogendheden langzaam tot het inzicht van het onzinnige van de situatie. Zij bezitten nu beide ruim voldoende kernwapens van allerlei soort om de hele wereld een paar maal te vernietigen, maar geen van beide bezit de macht om zichzelf te vrijwaren voor de mogelijkheid van een vernietigend terugslaan van zijn grote tegenstander. Beide partijen kunnen dit ‘evenwicht’ trachten te doorbreken door b.v. te werken aan de ontwikkeling van raketten met meervoudige kernkoppen, die onafhankelijk van elkaar op verschillende doelen kunnen worden gericht, of door de ontwikkeling van z.g. ABM (anti-ballistic-missiles) of anti-raket-raketten. Beide partijen zijn hier ook mee bezig, maar beiden zien ook in, dat zo in de onderlinge verhouding geen verandering komt en het eigenlijke doel: in staat te zijn zich volledig tegen een onverhoedse aanval van de ander te beveiligen, niet bereikt wordt.

[p. 413]

Zo ontstond begrip voor het zinloze van de race en van de enorme bedragen, die met deze bewapening gemoeid zijn. Reeds president Johnson hoopte daarom in de zomer 1968 besprekingen te kunnen beginnen over beperking van de wederzijdse bewapening maar tengevolge van de Russische inval in Tsjecho-Slowakije zag hij er van af. Het plan bleef echter bestaan, maar er kwam voorlopig niets van, daar in Rusland meningsverschillen tussen duiven en haviken evengoed bestaan als in de Verenigde Staten en bovendien de regering Nixon zich eerst goed wilde inwerken. Alhoewel de laatste tijdens zijn verkiezingscampagne steeds aan Johnson had verweten dat hij toeliet dat de Sovjet-Unie de Verenigde Staten inhaalde en beweerd had dat hij dit nooit zou toestaan, gaf hij toch kort na zijn installatierede al te kennen, dat een overwicht en zelfs een evenwicht op kernwapengebied niet noodzakelijk was, maar dat men aan een ‘voldoende hoeveelheid’ genoeg had. Dit had Johnson al eerder ontdekt!

De beide delegaties die op 17 november hun besprekingen begonnen, zijn zorgvuldig samengesteld uit politici, militaire deskundigen en wetenschapsmensen en hieruit meent men te mogen afleiden, dat het beide partijen ernst is. Over de duur der besprekingen is niets zinnigs te zeggen, maar gezien de moeilijke materie verwacht men, dat wij zeker vijf jaren verder zullen zijn voor er resultaten bereikt zijn. Werkelijke ontwapening is niet als resultaat te verwachten zolang andere kernmachten, voornamelijk Peking-China, niet meedoen. Als echter de handhaving van de status quo, het bestaande evenwicht gewoonlijk aangeduid met de balance of terror of beter met de balance of overkill, wordt bereikt, zouden vele miljarden voor de bestrijding van de werkelijke noden in deze wereld vrijkomen.

Zuid-Oost Azië

De met enige spanning tegemoet geziene rede van president Nixon op 3 november heeft tenslotte weinig bijzonders opgeleverd. Het kwam in feite neer op handhaving van zijn reeds eerder ingenomen standpunt, dat hij blijft proberen de oorlog te de-amerikaniseren. Hij zegt een geheim plan te hebben voor terugtrekking van zijn troepen uit Zuid-Vietnam, maar geeft hiervoor geen tijdschema, tenzij men de herhaalde mededeling dat vóór 1970 60.000 man terug zullen komen - waarna er nog een klein half miljoen overblijven - als zodanig wil beschouwen. Nogmaals noemde hij de drie voorwaarden voor Vietnamisering van de oorlog; terugtrekking van de Amerikaanse troepen werd afhankelijk gesteld van de vorderingen bij de onderhandelingen in Parijs, vermindering van de vijandelijke activiteiten en de mogelijkheid van Zuid-Vietnam om de oorlog op eigen kracht te voeren. Aan deze voorwaarden hoeft niet tegelijkertijd voldaan te worden; vooruitgang op een van deze punten zou reeds voldoende zijn.

Wat het eerste betreft: de vooruitgang in Parijs is zo totaal afwezig, dat de Amerikaanse delegatieleider, Cabot Lodge, vrijwel volkomen ontgoocheld zijn functie heeft neergelegd; kennelijk was zijn zenuwgestel niet berekend op de

[p. 414]

Aziatische onderhandelingstactiek, waarmee de Verenigde Staten toch bij de wapenstilstandsbesprekingen in de Koreaanse oorlog te Pan Moen Yon reeds kennis gemaakt hadden. Het tweede punt is uiterst moeilijk te taxeren; er zijn perioden van geringe activiteit en minder Amerikaanse verliezen afgewisseld door een plotseling weer oplaaien van de gevechten; van Hanoi-zijde wordt beweerd, dat de regering van de Verenigde Staten in te geringe mate geloof hecht aan de oprechte vredeswil van Noord-Vietnam en de daarvan gegeven blijken verkeerd interpreteert omdat de Verenigde Staten zelf eigenlijk geen vrede zouden wensen, maar alleen tevreden zouden zijn met een volledige overwinning. Dit laatste is echter een even onjuiste interpretatie door Hanoi. De derde voorwaarde: de capaciteit van Saigon om de taak van de Amerikanen over te nemen is uiterst rekbaar; bovendien lijkt ons dan de formulering: om de oorlog op eigen kracht te voeren beter, gezien de herhaalde uitlatingen van Saigon, waarin oorlogszuchtige taal de boventoon voert en president Thieu zelfs verkondigt, dat de overwinning nabij is. Als hij aan zichzelf wordt overgelaten, zal het niet de zijne zijn.

In zijn rede van 3 november herhaalde Nixon ook, dat de aanwezigheid van de Verenigde Staten in Zuid-Oost-Azië noodzakelijk was en dat terugtrekken in Zuid-Vietnam noodlottige gevolgen zou hebben in het Midden-Oosten, Berlijn en zelfs in Amerika. Van tweeën een: als dit waar is, waarom praat hij dan over terugtrekken van alle grondstrijdkrachten of zelfs van alle strijdkrachten? Ter ondersteuning van zijn politiek heeft de president een beroep gedaan op de ‘grote zwijgende meerderheid’. Deze wil hij gebruiken als tegenwicht tegen de groeiende kritiek op zijn optreden in Vietnam; men begint steeds meer te spreken over ‘Nixons oorlog’ en twijfelt aan het bestaan van zijn vredesplan. Dit verzet uitte zich in het Moratorium op 15 oktober, toen ongeveer een miljoen jongeren een collegestaking hield uit protest tegen de Vietnam-politiek. Ook in het Congres werd na acht maanden van afwachten weer kritiek gehoord maar gunde men voor 3 november de president nog het voordeel van de twijfel. Na de teleurstellende rede op die dag, waaruit volgens de invloedrijke senator Fulbright bleek dat Nixons politiek zich in niets onderscheidde van die van Rusk of Johnson, sprak men zich duidelijker uit. Buiten het Congres gebeurde dit met een indrukwekkende ‘mars tegen de dood’ op 13 november en volgende dagen in Washington en andere steden in de Verenigde Staten en daarbuiten, die door de ‘zwijgende meerderheid’ beantwoord werd met betogingen ten gunste van de Vietnampolitiek van de president op Veterans Day. Tussen de uitersten van onmiddellijke terugtrekking uit Zuid-Oost-Azië en doorvechten tot de totale overwinning was ook een grote groep, die genuanceerder dacht en voorstander was van een zich geleidelijk losmaken van de moeilijkheden; de laatsten waren terug te vinden in beide betogingen. Nixon heeft verklaard zich niet te laten beïnvloeden door straatbetogingen en zijn politiek niet te veranderen onder bedreiging van onlusten; maar ook hier hinkt hij op twee gedachten als hij de straatinvloed van de zwijgende meerderheid oproept ten zijnen gunste te betogen.

Overigens begint het er op te lijken, dat de wezenlijke kwestie zich aan het

[p. 415]

verplaatsen is van voor of tegen de oorlog in Vietnam naar de vraag in hoeverre afwijking van het officiële standpunt geoorloofd is. Als vice-president, Agnew, alle critici in pers, radio en televisie uitmaakt voor al wat lelijk is, alle betogers tegen de Vietnampolitiek over een kam scheert met oproerige elementen, communisten en wat dies meer zij, weten wij niet meer waar wij de hooggeroemde Amerikaanse vrijheid moeten zoeken. Ook elders begon men met de pers aan banden te leggen!

Een heel andere reden voor bezorgdheid in de Verenigde Staten en elders over de oorlog in Vietnam is het gevaar voor uitbreiding, met name naar Laos. Dit land is in 1962 bij besluit van dertien betrokken landen neutraal verklaard; alle buitenlandse troepen verdwenen en er werd een regering van nationale eenheid gevormd. Het laatste mislukte toen in '64 de communistische Pathet Lao zich terugtrok en de burgeroorlog werd hervat. Terwijl de Pathet Lao steun kreeg uit Noord-Vietnam, werd de regering in Vientiane geholpen door de Amerikaanse luchtmacht. Praktisch was Laos van dit jaar af verdeeld in een westelijk en zuidelijk deel onder de officiële regering en een noordelijk en oostelijk deel, beheerst door de Pathet Lao. Aanvankelijk hielden beide partijen, gesteund door de twee genoemde mogendheden, elkaar in evenwicht, maar na '67 begon de balans door te slaan ten gunste van de Pathet Lao en sedert juni jl. beheerste zij de Vlakte der Kruiken en daarmee het wegenknooppunt naar het zuiden en oosten, tengevolge waarvan de hoofdstad Vientiane en de door de regering beheerste vliegvelden in gevaar kwamen.

Reeds herhaalde malen had ook de Laotiaanse regering gewezen op de groter wordende interventie van Noord-Vietnam, dat de door de Pathet Lao beheerste gebieden goed kon gebruiken als bevoorradingsbasis van zijn legers in Zuid-Vietnam. Bovendien klaagde het buurland, Thailand, over toenemende Chinese infiltratie in het noorden van Laos en Birma, zodat grote gebieden feitelijk door Peking werden gecontroleerd; de Chinezen zouden zelfs via Laos een grote weg aanleggen naar Dien Bien Phoe in Noord-Vietnam. Een beroep van Laos op Engeland en Rusland - voorzitters van de Geneefse conferentie over Indo-China - om Hanoi over te halen zich uit Laos terug te trekken had evenmin resultaat als een beroep op Frankrijk om op grond van de overeenkomst van 1954 in te grijpen.

Anderzijds klaagde Hanoi over deelname van Amerikaanse strijdkrachten aan de oorlog in Laos. Volgens Washington en Vientiane bombardeerde de Amerikaanse luchtmacht alleen de Noord-Vietnamese infiltratie-routes en hielp zij bij het transport van Laotiaanse troepen; later werden ook verkenningsvluchten toegegeven, maar Amerikaanse gevechtstroepen zouden niet aanwezig zijn. De laatste Laotiaanse regeringssuccessen in augustus-september van dit jaar in de Vlakte der Kruiken zouden echter voornamelijk te danken zijn aan de steun van de Amerikaanse luchtmacht, terwijl ook Thaïse militairen aan de gevechten deelnamen.

Steeds dieper raken de Verenigde Staten hier verwikkeld en de angst dat er een nieuw Vietnam ontstaat, wordt steeds groter. Een door de Senaat aanvaard amendement waardoor bepaalde defensiegelden niet gebruikt kunnen worden

[p. 416]

voor militaire hulp aan lokale legers in Laos en Thailand is praktisch waardeloos, daar voldoende andere fondsen aanwezig zijn om die hulp toch te verlenen. Het is al zover dat alle militaire beslissingen in Laos worden genomen door de Amerikaanse militaire top aldaar. Nu naast de Verenigde Staten ook China, Rusland, Noord- en Zuid-Vietnam en Thailand met de akkoorden van Génève hebben gebroken, is het gevaar voor een wereldoorlog niet denkbeeldig.

Zou Nixon dit niet inzien? Toen men hem wees op de tegenstelling tussen deze groeiende Amerikaanse inmenging en zijn ‘nieuwe’ Azië-politiek van beperking van de Amerikaanse bemoeienissen in Zuid-Oost-Azië, hield de president het er op, dat er geen Amerikaanse strijdkrachten in Laos waren en wel 50.000 Noord-Vietnamezen! Toch noemde hij met wijlen president Kennedy Laos potentieel de sleutel van de ontwikkeling in Thailand en Vietnam. En toch vraagt de Laotiaanse premier, Soevanna Phoema, aan Nixon om ‘verdere’ militaire hulp. Ook erkent Nixon, dat terugtrekking van Noord-Vietnamese strijdkrachten uit Laos en Cambodja een noodzakelijk onderdeel moet vormen van een Vietnam-vredesregeling. En even later verzekert Nixon al het mogelijke te zullen doen om de neutraliteit van Laos te verdedigen al voegt hij er aan toe ‘binnen het kader van de akkoorden van Génève’. Bemoeit hij er zich nu mee, is hij van plan het te gaan doen of durft hij niet te zeggen, dat hij er tot over zijn oren inzit?

29-11-'69

J. Oomes